We kennen het fenomeen allemaal. Een nieuw seizoen van je favoriete televisie serie komt net uit in de VS, maar in België kan je die nog niet bekijken. Je moet dan maanden of zelfs jaren wachten voor die content ook bij ons beschikbaar wordt. Waarom doen content providers dit eigenlijk? En is het wel efficiënt? 

Omzeilen

Het blokkeren van content kan gelden voor films, games en de nieuwste muziek streaming diensten (zoals recent nog Beats Music). Die worden eerst gelanceerd in hun eigen thuismarkt (meestal de VS), en zijn pas later beschikbaar in andere landen. Tenzij je de geografische blokkering gewoon omzeilt door op anonieme wijze te gaan surfen natuurlijk. Daar zijn tegenwoordig genoeg mogelijkheden voor te vinden. Onlangs werd op Bloovi bijvoorbeeld beschreven hoe je gemakkelijk Netflix in ons land kunt bekijken.

Waarom blokkeren?

De vraag die zich stelt is dan: waarom blijven producers en distributeurs vasthouden aan geografische blokkeringen? Is dit systeem niet gewoon een inefficiënte - en bovendien hoogst irritante - manier om content te beschermen? Hieronder gaan we alvast wat dieper in op het hoe en waarom van geografische afbakeningen van media content.

Auteursrecht

Geografische afbakeningen (ook “regional lock-outs” genoemd) hebben natuurlijk alles te maken met auteursrecht. Er moeten met name afspraken (licentie-overeenkomsten) gemaakt worden in verband met vergoedingen en royalties die betaald moeten worden. Met andere woorden, het draait hier om geld. 

Voor de producers en verdelers van media-content zijn geografische afbakeningen een manier om greep te houden op de markt voor hun producten. Met een dergelijke afbakening kunnen ze de beschikbaarheid van hun product faseren, om zo de markt op te delen en hun content aan te passen aan lokale situaties.

Het is bijvoorbeeld zo dat het ondertitelen of dubben van films en televisieprogramma’s tijd en geld kost, en dat het vaak efficiënter en goedkoper is om de opbrengst uit een Engelstalige markt te gebruiken voor een latere release in een niet-Engelstalige markt. Men wacht dan af of het product genoeg aanslaat vooraleer bijkomende investeringen voor een anderstalige markt gedaan worden.

Ook wordt vaak beweerd dat geografische afbakeningen nuttig zijn om piraterij en parallel-import tegen te gaan (maar daar is eigenlijk zeer weinig informatie over beschikbaar). De belangrijkste reden voor “regional lock-outs” wordt echter al te vaak verzwegen: het is voor producers en distributeurs vooral belangrijk om hun prijzen zolang mogelijk te differentiëren - lees: zo hoog mogelijk te houden – al naar gelang de lokale markt (prijsdiscriminatie).

Licentie-overeenkomsten

Maar los daarvan vergt het in de praktijk ook gewoon veel tijd om licentie-overeenkomsten af te sluiten tussen de verschillende betrokken partijen.

Bijvoorbeeld, om een nieuwe muziek streaming dienst te lanceren moet de aanbieder overeenkomsten afsluiten met de grote muziek labels (tenzij het gaat om een lokaal of gespecialiseerd initiatief, maar ook dan moeten licentie-overeenkomsten onderhandeld worden). Zonder een licentie-overeenkomst kan de streaming dienst de muziek niet legaal afspelen.

Om labels als Universal, Sony, EMI en Warner mee aan boord te trekken heb je als “new kid on the block” toch heel wat tijd en onderhandelingsgewicht nodig. Zo is het tekenend dat een populaire streaming dienst als Spotify jaren nodig heeft gehad om deze klus te klaren (Spotify is nog niet zo lang beschikbaar buiten Europa). Mede door de hoge bedragen die Spotify moet afdragen aan de labels komt het nu zelf moeilijk uit de rode cijfers.

Dergelijke licentie-overeenkomsten worden niet op wereldwijde schaal ineens afgesloten, maar worden per land onderhandeld. Hier zijn vele redenen voor, onder andere het feit dat er verschillende ondernemingen bij betrokken zijn (nationale afdelingen die de rechten per land beheren). Ook is het zo dat de auteursrechtwetgeving van land tot land verschilt. Tenslotte is het voor een muziek uitgever vaak economisch en financieel interessant om aparte overeenkomsten aan te gaan die verschillen van land tot land. 

