Onderzoek: 'In Vlaanderen worstelen niet tieners, maar wel twintigers en dertigers met de gevolgen van digibesitas'

Professor Lieven De Marez, een van de voortrekkers van het digimeter-rapport

De smartphone is alomtegenwoordig. De digitale evoluties van de laatste twintig jaar zijn niet meer weg te denken. Besteedt de gemiddelde Vlaming te veel tijd gekluisterd aan zijn of haar scherm? Imec organiseert jaarlijks een Digimeter-test waarin Vlamingen bevraagd worden over hun media gebruiken. In 2017 werden opnieuw een 2000-tal Vlamingen ondervraagd over hun digitale gewoontes. Bloovi sprak met professor Lieven De Marez, professor bij MICT, een imec labo aan de UGent, over de resultaten van de imec.digimeter 2017. Dit is wat hij ons te vertellen had:

'De resultaten van het jaarlijkse rapport liggen in lijn met de resultaten van vorig jaar. Toch zijn er ook enkele opmerkelijke bevindingen te bespeuren. Zo zet de smartphone zijn stijgende koers verder; maar liefst 78% van de Vlaamse bevolking bezit er ondertussen een. De traditionele gsm verliest daardoor steeds meer terrein.' Uit de imec.digimeter blijkt dat quasi de totale Vlaamse populatie digitaal is. Ruim 95% van de Vlamingen heeft een slim digitaal toestel in huis. De smartphone is niet het enige medium dat op het vlak van gebruik sterk is toegenomen dit jaar. Ook slimme wearables maakten een opmars: 1 op de 5 Vlamingen bezit tegenwoordig een slim sporthorloge, activity tracker of smartwatch.

Facebook blijft het belangrijkste platform

Op het vlak van apps en sociale media blijft Facebook met voorsprong het belangrijkste platform in ons land. Eén op de twee respondenten geeft toe dagelijks minstens een uur Facebook te checken.

De Marez merkt wel op dat de functie van Facebook veranderd is. 'Veel tieners en twintigers posten niet meer actief op Facebook. Ze zien de app eerder als een broadcastplatform dan als een sociaal netwerk.' Met de felbesproken algoritme-aanpassing wil Facebook daar binnenkort een mouw aanpassen. Zo wil het haar gebruikers weer actiever maken door de newsfeed om te gooien. Je zal er vooral posts van familie en vrienden te zien krijgen en minder berichten van pagina’s of nieuwsartikelen. Het medium wil op die manier opnieuw persoonlijke interacties voorop plaatsen.

In het Digimeter rapport mag Facebook dan wel bovenaan staan in de sociale media-lijst, Instagram is de sterkste stijger: 32,1 % gebruikt de app nu minstens één uur per dag, tegenover 20,6% vorig jaar.

De steile opgang van Netflix; minder chill dan gedacht

Ook een flinke stijger dit jaar is Netflix. Maar liefst 21% van de Vlamingen heeft thuis toegang tot een abonnement op het bekendste en uitgebreide film- en serieplatform. Vorig jaar was dat nog maar 15%. Vooral jongeren blijken fan: bijna de helft van de Vlaamse tieners is geabonneerd op Netflix.

'De groei van Netflix is voor een groot deel te danken aan een groeiend aantal kwaliteitsvolle Netflix Originals (series en films geproduceerd door Netflix zelf, nvdr)', legt de Marez uit. 'Daar komt ook nog bij dat mensen meer en meer investeren in services en minder in toestellen. Vroeger investeerde iedereen geld in technische en digitale toestellen: televisietoestellen, laptops, radio's, etcetera. Nu is die verkoop van toestellen gestagneerd en focussen mensen, vooral jongeren, zich meer op services zoals Spotify en Netflix. Als jongeren nu alleen gaan wonen, kopen ze soms zelfs geen tv meer, omdat ze ook programma's online kunnen bekijken. Met het geld dat ze daarmee uitsparen kopen ze een Netflix-abonnement. Ze stellen hun prioriteiten. Hun geld en tijd zijn schaars dus maken ze keuzes in wat ze het belangrijkst en noodzakelijkst vinden.'

