Disruptie, de centrale filosofie in het innovatiemekka Silicon Valley, is fel overroepen, vindt Peter Thiel, een van de meest gevierde en eigenwijze ondernemers en investeerders van... Silicon Valley. ‘Bedrijven moeten naar een monopolie streven.’

Wie de ambitie heeft om bij Peter Thiel te solliciteren, of ooit de kans krijgt hem een idee voor een start-up te pitchen, mag de volgende schijnbaar simpele, maar in wezen aartsmoeilijke vraag verwachten. ‘Noem me iets dat waar is, maar waarover bijna niemand het met je eens is.’ Dat lokt gesprekspartners uit hun tent, vindt Thiel. De vraag dwingt de andere om ondanks de omstandigheden origineel uit de hoek te komen, én lef te tonen. Je moet wel iets zeggen dat onpopulair is.

Thiels eigen antwoord op die vraag? Bedrijven moeten streven naar een monopolie. We krijgen te horen dat iedereen beter wordt van concurrentie, maar concurrentie wordt overschat. Meer nog, het is voor losers, schrijft Thiel met enig gevoel voor hyperbool in zijn boek ‘Zero To One’. ‘Concurrentie is vernietigend voor winsten van ondernemingen. Het vreet geld. Creatieve monopolies zijn de beste manier om geld te verdienen, en ze zijn ook beter voor de consument. Bedrijven met een monopolie hebben de middelen om nieuwe markten aan te boren’, zegt hij in een interview vanuit San Francisco.

"Ik wil van ondernemers horen hoe ze een fundamenteel probleem oplossen en waarom niemand anders het aan het doen is."

Peter Thiel: Ondernemer in Silicon Valley 

Zoveel tegendraadsheid typeert de 47-jarige miljardair ten voeten uit. Het leverde hem al vele successen op, en de reputatie van misschien wel de meest gerespecteerde ondernemer en investeerder in Silicon Valley. Zijn cv spreekt boekdelen. Thiel was in 1998 een van de medeoprichters van de elektronische betaaldienst Paypal, die na een fusie met X.com van ene Elon Musk en een beursgang in 2002 in handen kwam van eBay voor 1,5 miljard dollar.

Met de miljoenen die Thiel eraan overhield, startte hij het hefboomfonds Clarium Capital en het databedrijf Palantir. In 2004 deed hij een van de slimste investeringen ooit in een internetbedrijf: 500.000 dollar voor 10 procent van Facebook. Hij was de eerste externe geldschieter van de toen 20-jarige Mark Zuckerberg. In 2012, na de IPO, verzilverde hij een deel van die positie voor een totaalbedrag van meer dan 1 miljard dollar. Hij zit nog altijd in de raad van bestuur.

Marihuana

Vandaag is Thiel rechtstreeks of via zijn firma Founders Fund investeerder in honderden grote en kleine start-ups, van Airbnb, Spotify en Lyft (een taxibedrijf, net als Uber) tot het SparkCentral van de jonge Belg Davy Kestens en het ruimtebedrijf SpaceX van, opnieuw, Elon Musk. Niet verwonderlijk dat de techvallei in Californië aan zijn lippen hangt. Zelden gaat een week voorbij zonder dat de vakpers een quote van Thiel tot nieuws verheft.

Aan polariserende uitspraken geen gebrek.

"Twitter heeft heel veel potentieel, maar het is een schandalig slecht gerund bedrijf. Er wordt waarschijnlijk veel wiet gerookt daar"

flapte hij er vorig jaar in een interview uit. Over marihuana gesproken: Founders Fund stopte vorige week nog 75 miljoen dollar in de cannabisstart-up Privateer, een investering die beschouwd werd als een mijlpaal in de business die volop ontluikt rond de softdrug.

Om maar te zeggen: Thiel is een veelbesproken figuur. Meestal bewonderd om zijn inzichten, af en toe bespot (zoals in de HBO-serie ‘Silicon Valley’, waarin het personage van een excentrieke en autistische rijkaard op hem gebaseerd zou zijn) vanwege zijn buitenissige ideeën.

Want hoewel zeker niet flamboyant, integendeel zelfs, is hij het type zakenman/intellectueel dat er niet voor terugdeinst grootse en radicale gedachten te koesteren. De uitgesproken libertair - hij sponsorde de presidentscampagnes van libertair boegbeeld Ron Paul - investeert in het Seasteading Institute, een project dat de oprichting bestudeert van autonome nederzettingen op zee, met eigen wetten en los van bestaande staatsvormen. Thiel schonk ook enkele miljoenen aan researchers die zich buigen over manieren om het proces van ouder worden bij mensen tegen te gaan - hij is van plan 120 te worden.

