Bron foto: Shutterstock
Zijn robots een vloek of een zegen? Ze pikken onze jobs! Ze zijn in combinatie met artificiële intelligentie een bedreiging voor de mensheid. Of gaan mensen en robots juist harmonieus samenwerken? En zijn robots juist de bron van welvaart voor de toekomst? Daarover spreken we met VUB-professor robotica Bram Vanderborght. Hij richt zich op slim design en de ontwikkeling van een nieuwe generatie robots, zoals coworkers en exoskeletons, die de mens fysiek en sociaal assisteert.
Technologie voor meer en niet voor minder jobs
Volgens een studie van Oxford worden de komende decennia 48% van de huidige jobs vervangen door robots en computers. Een vloek. Maar volgens VUB-professor robotica Bram Vanderborght hoeven mensen niet bang te zijn voor jobverlies door robots. Jij stelt dat in tegenstelling tot wat veel mensen denken handenarbeid heel moeilijk te vervangen is door robots?
Bram: “De handigheid en creativiteit van de mens is nog mijlenver vooruit op gerobotiseerde arbeid. Het is een paradox. Zaken die voor mensen heel triviaal zijn, zoals wandelen, gooien, een vijs vastvijzen of een deur opendoen, zijn voor robots nog altijd heel moeilijk. Anderzijds zijn taken die voor ons heel moeilijk zijn, zoals berekeningen maken en schaken, al lang opgelost door computers."
Een robot kan nog altijd zijn veters niet strikken, maar kan al lang schaken, terwijl een kind heel veel moeilijkheden heeft met schaken, maar vaak wel zijn veters kan vastdoen.
"Je ziet dus dat de sterktes van een robot en die van een mens heel verschillend zijn. Maar ik denk dat daar juist een opportuniteit ligt: mens en robot zijn heel complementair en kunnen gaan samenwerken.”
Jij gelooft dat robots juist gaan zorgen voor meer en betere jobs.
Bram: “Het is een heel moeilijke discussie of robots voor meer of minder jobs gaan zorgen. Ik denk dat in de nabije toekomst zeker heel wat huidige jobs gaan vervangen worden door robots. Zeker routinematige kantoorjobs als accountants en juristen, maar ook taxi- en truckchauffeurs."
Bron foto: Shutterstock
"Anderzijds denk ik dat het een zaak is met heel veel mogelijkheden. Er gaan ook heel veel nieuwe jobs komen als we die nieuwe robots in onze streek gaan maken. Dat gaan de nieuwe producten zijn met grote gigantische markten. Die robots moeten gemaakt, onderhouden en geprogrammeerd worden en dat gaat ook heel wat nieuwe jobs opleveren."
"Bovendien zijn er ook maatschappelijke uitdagingen. De actieve bevolking, de bevolking die werkt gaat afnemen ten opzichte van de bevolking die niet werkt. We gaan dus wel robots nodig hebben om dat op te vangen."
"We moeten daar gewoon een zegen van maken, door nu reeds na te denken hoe we dat kunnen voorbereiden. Dat we onze maatschappij zo moeten organiseren zodat we daar als winnaar uitkomen."
"Daarvoor moeten we ervoor zorgen dat we niemand achterlaten. Dat iedereen een rol krijgt in die maatschappij en dus ook een inkomen. We moeten zien dat het inkomen gegenereerd door die robots onze maatschappij ten goede komt en niet slechts een enkeling. We moeten erover nadenken hoe we de welvaart gecreëerd door robots ten dienste gaan stellen van onze maatschappij.”
Ben je voorstander van een onvoorwaardelijk gegarandeerd basisinkomen?
Bram: “Het basisinkomen kan een deel van de oplossing zijn. Er zijn ook nog andere mogelijkheden: bijvoorbeeld pensioenfondsen die robots aankopen en als arbeiders tewerkstellen en dat het inkomen dat door die robots gegenereerd wordt, de pensioenen gaan betalen.”
Kun je eens een voorbeeld geven van hoe mensen en robots kunnen samenwerken?
Bram: “Er zijn verschillende mogelijkheden. We hebben nu bijvoorbeeld een samenwerking met Audi om zo’n coworker in te zetten, waarbij robot en mens gaan samenwerken."
"De mens kan heel intuïtief via gebaren met die robot communiceren. Zodanig dat die robot begrijpt wat de mens wil doen en ze zo gezamenlijk die taak kunnen volbrengen."
"Bijvoorbeeld bij de assemblage van auto-onderdelen, waarbij er vaak boven het hoofd gewerkt wordt. Dat is voor een arbeider een niet ergonomische houding, die heel belastend is. En die taken zijn vaak heel complex voor een robot. Daar kan dan een exoskeleton hulp bieden."
