Volgens een VN-rapport zal in 2030 maar liefst 70% van de wereldbevolking in steden wonen - dat zijn 1,5 miljard meer mensen dan in 2010. Deze snelle verstedelijking vereist een verbeterde infrastructuur om verkeersopstoppingen te verminderen, vervuiling aan te pakken en de steden groener en slimmer te maken. Mensen en goederen zullen zich meer en meer verplaatsen met behulp van nieuwe technologie die sneller, duurzamer, toegankelijker en goedkoper is. Hoe ontwikkelt deze Smart Mobility zich in België?

In dit land besteden vooral de grootsteden aandacht aan de technologische kant van Smart Mobility. Zo lopen er in en rond Brussel enkele pilotprojecten met zelfrijdende bussen voor openbaar vervoer, zoals op Zaventem en in het Woluwepark, en sinds dit najaar rijdt op de campus in Jette een zelfrijdende shuttle rond die VUB-studenten vervoert.

Van alle Belgische grootsteden scoort Gent het beste op vlak van duurzame mobiliteit, met een beleid dat streeft naar selectieve bereikbaarheid. “Een leefbare stad moet wel bereikbaar zijn, maar niet altijd, overal of op gelijk welke manier”, klinkt het. Het door sommigen fel gecontesteerde circulatieplan volgt het zogenaamde STOP-principe: eerst de Stappers, dan de Trappers, gevolgd door het openbaar vervoer en als laatste het privévervoer. In drie jaar tijd leidde dit al tot een toename van 35% in fietsers, en nog slechts 41,2% van de verplaatsingen gebeurt met de auto of motor.

Gent

Maar voor de Arteveldestad was dit slechts een begin. Sinds vorig jaar wordt het TMaaS (Traffic Management-as-a-Service) steeds verder doorgevoerd. Dit is een modulair platform dat bestaande gegevens van verschillende partners over stedelijke mobiliteit samenbrengt. Het visualiseert en interpreteert de mobiliteitsgegevens, waarschuwt operatoren wanneer dat nodig is en maakt daartoe verbinding met fysieke systemen zoals informatie-matrixborden of verkeerslichten.

Bewoners krijgen de mogelijkheid om in te loggen op het platform en die gegevens te gebruiken die ze nodig hebben voor hun mobiliteit. Ze kunnen de gegevens kiezen die ze op het dashboard willen zien, hun favoriete routes invoeren en informatie krijgen over het verkeer op die specifieke route. Dit stelt hen in staat om files of ongevallen op weg naar hun werk te vermijden of om te achterhalen of hun bus of trein vertraging heeft, de beschikbaarheid van voertuigen in autodeelnetwerken, treintijden, fietsenstallingen, parkeerplaatsen, weerupdates, en ga zo maar door.

Ze worden ook op de hoogte gebracht van alternatieven waar nodig, waardoor de Gentenaars zich op de meest efficiënte, veilige, duurzame en comfortabele manier kunnen verplaatsen. Bovendien zullen medewerkers van Stad Gent alle mobiliteitsgegevens kunnen volgen en gebruiken om verkeerslichten aan te passen, bewoners te informeren en mobiliteitsmaatregelen te evalueren.

Wat is duurzaam?

Met duurzaam wordt bedoeld dat de wereld zich kan voorzien zonder de wereld van morgen in gevaar te brengen. Dit betekent dus dat voertuigen met een verbrandingsmotor geen plaats hebben in smart mobility. Een project zoals Hytchers stuurt automobilisten het centrum van Brussel in om pakketjes te bezorgen en beloont ze met benzine bonnen. De autoshare-service Poppy uit de Koekenstad gebruikt nog steeds auto's met LPG. Dus alhoewel deze diensten de uitstoot kunnen verminderen, zijn ze geenszins een toonbeeld van duurzaamheid.

Zoals een recent rapport van Deloitte over smart mobility in België stelde: “De inzet is erg hoog met betrekking tot duurzaamheid, vooral gezien het feit dat 23% van de totale CO2-uitstoot in België door verkeer veroorzaakt wordt. De mobiliteit in België is groot, maar dit moet veranderen. De gevolgen van de mobiliteit op onze omgeving is enorm, zowel de lucht- als de geluidsvervuiling brengen de grootste risico's voor de gezondheid in Europa met zich mee en verergeren met groeiend verkeer. Met name België voldoet niet aan de Europese eisen voor luchtkwaliteit in termen van stikstofoxide (NO2), dat voornamelijk afkomstig is van vervoer. Een kwart van alle astma-gevallen bij kinderen in België worden veroorzaakt door deze NO2-uitstoot, één van de hoogste aantallen wereldwijd.”

