Silicon Allee, het epicentrum van de Duitse startup scene is geconcentreerd in Berlijn Mitte. Berlijn heeft lage huurprijzen, talent, tolerantie en creativiteit in overvloed. De progressieve bohemiencultuur en underground scène met rauwe kantjes krijg je erbovenop. De stad zelf voelt aan als een startup: constant in verandering, open, chaotisch, creatief en snelgroeiend. Een magneet voor Oost-Europese, Baltische, Scandinavische en andere van-heinde-en ver ondernemers, artiesten en technologieprofessionals. Bovendien is elke ondernemer ook DJ in bijberoep. Berlijn is zonder twijfel de hipster starthub van Europa.

Berlijn was lange tijd het lelijke eendje van Duitsland, met weinig grote bedrijven en internationale hoofdkwartieren. En dit in het land dat de economische motor van Europe is. Berlijn was bekend voor zijn muziek- en hackercultuur (denk aan de Chaos Computer Club) maar de opkomst van de startupscene heeft het beeld helemaal doen kantelen. Berlijn is waar startups moeten zijn om te bootstrappen, groeien en bloeien.

Volgens een Duitse bank is er om de 20 uur een nieuwe Berlijnse startup waarmee de stad zich kan meten met de beste techsteden ter wereld. Het is nog wachten op de nieuwe Facebook, Google of Twitter. De enige Duitse softwarestartup die uitgroeide tot wereldspeler -SAP- is opgericht in 1972.

Onweerstaanbaar, ook voor Ashton Kutcher

De verhuis van T Dispatch vanuit Londen, SoundCloud vanuit Stockholm en Gidsy vanuit Amsterdam onderlijnen de aantrekkingskracht van Berlijn. Deze laatste twee zijn ook de eerste Europese investeringen van tech savvy Hollywoodacteur Ashton Kutcher. Wanneer AirBnB in Europa voet aan wal zette via de overname van Duitse kloon Accolea verhuisde het bedrijf onmiddellijk van Hamburg naar Berlijn. Ook Twitter koos voor Berlijn als uitvalsbasis.

Het valt ook op hoeveel Berlijnse startups buitenlandse roots hebben zoals Amen (Amerikaans), Incrediblue (Grieks), Readmill (Zweeds), GoEuro (Amerikaans), rules.io (Amerikaans) en GetYourGuide (Zwitsers).

Startups

Naast Soundcloud (audio)zijn Wunderlist (to do’s), Wooga (games), ResearchGate (onderzoek) en Zalando (e-commerce) hun plaats in de wereld aan het veroveren. De eerste twee hebben net $50M en $30M vers geld opgehaald.

Anderen hebben al een mooie overnamedeal achter de rug: ImmoScout (€ 450M), StudiVZ (€ 85M), Nugg.ad (€ 50M), KaufDa ($40M), Zanox (€ 250M), Casacanda ($10M) en Brands4Friends (€ 150M).

En dan zijn er buiten categorie zoals Delivery Hero (+35,000 restaurants in 14 landen en +€ 400M omzet) en in cut-throat competitie met het ook in België actieve Just Eat (+30,000 restaurants in 13 landen).


Dat het niet altijd van een leien dakje loopt is eigen aan startups. Jonge beloftes als Gidsy en Amen waren op sterven na dood voor ze overgenomen werden door hun concurrenten. Vorige maand heeft online retailer Fab.com na een fenomenale groei meer dan 100 Berlijnse werknemers ontslagen.

The Factory

Google wilt, net zoals in Londen, ook hier het epicentrum van de startupscene vormen met een investering in the Factory, een startup campus in samenwerking met HIIG (de Duitse iMinds) en JMES Investments.

Bestaande uit 7 gebouwen is The Factory, pal gebouwd op de scheidingslijn waar de Berlijnse muur Oost en West in tweeën splitste, vorige maand opengegaan.