Video streaming diensten zoals Netflix kampen met dezelfde problemen. Ook zij moeten licentie-overeenkomsten afsluiten met de grote producers van films en televisie series. Die zijn pas geïnteresseerd om hun aanbod buiten hun thuismarkt beschikbaar te maken als ze garanties hebben dat ze er genoeg geld mee zullen verdienen.

Video streaming diensten moeten ook genoeg betalende klanten en lokale adverteerders aantrekken om hun business model overeind te houden. Ze moeten immers de “licence fees” die ze zelf aan de producers betalen terugverdienen. Bij films en televisie series speelt ook nog de bekommernis dat een release op een streaming dienst als Netflix geen concurrentie mag aandoen aan de bioscoopverkoop (films komen traditioneel eerst in de VS uit en pas daarna in andere landen) of aan DVD of Blu-ray releases.

Ook dit zorgt ervoor dat producers en distributeurs geneigd zijn om hun afzetmarkt geografisch op te delen en “regional lock-outs” toe te passen. Tenslotte speelt ook hier het gegeven van verschillende wetgevingen, niet alleen wat betreft auteursrecht maar ook i.v.m. de bescherming van minderjarigen, enz.

Inefficiëntie van “region locking”

Het probleem is nu natuurlijk dat dergelijke regionale blokkeringen vaak niet bijzonder efficiënt zijn. Wie deze blokkeringen wil omzeilen zal gemakkelijk een manier vinden om dit te doen (ook al is dat illegaal of vormt het een schending van de gebruikersovereenkomst). Als wapen tegen piraterij lijken geografische afbakeningen vrij inefficiënt.

Het valt dan ook te verwachten dat in de nabije toekomst andere methoden zullen gevonden worden om de productie van muziek, films, tv series en games financieel interessant te houden zonder het publiek nodeloos te frustreren met geografische beperkingen.

De huidige praktijk houdt trouwens in dat de producers en distributeurs vaak gewoon te lang wachten om hun content aan te bieden en hierdoor vrij spel geven aan andere - vaak illegale - aanbieders. Het lijkt er alvast op dat sommige aanbieders hier wel oren naar hebben. Zo kondigde Microsoft vorig jaar aan dat het geen regionale blokkeringen meer toepast op Xbox One games (Sony ging dezelfde richting uit voor PlayStation 4 games). Ook voor de muziek- en filmsector kunnen we hopen dat in de nabije toekomst nieuwe business modellen de toepassing van geografische blokkeringen overbodig zullen maken.

Europees onderzoek naar concurrentie beperkingen

De Europese Commissie kondigde trouwens onlangs aan dat ze een onderzoek gestart is naar anti-concurrentie bepalingen in licentieovereenkomsten tussen verschillende Amerikaanse film studios (o.a. Twentieth Century Fox, Warner Bros., Sony Pictures, NBC Universal, Paramount Pictures) en de grootste Europese aanbieders van betaaltelevisie (BSkyB in het Verenigd Koninkrijk, Canal Plus in Frankrijk, Sky Italia, Sky Deutschland en DTS in Spanje).

Het gaat meer bepaald om bepalingen die een “absolute territoriale bescherming” bieden aan één enkele pay-tv omroep per land voor het online streamen en per satelliet uitzenden van audiovisuele content zoals populaire Amerikaanse films.

De Commissie wil in het bijzonder nagaan of deze bepalingen de omroepen verhinderen om hun diensten ook in andere landen aan te bieden (bijv. door potentiële abonnees uit andere lidstaten systematisch te weigeren of door grensoverschrijdende toegang tot hun diensten te blokkeren).

Het valt af te wachten hoe dit onderzoek zal uitdraaien, maar het lijkt er alvast op dat geografische afbakeningen een mogelijke schending van de Europese concurrentieregels kunnen zijn. Dit zou dan in lijn liggen van een eerdere beslissing van het Hof van Justitie van de EU (zaak Premier League/Murphy) waarin beslist werd dat het exclusief afbakenen van licentie-territoria voor live sportuitzendingen op basis van nationale grenzen een inbreuk kan vormen op het Europese concurrentierecht.

Wordt ongetwijfeld vervolgd…