"Een exoskeleton is een uitwendig robotpak dat je kunt aandoen en dat de menselijke spierkracht gaat versterken. Daar zijn verschillende toepassingen voor. Enerzijds mensen terug leren stappen na een beroerte, maar ook verpleegsters assisteren om ouderen met spierzwakte te helpen uit hun stoel of bed te komen. Of andere mensen die in niet ergonomische houdingen werken zoals bagageafhandelaars, mensen die het afval ophalen, mensen die zware lasten moeten dragen en pijn hebben door die repetitieve bewegingen.”
Voorbeeld van zo'n exoskeleton.
Artificiële intelligentie gevaarlijk, of juist de stupidity of humans
Robots en artificiële intelligentie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Artificiële intelligentie is nu al slimmer dan de mens. Velen maken zich daar zorgen over, zo was er de onder andere door Stephen Hawking en Elon Musk ondertekende open brief van The Future of Life Institute die waarschuwt dat artificiële intelligentie de mensheid kan onderwerpen. Hoe denk jij daarover?
Bram: “Door de toenemende rekenkracht gaan de ontwikkelingen in artificiële intelligentie heel snel. Maar nog heel veel basiskennis over ons menselijke brein ontbreekt totaal, laat staan dat we die gerealiseerd hebben in computersystemen door artificiële intelligentie."
"Waarom leren wij? Wat is onze motivatie? Voor artificiële intelligentie heb je heel veel data nodig om zo’n artificieel netwerk te gaan trainen. Wij mensen hebben helemaal geen tienduizenden beelden nodig om iets te herkennen. Geen tienduizenden voorbeelden nodig om iets te kunnen. Wij leren veel sneller."
"Bovendien: wij hebben ook bewustzijn over wat we aan het doen zijn. Zo’n driverless voertuig kan in een stad navigeren en die kan fietsers, voetgangers en andere auto’s ontwijken, maar die heeft totaal geen besef van wat hij aan het doen is."
"Dat artificiële intelligentie dat niveau bereikt en een bewustzijn gaat creëren om zich tegen de mensheid of doelbewust tegen iets te keren, daar geloof ik nog lang niet in."
"Dat betekent echter niet dat we heel wat systemen uitrusten met artificiële intelligentie en er ook op vertrouwen dat dat altijd goed gaat werken. We mogen het kind niet met het badwater weggooien en zeggen: ‘Artificiële intelligentie en robots zijn slecht en we moeten daar vanaf’. Nee, we moeten daar verantwoordelijk mee omgaan: with great power comes great responsibility. Misschien moeten we niet zozeer het gevaar zien in artificiële intelligentie, maar moeten we ons ook bewust zijn van de stupidity of humans."
"Waar ik een beetje bang voor ben, is dat er iets gaat gebeuren zoals met genetisch gemodificeerde organismen, waarbij de publieke opinie zich daar op een bepaald moment tegen gekant heeft en de politiek ervoor heeft gezorgd dat het niet meer mogelijk is om die producten op de markt te brengen. Terwijl dat er misschien wel heel wat wetenschappelijke redenen zijn om dat wel te doen. Ik denk dat we ons bewust moeten zijn dat we dat niet mogen laten gebeuren met robots en artificiële intelligentie.”
Productie uit lageloonlanden terug naar België halen
Om het industrieel weefsel in Vlaanderen terug gezond te maken en te kunnen concurreren tegen de lageloonlanden biedt robotica volgens jou een oplossing. Omdat robotica de kracht heeft om nieuwe economische markten aan te sturen. Je pleit er dan ook voor om de productie uit lageloonlanden terug naar België te halen en die producten in België met de hulp van robots te vervaardigen.
Bram: ”Ik denk dat het belangrijk is dat we de productie terug in eigen land houden. Vroeger dachten we dat wij alleen de producten konden bedenken en dat we die dan wel lieten maken in andere landen."
"Ik denk juist dat de productie en het uitdenken van nieuwe producten heel sterk gekoppeld is."
"Bovendien was het vroeger mass production, nu gaan we naar mass customisation: iedereen wil zijn eigen product. Ik denk dus dat het heel belangrijk is om productie terug in eigen land te hebben.”
Robot concurreert met lageloonarbeiders
Met een uurkost van € 2,65 gaat een robot de rechtstreekse concurrentie met de Chinese arbeider aan en kunnen we met meer, gezondere en betere jobs meer duurzaam produceren, zo stel je.
Bram: “Dat is toch de bedoeling, dat robots steeds goedkoper worden, maar de kost van een productierobot is niet alleen de hardware zelf, maar ook het programmeren, die up-to-date houden: de grijpers, het aanpassen van de omgeving naar die robot. We moeten ervoor zorgen dat dat zo goedkoop mogelijk blijft door heel intuïtieve interfaces, zodanig dat arbeiders zelf die robot nieuwe gedragingen kunnen aanleren en nieuwe producten kunnen laten maken."