Met een 16,000 m2 campus is er ruimte voor 500 startups, events, mentors, investeerders en vormt het een ecosysteem op zichzelf. Naast de startups zijn ook internationale tech bedrijven zoals Mozilla en Zendesk er thuis. Maar ook Silicon Allee (blog) en Tech Open Air (festival) hebben er een plek.

In navolging van de Google Campus London opent TechHub  -opgericht door TechCrunch journalist Mike Butcher- hier haar 7de coworking ruimte eind dit jaar. Voorlopig blijft Sankt Oberholz de populairste co-working ruimte in Berlijn terwijl het gewoon een café is.

Accelerators

Eén der grootste accelerators ter wereld is het op e-commerce gerichte Rocket Internet van de Samwer broers. Rocket Internet is opgericht in 2007, werkt volgens het studio-model en + $1 miljard waard. Groot geworden door lokale klonen te maken van succesvolle Amerikaanse startups en ze vervolgens aan diezelfde Amerikanen te verkopen. Alexander, Marc en Oliver Samwer slaagden erin om copycat CityDeals te verkopen aan Groupon voor $126M en Alando aan eBay voor $50M.

Met 25 kantoren in de 5 continenten, activiteiten in +50 landen, +75 startups in portfolio en een recent aangevulde oorlogskas ($500M van het Zweedse Kinnevik en Russische oliemiljardair Leonard Blavatnik) is Rocket Internet bezig aan een opmars Amazon waardig.

Bij ons vooral bij de consument bekend via online retailer Zalando (Zappos lookalike) en bij de startup community niet onbekende payment provider Paymill (Stripe lookalike).

Hoewel het succes van Rocket buiten kijf staat zijn de meningen verdeelt over deze clone factory.
Misschien net daarom dat ze het vanaf dit jaar ook over een andere boeg gooien: samen met Delivery Hero oprichter Fabian Siegel richten de Samwer broers het nieuwe € 150M Global Founders Capital fund op dat zich richt op early stage -originele- startups.

Het hands-on Team Europe werkt eveneens via het studio-model. De bekendste brand uit hun stal is Delivery Hero. Met een 12-tal exits kan men kan gerust spreken van een succesverhaal. Toch heeft Team Europe beslist om voortaan slechts 2 startups per jaar onder de vleugels te nemen, het aantal werknemers te halveren, verminderde focus op Azië en onderpresterende startups in de etalage te zetten. Het studio-model is succesvol maar ook zeer duur in vaste kosten. Team Europe zijn eveneens de mensen achter “angel-VC” Point Nine Capital.

Berlin Startup Academy is in de zomer 2012 opgericht en werkt met een parttime  4-maanden programma verspreid over 16 sessies en ondersteunt door +50 mentors. Deelnemers betalen € 1.000 en geven 4% van de aandelen af. Elke vrijdagavond moeten de ondernemers acte de présence geven, hun huiswerk voorstellen en pitchen. Ondernemers die geen vooruitgang maken vliegen eruit. De werkwijze doet sterk denken aan Founder Institute (waar BSA oprichter Christoph Räthke niet toevallig mentor was) en is op maat geschreven van werknemers die overwegen om stapsgewijs een bedrijf te starten.

Het Deense Startupbootcamp heeft een populaire Berlijnse tak. Dit jaar stappen industriereuzen Mercedes Benz, Bosch en verzekeringsgigant HDI mee aan boord onder de naam SBC2go tech accelerator. Dit verklaart ook de verlegde focus op mobility, connectivity en big data. Met +120 entrepreneurs als mentors krijgen geselecteerde startups naast begeleiding, werkplek en € 15K kapitaal ook energydrank, lunch, bier, fruit en zelfs een fiets. Dat allemaal in ruil voor 8% van de aandelen. Uit 650 kandidaten zijn er dit jaar 11 startups gekozen die zich mogen presenteren aan +400 investeerders gedurende demo-dag.