Lady Gaga

Thiel behaalde twee diploma’s (filosofie en rechten) aan de gerenommeerde Stanford University, en doceerde er ook. ‘Ik leerde van hem hoe globalisering en technologie onze relaties met elkaar, de overheid en de wereld in sneltempo veranderen’, zegt de Belgische ondernemer Pieter Gunst, die les van hem kreeg. Uit zijn cursus distilleerde Thiel samen met coauteur Blake Masters zijn boek. ‘Zero To One’ geeft zijn visie op succesvol ondernemen en ‘waarde creëren’ weer. In plaats van een opsomming aan platitudes die zo kenmerkend zijn voor managementboeken, refereert Thiel aan Lady Gaga, Star Wars, William Shakespeare, Sophocles, Mark Twain en Prince. ‘Het beste businessboek dat ik ooit las’, kopte de recensent van The Atlantic. ‘Thiel is de meest vooraanstaande publieke intellectueel van het moment in Amerika’, concludeerde Fortune.

In ‘Zero To One’ formuleert Thiel een zakelijke variant op de vraag die hij elke sollicitant zo graag stelt. ‘Welk waardevol bedrijf is niemand aan het bouwen?’ Want succesvolle ondernemers creëren iets totaal nieuws. De volgende Bill Gates gaat geen softwarebedrijf bouwen. De nieuwe Larry Page en Sergey Brin zullen geen zoekmachine oprichten, net zo min de volgende Zuckerberg een sociaal netwerk begint. Vandaar de titel: ondernemers moeten focussen op de creatie van iets uit niets, en dat van stap nul tot stap één brengen. Een business kopiëren, iets van één tot eender welke hoogte brengen, is veel gemakkelijker. ‘Ik wil van ondernemers horen hoe ze een fundamenteel probleem oplossen en waarom niemand anders het aan het doen is’, zegt Thiel. ‘De beste bedrijven zijn enkelvoudig.’

En dus moeten ondernemingen streven naar een monopolie. Ze moeten een kleine nichemarkt afbakenen die ze willen domineren, een minimonopolie, en dat uitbreiden. Facebook begon als een digitaal jaarboek op de campus van Harvard. Elf jaar later maken meer dan 1 miljard mensen deel uit van het sociale netwerk.

De contraire zakenman zegt niet uit te zijn op ‘slechte’ monopolies, zoals bedrijven die door de overheid beschermd worden of die hun positie aan illegale praktijken danken. ‘Ik bedoel het type bedrijf dat zo goed is in wat het doet dat geen ander bedrijf in de buurt komt.’ Google hoeft al meer dan tien jaar geen concurrentie meer te dulden in online zoeken nadat het Yahoo! van zich af heeft geschud. Daardoor kon het zich storten op andere avontuurlijke projecten.

Op die manier zijn monopolies, en niet concurrentie, de ideale vorm van kapitalisme, oordeelt Thiel. Welke slechte connotaties de term ook oproept. Want bedrijven die elkaar beconcurreren, verspillen veel van hun opbrengsten aan inspanningen om de andere te kloppen. De competitie onder Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen is zo hevig dat ze op een gemiddelde ticketprijs van 178 dollar maar 37 cent winst overhouden. Creatieve monopolies daarentegen verdienen veel meer geld én zijn goed voor de maatschappij, meent Thiel.

Hij heeft weinig begrip voor manoeuvres als dat van het Europees Parlement, dat symbolisch probeert Google op te breken omdat het te dominant is geworden. Tijdverlies, zegt Thiel. ‘Dat houdt geen steek. Hoe meer je technologie reguleert, hoe moeilijker het is voor nieuwe bedrijven om te innoveren. Twintig jaar geleden was iedereen bezorgd over hoe we Gates aan banden moesten leggen, maar de innovaties van Apple hebben veel meer impact gehad op het monopolie van Microsoft dan advocaten van eender welke overheid ooit zouden kunnen hebben.’

Als concurrentie voor losers is, wat dan met het alomtegenwoordige ideaal van disruptie?