65-plussers maken een inhaalbeweging

65-plussers zijn een grote inhaalbeweging aan het maken: bijna de helft van de 65-plussers in Vlaanderen bezit een smartphone. Dat is dubbel zoveel als in 2014. Steeds meer ouderen hebben thuis ook een internetaansluiting. 6 op de 10 bezit in een laptop. Om berichten te sturen, zijn 65-plussers steeds meer aanwezig op sociale media. Facebook spant de kroon (41%), gevolgd door Whatsapp (21%). In tegenstelling tot de andere generaties van Facebookgebruikers zijn 65-plussers steeds actiever op Facebook: ze liken, reageren en sturen berichtjes via Messenger.

De Marez: 'Vroeger was er sprake van een generatiekloof: een digitale kloof tussen ouderen en jongeren. Nu ouderen meer smartphones kopen, is die kloof zich stilaan aan het dichten. Er is echter sprake van een nieuwe digitale kloof: de kloof tussen digitale avonturiers en 'strugglers'. Zo’n 10 tot 15% van de Vlamingen (ongeacht hun leeftijd) kan niet wennen aan de digitale evolutie. Ze hebben moeite met het gebruik van smartphones en apps of ze zijn bezorgd over de technologische vooruitgang en kunnen niet mee met de veranderingen.'

Gevaar voor klassieke nieuwskanalen

Zo'n 9 op de 10 Vlamingen zegt dagelijks in aanraking te komen met het nieuws. Radio (58%) en nationale televisie (52%) blijven de populairste bronnen, maar kennen een daling ten opzichte van vorig jaar. Stilletjesaan zijn ze bijgebeend door de smartphones, die een opvallende groei kennen ten opzichte van vorig jaar. Hun gebruik steeg namelijk van 41 naar 51%. Vooral 20-30-jarigen luisteren opvallend meer naar het nieuws via hun smartphone dan via andere media.

De Marez gelooft dat de televisie dezelfde evolutie ondergaat als de kranten. 'De content die traditionele nieuwsmedia zoals tv en radio maken zal blijven bestaan. Productiehuizen zullen blijven programma's maken, maar het medium waarop die programma's getoond worden, zal evolueren. De content zal meer en meer online geplaatst worden, al dan niet tegen betaling.’

Digibesitas

Als gevolg van het stijgend aantal smartphones, krijgen we alsmaar meer te maken met het fenomeen digibesitas. 13 procent van de Vlamingen - ofwel 1 op de 8 - is verslaafd aan zijn of haar smartphone en aan sociale media. Ze willen niets missen en checken om de minuut hun telefoon of ze zijn overdonderd door de hoeveelheid apps en gebruiken er te veel. De generatie die er het meest onder lijdt, zijn de twintigers en dertigers.

Dat is vreemd als je je bedenkt dat tieners meestal nog intensiever de digitale media gebruiken. 'Toch is er minder reden tot paniek bij tieners', zegt De Marez. 'Zij hebben meer last van sociale stress dan van technologische stress. Bovendien nemen tieners meer maatregelen om zich te isoleren van de digitale wereld. Twintigers en dertigers worstelen meer met digibesitas omdat zij sociale media en smartphones zijn beginnen gebruiken voor er sprake was van mediawijsheid of regels. Ook spenderen ze meer tijd op één platform terwijl tieners actief zijn op verschillende sociale media. Zo spreiden ze het risico meer en wordt het voor hen makkelijker om één sociale medium te laten vallen.'

Steeds meer Vlamingen leggen zichzelf regels op om smartphone onder controle te houden, met opnieuw een piek bij 20'ers en 30'ers. Bijna 70% van de net genoemde generatie legt zichzelf regels op omtrent het smartphonegebruik: ze beslissen bijvoorbeeld om de smartphone weg te leggen tijdens gesprekken of om meldingen uit te schakelen.

Als reactie op de toenemende digibesitas lanceert imec een nieuwe tool: MobileDNa. De tool analyseert je smartphonegebruik en helpt je digitaal af te kicken. Op basis van een gedetailleerde diagnose, krijg je tips op maat.