M Cube is een studio-model accelerator gericht op Duitse startups die prijsvergelijking-engines bouwen. Als niche-speler is er plaats voor 4 startups per jaar die intensief door 5 mentors worden begeleid gedurende 12 maanden. Deze mentors zijn tevens de investeerders wat een hoge commitment garandeert. M Cube investeert tussen de € 50K en € 200K per startup.

Project A Ventures werkt ook volgens het studio-model principe. Naast Berlijn is er ook een kantoor in São Paulo. Het Duitse mediaconglomeraat Axel Springer heeft € 30M geïnvesteerd in deze bedrijvenbouwer samen met retailgigant Otto Group die € 50M veil had om in te stappen. Het oprichtersteam van Project A zijn dan ook 25 (!) ex-Rocket Internet veteranen die het klappen van de zweep kennen.

De You Is Now focus zijn marketplace startups. Niet verwonderlijk gezien de oprichters ook de mensen zijn achter Scout24 Holding (AutoScout24, ImmobilienScout24, FriendScout24 en FinanceScout24). You Is Now biedt zowel een acceleratie als incubatie programma aan. In het 3-maanden acceleratieprogramma investeren ze € 25K funding zonder enige aandelen te vragen (!) De mentors komen van Founder Institute wat de kwaliteit garandeert. In het incubatiegedeelte krijgen startups tot € 500K in funding en actieve ondersteuning van de +1.000 Scout24 werknemers gedurende 12 maanden.

Ook het vermelden waard zijn Rheingau Founders en Nova Founders (ook al ex-Rocketeers).
En dan is er springstar, door een wraakzuchtige AirBnB ondersteunde kopie van Rocket Internet:

Corporate accelerators

In Berlijn zijn er een behoorlijk aantal corporate-accelerator programma’s van multinationals zoals Rewe (supermarktketen) en Bayer (chemie & pharma). Een kort overzicht:

ProSiebenSat.1 is een mediagigant met televisiekanalen en radiostations in 14 landen (ex-eigenaar van VT4). Onder leiding van ex-Rocket Internet executives is het dit jaar gestart met Epic Companies, een Studiomodel accelerator. Startups krijgen naast de initiële investering ook en vooral toegang tot de machtige mediakanalen van de groep. Ironisch genoeg lijkt de eerste Epic alumnus -Valmano- verdacht veel op The Iconic uit de Rocket portfolio. ProSiebenSat.1 had al ervaring met startups via dochterbedrijf SevenVentures dat via een media-for-revenue en media-for-equity business model groeibedrijven de nodige mediaboost geeft.

Deutsche Telekom’s accelerator hub:raum is in 2012 opgezet als een early-warning system voor nieuwe trends en innovaties. Het programma loopt slechts 8 weken met mentors, experts en werkplek. Met een bescheiden budget van € 3M tot € 5M heeft hub:raum het moeilijk om een plaats op te eisen in het overvolle Berlijns ecosysteem en dus proberen ze startups te lokken via samenwerking met accelerators in Israël en Polen.

Uitgeverij Axel Springer zet zwaar in op digitalisering en is zeer actief in de startupscene. Axel Springer investeerde in startup event hy! Berlin en zette in 2013 een accelerator programma op in samenwerking met Silicon Valley accelerator Plug and Play tech center (ook partner van Flanders Investment & Trade). In België is Axel Springer geen onbekende in het digitale landschap sinds de overname van vastgoedsite immoweb.be voor € 127,5 miljoen. De Axel Springer Plug and Play Accelerator is een 3-maanden programma dat € 25K investeert in ruil voor 5% van de aandelen.

Als kers op de taart krijgen de startups een demo-dag met Amerikaanse VCs in Silicon Valley.

Microsoft is sinds juli actief in Berlijn met een gerenoveerd hip gebouw pal in Berlijn Mitte. Het paradepaardje is de Digital Eatery dat een combinatie is van een showroom en gastronomiecafé waar bezoekers nieuwe producten kunnen uitproberen zonder “verkoopsdruk”.