“Doordat de structurele verkeersdrukte sneller toeneemt dan het Belgische wagenpark blijft de situatie danig verslechteren.” Samen met onze noorderburen is de stikstofvervuiling bij ons verreweg het hoogste in Europa en daarmee van de wereld. En toch kopte de grootste krant van het land enkele weken terug: 'Moderne dieselwagens zijn even milieuvriendelijk als elektrische auto’s'. Niet echt de mentaliteit waarmee duurzaamheid bereikt wordt!

Bovenop duurzamer zijn elektrische auto's altijd zuiniger (zeker als er groen geladen wordt): ze verbruiken slechts 65% van de energie van een benzineauto op dezelfde afstand en 90% van de energie wordt omgezet in beweging. Om die reden heeft de Vlaamse overheid het Benefic project (‘BrussEls NEtherlands Flanders Implementation of Clean power for transport’) opgezet waarmee binnen enkele jaren een 'snelle en ultrasnelle laadinfrastructuur”-' voor personenwagens, elektrische taxi’s en elektrische bussen wordt gebouwd. Daarmee is Vlaanderen de achterstand wat betreft infrastructuur aan het goedmaken. Benefic voorziet niet alleen in laadpunten voor personenwagens, maar heeft ook een half dozijn projecten gericht op op elektrisch openbaar vervoer.

Het visitekaartje van openbaar vervoer

Door de drukte op de Belgische wegen ontstaan er veel onverwachte omstandigheden waardoor volledige autonomie van personenauto’s nog niet voor morgen is. Echter, het is dezelfde hoge bevolkingsdichtheid die ervoor zorgt dat er kansen ontstaan voor smart mobility en autonome vervoersystemen.

Deze autonome voertuigen - denk hierbij aan shuttles en bussen - passen perfect in een stedelijke omgeving. Ze kunnen veel ritten en korte wachttijden aanbieden, wat op maat is van steden met een grote vraag naar korte verplaatsingen. Door hun elektrische aandrijving zijn deze autonome bussen emissievrij, wat goed is voor de luchtkwaliteit en de leefbaarheid van een stad.

In steden is de investering ook te verantwoorden door het grote aantal gebruikers. Zo wordt er sinds enkele maanden op Brussels Airport getest met een zelfrijdende elektrische bus die niet in een eigen bedding rijdt, maar vanaf 2021 autonoom doorheen gemengd verkeer zal navigeren. “Spitstechnologie die tot de verbeelding spreekt”, volgens Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts. “Dit wordt het visitekaartje van het openbaar vervoer in Vlaanderen. Buitenlandse bezoekers zullen ons meteen leren kennen als een eigentijdse regio waar geïnvesteerd wordt in innovatie”.

Een andere proeftuin is De Vrije Universiteit Brussel (VUB) en Université libre de Bruxelles (ULB) waar sinds enkele maanden een zelfrijdende shuttlebus op de universiteitscampus in Jette rondrijdt. De shuttle navigeert met behulp van sensoren, gps, camera’s en ‘vehicle to infrastructure’-communicatie over een kort parcours tussen de studentenverblijven en het hoofdgebouw van de faculteit Geneeskunde en Farmacie en verlaat het terrein niet.

Vanaf november 2019 gaat de tweede fase van start waar de verbinding met 1,8 kilometer uitgebreid wordt tot de parkings en bushaltes in de omgeving en de hoofdingang van het ziekenhuis. In deze tweede fase kunnen patiënten en bezoekers van het ziekenhuis van de shuttle gebruik maken, die dan ook op de openbare weg zal gaan rijden.

Duurzame technologieën

Momenteel wordt er door de Belgische lokale overheden vooral gedacht aan participatie van burgers bij de ontwikkeling van de Smart City. Een prima insteek als men bedenkt dat bewoners de vereisten van hun stad veel sneller detecteren dan bestuurders.

Maar ook de privésector is meer en meer actief in de ontwikkeling, zoals de vele projecten op het gebied van autonoom openbaar vervoer aantonen. Deze duurzame technologieën zullen essentieel blijken voor smart mobility. Wordt ongetwijfeld vervolgd.