De meest geroemde bedrijven van het moment zijn degene die de concurrentie met een gevestigde, vastgeroeste industrie frontaal aangaan met behulp van digitale technologie. Silicon Valley is zo vol van de disruptiegedachte dat het een cliché is geworden. Netflix betekende het einde van de videotheken en knabbelt nu aan de omzet van kabelbedrijven. Uber zet de taxi-industrie op zijn kop en bezorgt overheden kopbrekens. Airbnb, met zijn particuliere hotelkamers, verstoort de toerismesector. Het zijn de bekendste exponenten van een trend die in vele industrieën aan de gang is.

‘Disruptie is fel overroepen. Het is een modewoord geworden zonder veel mening’, is Thiel streng. ‘De obsessie rond disruptie suggereert dat start-ups zichzelf door de ogen van oudere industrieën zien. Als je bedrijf gedefinieerd wordt door de vergelijking met een andere firma, is het niet nieuw.’ Dat geldt overigens niet voor Airbnb, vindt Thiel. ‘Hun succes is er niet gekomen omdat ze de hotelsector verstoren, maar omdat ze dingen mogelijk maken die hotels niet kunnen doen. Ze creëren een totaal nieuwe markt.’

Born to win

Thiel is geboren in Frankfurt maar verhuisde op jonge leeftijd met zijn ouders naar Californië. Zijn uitzonderlijke intelligentie kwam vroeg tot uiting. Als tiener was hij een van de beste schaakspelers in de VS. Het gerucht gaat dat hij zijn schaakstukken droeg in een kistje met de sticker ‘Born to win’ op. Sinds hij in 1985 op Stanford arriveerde, woont en werkt Thiel al dertig jaar in Silicon Valley. Hoewel hij een boegbeeld van het innovatiewalhalla aan de Amerikaanse westkust is, is hij bijzonder kritisch. ‘Mensen zien Silicon Valley als de plek waar nieuwe dingen mogelijk zijn, en dat is ook zo. Maar Silicon Valley is out of touch. Er worden te veel triviale apps gemaakt terwijl de wereld veel ongelooflijk grote problemen kent.’

Terwijl velen claimen dat we in een tijdperk van hypersnelle technologische vooruitgang leven, blijft Thiel op zijn honger. ‘Ze hadden ons vliegende auto’s beloofd, maar we kregen 140 tekens’, staat in het oprichtingsmanifest van zijn Founders Fund. Een verwijzing naar de banaliteit van Twitter, waar berichten maximaal 140 karakters tellen. ‘Je ziet de stilstand in ons dagelijks leven’, zegt Thiel. ‘We reizen niet sneller dan veertig jaar geleden. De Concorde werd een mislukking. Je ziet het in de economische statistieken: de gemiddelde lonen gaan er niet op vooruit, zijn zelfs lager dan in de jaren tachtig. Het klopt dat we internationale videogesprekken kunnen voeren, dat we realistische special effects kunnen maken, en dat software veel taken goed van ons overneemt. Maar volstaat niet om onze samenleving naar het volgende niveau te duwen. Technologische vooruitgang is te belangrijk voor onze toekomst om ervan uit te gaan dat die wel automatisch zal komen.’

‘Zero To One’ is een oproep tot meer ambitie. Thiel vindt dat we beter kunnen. Er is veel vooruitgang in de wereld van bits, maar niet in die van atomen, zegt hij. Transport, de medische wereld, energie: allemaal domeinen waarin de progressie op zich laat wachten.

Een groot probleem is het onderwijssysteem.

Thiel is erg kritisch voor de universiteiten en scholen die de vernieuwers van morgen moeten vormen. Elk jaar geeft hij via zijn Thiel Foundation 100.000 dollar aan twintig beloftevolle jongeren onder twintig zodat ze zich voluit op de ontwikkeling van hun revolutionaire, nul-tot-één, idee kunnen storten. De voorwaarde is dat ze zich niet inschrijven in de peperdure eliteschool waar ze anders heen zouden trekken. ‘Individuen moeten hun eigen toekomst uitstippelen. Ze moeten niet vertrouwen op archaïsche instituten om dat voor hen te doen.’

Thiel hoopt dat ‘Zero To One’ inspireert om origineel te zijn. Om te ondernemen en de stilstand te doorbreken. Want start-ups bedenken nieuwe technologie, en die zet verandering in gang. ‘Het is onze taak de toekomst te verbeteren door nieuwe dingen te bedenken’, schrijft hij. ‘De essentiële eerste stap is onafhankelijk denken. Alleen maar door de wereld anders te zien kunnen we hem heruitvinden en bewaren voor de toekomst.’

Bron: De Tijd (17/01/2015)