Hetzelfde gebouw is de locatie van Microsoft Accelerator Ventures dat afgelopen oktober van start ging. Hoewel een laatkomer krijgt de Microsoft accelerator ondersteuning van goede huize: het High-Tech Gründerfonds (de Duitse GIMV) en Seedcamp. De ervaring die Microsoft Ventures meebrengt van hun accelerator activiteiten in Israël, Bangalore, Beijing, Parijs en uiteraard Seattle is ook niet mis. Het 4 maanden programma geeft geen funding maar eist ook geen aandelen. Om het laagdrempelig te houden zijn startups vrij om een niet-Microsoft ontwikkelomgeving te kiezen.  Afscheidendnemend CEO Steve Ballmer kwam afgelopen week zelf de opening opfleuren.

Een andere grote naam die plannen heeft voor een accelerator in Berlijn is vreemd genoeg Coca-Cola. Naast Berlijn plant de drankgigant accelerators in Istanbul, Sydney, San Francisco, Rio de Janeiro, Buenos Aires, Bangalore, Singapore en Mexico City. Ze hopen door deel uit te maken van het startup ecosysteem de eigen innovatie aan te wakkeren. Coca Cola stelt niet enkel mentors ter beschikbaar maar doet actief aan co-design en collaboratie waarbij ze het beste-distributie-netwerk-ter-wereld en hun marketinggewicht in de schaal werpen. In het licht van deze ambities is het ook beter te begrijpen waarom Coca Cola sponsor werd van Startup Weekend.

Accelerators inflatie

Na deze overvloed aan initiatieven kun je de vraag stellen of de Berlijnse startup community geen last heeft van “accelerator fatigue” zeker voor de corporate programma’s. Startups hebben de neiging zich ver weg te houden van grote bedrijven terwijl corporations de disruptieve aanpak van startups niet altijd kunnen appreciëren. Maar digital innovatie verandert klanten, bedrijven, markten en zelfs hele industrieën fundamenteel. Lean, agile, MVP en failing faster zijn ook bij grote bedrijven standaard lingo geworden. En dus wilt Goliath met David samenwerken. De vraag is of David wel wilt.

Dat het allemaal geen koek en ei is voor accelerators is blijkt uit het vroegtijdig einde van HackFwd. HackFwd is het geesteskind van Lars Hinrichs, interneticoon en oprichter van het in Duitsland populaire Xing. Het door übercool IDEO uitgewerkte HackFwd was enkel voor de beste geeks weggelegd omdat extreem hoge scores halen op de Codility codeertest een toegangsvoorwaarde was. Lars verwoordde zijn visie als volgt: ”it’s far easier to teach a geek about business than teach an MBA to code”. De reden waarom Lars het na 3 jaar en € 8M investering opgeeft is simpel: geen exits, de enigste parameter die echt van tel is voor accelerators.

Investeerders

Bijna alle grote internationale VC funds zoals Kleiner Perkins, Sequoia Capital, Index Ventures, Atomico, Union Square Ventures en Passion Capital zijn in Berlijn actief naast de locale spelers zoals het al eerder genoemde High Tech Gründerfonds (€ 574M), T-Venture, Point Nine Capital (€ 40M fund), Hasso Plattner Ventures (SAP) en Ventegis Capital. Sinds de verhuis van Earlybird vanuit Hamburg is er in één klap € 650M aan middelen bijgekomen. Ook het Franse VC Partech Ventures (€ 158.4M) heeft een kantoor in Berlin.

Is er (digital) leven buiten Berlijn?

Buiten Berlijn zie je dat biotech en op engineering gerichte starters het goed doen. Hamburg doet het prima met een gamingcluster (Bigpoint, Innogames, GoodGames...) en zowel Facebook als Google hebben hier kantoren. Wayra, de corporate accelerator van Telefónica, heeft een accelerator programma in München. Maar feit blijft dat de traditionele Duitse economische centra zoals München, Frankfurt en Hamburg achterstaan als het over startup activiteiten gaat.

We eindigen met een ga-ervoor-oproep van Oliver Samwer: God has given you the internet!