Bron foto: Shutterstock
"We moeten zien dat we ook in die robotrevolutie concurrentieel genoeg worden tegen landen als China. Het aantal robots in België per capita was redelijk hoog, in China was dat erbarmelijk laag. Maar China is nu een gigantische inhaalbeweging aan het doen."
Robots als bron van nieuwe welvaart voor de toekomst
Bram is van mening dat de industriële omschakeling wordt gehinderd door een defensief overheidsbeleid gericht op de bescherming van noodlijdende bedrijven. Wie er terug bovenop wil geraken, kiest best resoluut voor een strategie die uitgaat van de eigen intrinsieke sterktes geënt op de uitdagingen van de toekomst. Door een goed beleid moeten we van de vloek een zegen maken, zeg jij.
Bram: “Producten komen en gaan en daar moeten we onze manufacturing op aanpassen. Door flexibel te zijn, kunnen we ervoor zorgen dat ons land steeds klaar is om die nieuwe producten te maken."
"Onze wetgeving moet aangepast zijn om die nieuwe technologieën te adopteren. We moeten durven een wetgeving instellen, die wetgeving in het oog houden en aanpassen aan die technologie, en leren uit de fouten die gemaakt worden."
"Dat is bijvoorbeeld heel goed gelopen met de operatierobots. België heeft per capita heel veel van die operatierobots. Hoe komt dat? Omdat de wetgeving vriendelijk was. Ondertussen gaat die technologie breder en breder verspreid worden en moeten in dit geval andere chirurgen opleidingen volgen. Naar waar gaan die? Naar de plaatsen waar die operatierobots als eerste uitgetest worden en in Aalst is nu een wereldexpertisecentrum rond die robotchirurgie."
"Een voorbeeld van nieuwe technologieën adopteren? Laten we bijvoorbeeld die 10.000 arbeiders van Ford Genk inzetten om exoskeletons te maken. Een exoskeleton is momenteel nog gigantisch duur om te maken: dat is 100.000 euro. Dat is zoals een Ferrari. Waarom? Omdat zo’n exoskeleton wordt gemaakt zoals een Ferrari: ze worden stuk per stuk manueel in elkaar gevezen."
"Maar als je kijkt naar het aantal componenten in zo’n exoskeleton, dan zijn dat er veel minder dan in een auto. En waarschijnlijk is het even gemakkelijk of even moeilijk te maken als een auto. Dus of al die arbeiders nu een auto maken of een exoskeleton of een andere robot maken, gaat volgens mij geen wezenlijk verschil maken, maar dat zijn wel de toekomstige producten. Het is heel belangrijk om die nieuwe technologieën hier te houden en naar hier te halen, zodanig dat daar nieuwe bedrijfjes en nieuwe ecosystemen rond kunnen ontstaan. Die gaan voor de nieuwe welvaart van de toekomst zorgen.”
Informatiewetenschappen in het leerplichtonderwijs
Omdat die jobs van de toekomst, nog veel meer dan nu, digitale vaardigheden vergen, horen die onderdeel te worden van het leerplichtonderwijs, vindt Bram.
Bram: “We moeten jongeren opleiden in die taken waar robots heel slecht in zijn. En robots zijn heel slecht in creativiteit, samenwerken, problemen oplossen … We moeten veel meer gaan leren samenwerken, ook over de disciplines heen."
Bron foto: Shutterstock
"Bovendien vergen de jobs van de toekomst nog veel meer dan nu, digitale vaardigheden. Kinderen wordt geleerd om Word te gebruiken, Powerpointpresentaties te maken en zoekopdrachten te doen, maar ze verstaan vaak de onderliggende principes niet. Terwijl ik denk dat die essentieel zijn."
"We leven in een digitale wereld en dus is het heel belangrijk dat we begrijpen hoe die functioneert. Dat gaat hen de mogelijkheid geven om de toekomstige opportuniteiten te begrijpen, maar ook anderzijds de onderliggende gevaren daarvan beter te begrijpen."
"Hoe komt het dat iemand gehackt kan worden? Hoe komt het dat foto’s gepikt kunnen worden en op servers komen? Ze kunnen die gevaren veel beter begrijpen als ze de onderliggende principes kennen. Wij organiseren de robotwedstrijd RoboCup Junior en er zijn ook heel wat andere initiatieven, zoals Coderdojo, maar daarmee bereiken we niet alle kinderen. Daarom vind ik dat informaticawetenschappen verplicht moet worden in het leerplichtonderwijs. Er is heel wat expertise aanwezig in Vlaanderen om dat te realiseren."
"Ik denk dat niet alleen jongeren een doelgroep zijn voor onderwijs, maar dat we ook huidige werknemers moeten herscholen om hen te laten inzien dat robots en technologie heel wat mogelijkheden hebben naar de toekomst. Dat we dat samen moeten vormgeven, zodanig dat dat echt een zegen wordt.”
Nood aan een korte samenvatting van dat alles? Bekijk hier het verkorte video-interview met Bram:
