Waarom corona de ultieme wake-upcall is voor bedrijven: wie zich niet hervormt, zal onherroepelijk verdwijnen

COVID-19 veroorzaakte in de bedrijfswereld een aardschok die nog wel een tijdje zal blijven nazinderen. Toch mogen we stellen dat onze bedrijven nu voor uitdagingen staan die er zonder corona ook wel waren gekomen. De uitbraak van het coronavirus heeft alles in een stroomversnelling gebracht, waardoor organisaties meer dan ooit ervaren waar hun pijnpunten liggen. Eén ding is zeker: het volstaat niet meer om de dingen te blijven doen zoals we dat al jaren gewend zijn.

Digitale transformatie, innovatie, reorganisatie,… Het zijn termen die niet langer alleen mooi mogen klinken in de formulering van strategische doelstellingen. Jammer genoeg zullen heel wat bedrijven opnieuw dezelfde fouten uit het verleden maken. Terwijl ze zichzelf hoognodig zouden moeten hervormen, horen we straks wellicht weer het excuus dat ze momenteel andere prioriteiten aan hun hoofd hebben. Nochtans moet de huidige crisis net een wake-upcall zijn, een waarschuwing dat ze de koe nu echt bij de horens moeten vatten. Wie dat niet doet, zou wel eens te laat kunnen komen.

Het is natuurlijk best normaal dat bedrijven in de eerste plaats de dagelijkse werking willen garanderen. Bovendien is de situatie in ieder bedrijf anders, dus mogen we zeker geen algemene aanpak van de gevolgen van corona prediken. Toch zien we dat de meeste bedrijven zich maar op één ding focussen: overal kleine brandjes blussen en ervoor zorgen dat alles weer zoals het oude kan worden. Bijna niemand die eens wat verder vooruitdenkt en zich durft afvragen of de huidige manier van werken nog wel de meest effectieve is.

Naar een nieuwe bedrijfsstructuur

Wanneer bedrijven hun strategie bijsturen, doen ze dat meestal in de vorm van een plan dat iedere vijf jaar hernieuwd wordt. Dat volstond vroeger misschien wel, maar COVID-19 maakt nu toch heel erg duidelijk dat we sneller op veranderingen moeten kunnen reageren. Gebrek aan tijd en geld zijn de meest voorkomende verklaringen van bedrijven die verregaande innovatie op de lange baan schuiven. Tijd mag zeker geen excuus zijn. Wie regelmatig de ruimte voor reflectie en bijsturing inbouwt, heeft heus niet veel extra tijd nodig.

Geld is natuurlijk een lastigere kwestie, zeker wanneer we een crisis meemaken. Voor veel bedrijven zal er in de nabije toekomst weinig anders opzitten dan te besparen. Ook hier loont het om de vraag te stellen hoe ze dat precies moeten aanpakken. De meeste organisaties zullen de klassieke reflex vertonen om in elke afdeling een beetje te gaan sprokkelen. Zo wordt gegarandeerd dat iedereen als vanouds kan blijven doorwerken. Alleen missen ze wel een mooie kans om met een frisse blik naar hun bedrijfsstructuur te kijken.

Een traditioneel bedrijf is in verschillende lagen opgebouwd. Hoe hoger de ladder, des te meer geld er naar de organisatie van het management vloeit. Maar heb je al die lagen eigenlijk wel nodig? Is er geen systeem mogelijk dat een grotere verantwoordelijkheid bij de werknemers legt, zodat er veel geld op deze klassieke structuur kan worden bespaard?

We zouden ons bijvoorbeeld eens kunnen spiegelen aan de sector van de gezondheidszorg. Ziekenhuizen functioneren dezer dagen uitstekend, omdat zowel dokters als verplegers en ook het schoonmaakpersoneel naar één doel toewerken: corona bestrijden en het aantal slachtoffers beperken. Hun management of directie hebben ze daarvoor eigenlijk niet nodig, behalve voor dringende kwesties zoals het vinden van mondmaskers natuurlijk.

Digitale transformatie

Ieder bedrijf moet deze gelegenheid gebruiken om zich af te vragen waar het naartoe wil gaan. Wat is er in de toekomst nodig om bepaalde doelstellingen te bereiken? Enkel door dat te erkennen, kan je doelgericht aan innovatie doen. Bedrijven die van nature technologisch en innovatief zijn ingesteld, hebben het uiteraard minder moeilijk om de switch te maken. De juiste mentaliteit is daar immers al aanwezig. Maar ook andere bedrijven kunnen sterker uit de crisis komen, mits ze deze mindset kweken.

We mogen ons bijvoorbeeld wel eens opwinden over het feit dat winkels hun deuren wekenlang moesten sluiten en mensen hun bestellingen massaal over de grens bij bol.com of Coolblue zijn gaan plaatsen, maar waren er dan echt zoveel alternatieven? Er bestaan natuurlijk wel enkele goede webwinkels, bijvoorbeeld die van Schoenen Torfs, maar waarom hebben niet al onze winkels eerder de stap gezet om de ervaring van hun klanten te digitaliseren? Voor wie dat wel gedaan heeft, was de versoepeling van de maatregelen veel minder acuut.

Digitalisering en reorganisatie gaan overigens hand in hand. Klanten zijn het uitgangspunt van de meeste veranderingen in een bedrijf, en nu verwachten die klanten een meer digitale ervaring van de diensten die bedrijven aanbieden. Door te focussen op de klant en het product wordt transformatie dus automatisch in beweging gezet. Hopelijk is dat besef bij winkeliers en bedrijfsleiders nu gegroeid en denken ze dus niet dat de oude situatie snel zal terugkeren. Dat zal immers niet gebeuren.

Werknemers bijscholen

Niet alleen bedrijven focussen nog te veel op wat er vandaag bestaat, ook de overheid denkt niet genoeg aan de toekomst. Overheidssteun heeft het doel om zoveel mogelijk bestaande jobs te redden, maar daarmee wordt niets opgelost. Digitale transformatie vraagt om nieuwe skills en veel mensen dreigen op termijn hun job te verliezen. Ze hebben er alle belang bij om zich nu bij te scholen en nieuwe vaardigheden aan te leren. Daarom zou de steun van de overheid beter middelen vrijmaken die werknemers tijd en ruimte geven om zich te herscholen. Bedrijven moeten vervolgens ook voldoende gestimuleerd worden om deze mensen aan te nemen.

In plaats van veel geld te investeren in jobs en sectoren waarvan we weten dat ze toch geen toekomst hebben, kunnen we dat budget beter benutten om naar nieuwe technologie en gewoontes te zoeken. Bovendien hoeft niet elke werknemer plots een hoogtechnologische job te verrichten. Wie vroeger op een manuele manier businessprocessen modelleerde, zou zich kunnen omscholen tot een dataspecialist. Iemand die goed naar klanten kan luisteren, heeft misschien een toekomst als product owner. Helaas zit iedereen momenteel zodanig verstrengeld in operationele processen dat er geen tijd is om aan hervorming te doen.

Uitbouwen van ecosystemen

De overheid zou ook de maatregelen van taks shelter verder kunnen uitbreiden, zodat er zich ecosystemen kunnen vormen met bedrijven die elkaar helpen door hun ervaring met technologie en digitalisering te delen en elkaar financieel te steunen, in ruil voor fiscaal gunstige maatregelen. Denk maar aan wat er in het Gentse gebeurt, waar succesvolle scale-ups nieuwe start-ups helpen met kennis en knowhow. Of aan Stockholm, de unicorn-hoofdstad van Europa, waar je hetzelfde ziet gebeuren.

De concurrentie is verschroeiend hard, maar bedrijven kunnen elkaar ook steunen en versterken om in dit wispelturige klimaat succesvol te zijn. Zorg er nu dus voor dat je de boot straks niet gemist hebt…