Trendwatcher Herman Konings: “Laten we eerst orde op zaken stellen op onze eigen planeet, alvorens te dromen van een leven op Mars”

Trendwatchers Herman Konings (links) en Stefan Vandist

Herman Konings heeft zijn zesde boek klaar. Geen makkelijke bevalling, dixit de auteur (“ik sta nog altijd liever op een podium”), maar zijn nieuwste worp - ‘We, Myself & A.I.’ gedoopt - mag er best wezen. Voor het eerst was hij niet de enige verwekker. Samen met collega-trendwatcher Stefan Vandist beschrijft Konings hoe het harmonieuze samenspel van intermenselijke (We), innermenselijke (Myself) en buitenmenselijke intelligentie (AI) kan leiden tot de meest verleidelijke toekomstmuziek. “Dankzij artificiële intelligentie krijgen we meer tijd om onze sociale en emotionele skills te ontwikkelen”, zegt Herman Konings in een gesprek met Bloovi. “Enkel door die drie nauw met elkaar te verweven, krijgen de nieuwe technologieën pas echt waarde en ga je in heel wat sectoren en beroepen het verschil kunnen maken.”

“Het grote verschil met mijn vorige boeken is dat die allemaal sterk op de generaties waren gericht. Terwijl de focus nu voornamelijk ligt op de Heilige Drievuldigheid van sociale, emotionele en artificiële intelligentie”, zegt Herman Konings. “Zo hebben Stefan en ik het uitgebreid over de fascinerende mogelijkheden van artificiële intelligentie, maar altijd als een onderdeel van wat wij ‘verweven intelligentie’ noemen. AI heeft pas echt waarde als het verweven is met emotionele waarden en sociale intelligentie. Bedrijven die daar goed op inspelen, zullen de winnaars zijn van morgen.”

Gebreken van technologie toelaten

Konings deelt het enthousiasme over de technologische ontwikkelingen die tegen lichtsnelheid op ons afkomen. “Sowieso moeten we daar blijven op inzetten. Anderzijds mogen we niet blind voor de keerzijde van de medaille, en moeten we daar ook een kritische noot bij durven plaatsen”, zegt hij.

“Er zijn digitale transformatie-goeroes die zeggen dat we vooral enthousiast en zeker niet negatief mogen zijn over de snelheid van verandering, maar daar ben ik het niet mee eens. Want of je dat nu fijn vindt of niet, je dient ook rekening houden met de gebreken van technologische ontwikkelingen die vaak nog heel pril zijn. Meer nog, die tekortkomingen moet je zelfs toelaten. Neem nu de autonoom rijdende wagens. Telkens zij een dodelijk ongeval veroorzaken, staan de kranten er vol van. Terwijl dat een verwaarloosbaar klein percentage is in vergelijking met het aantal verkeersslachtoffers op onze wegen. Moraal van het verhaal? Laat ons blijvend investeren in technologie en de gebreken erbij nemen als een aanvaardbare vorm van collateral damage.”

“Ik geloof heel sterk in de connected car die ons veilig en snel op onze eindbestemming gaat brengen. De mens heeft nu eenmaal geen 360° view en is niet gemaakt om urenlang waakzaam te blijven. In die wetenschap kunnen we het commando maar beter aan computers overlaten.”

Kostbare tijd terugwinnen

Tijd wordt steeds schaarser en AI helpt ons dit kostbare goed terug te winnen. Zeker voor banale of juiste hypergespecialiseerde handelingen mogen we niet aarzelen om daar slim gebruik van te maken, stelt Konings. “Bepaald chirurgische ingrepen laat je beter door robots uitvoeren, dat zal de chirurg zelf toelaten zich nog meer te bekwamen in emotionele en sociale intelligentie. Ook verpleegkundigen, wat een knelpuntberoep is, krijgen zo meer tijd voor de menselijke kant in de gezondheidszorg. Een praatje slaan met eenzame oudjes die nog thuis wonen, gebeurt steeds minder. Als we echter allemaal gezondheidsapps en wearables gebruiken, hoeven we geen bloeddruk of hartslag meer te meten.”

Ook de psycholoog in Herman Konings heeft geen enkele moeite om te erkennen dat algoritmes belangrijk zijn en op tal van domeinen hun nut bewijzen. Bijvoorbeeld om sneller nieuwe medicatie te ontwikkelen, de gezondheidszorg te verbeteren, systemen efficiënter te maken of zelfrijzende wagens veilig te laten rondrijden. Technologie laat toe om steeds opnieuw grenzen te verleggen.

Bij de plannen van Elon Musk om Mars te koloniseren maakt Konings wel enkele bedenkingen. “Laten we misschien eerst in het eigen huishouden orde op zaken stellen alvorens te dromen van een leven op een andere planeet”, zegt hij onomwonden. “Vandaag lijden 750 miljoen mensen honger op een wereldbevolking van 7,5 miljard mensen. In de Sahel zijn miljoenen inwoners ten dode opgeschreven, men spreekt nu al van de grootste humanitaire ramp sinds de Tweede Wereldoorlog. Je zou het een vorm van genocide kunnen noemen, waarbij ieder van ons misschien wel boter op het hoofd heeft.”

Samen sneller naar the next level

In het boek staat beschreven hoe de competitieve Me-samenleving evolueert naar een coöperatieve We-Topia. “Vandaag redeneren jongeren: hoe meer we delen, des te meer we hebben”, zegt Konings. “Wij babyboomers hebben ooit geleerd om competitief te zijn, terwijl millennials beseffen dat ze door co-operatie en collaboratie veel meer kunnen realiseren en sneller op een hoger plan komen te staan. Onrechtstreeks is dat ook aan technologie te danken: jongeren die multiplayer games spelen om samen zo snel mogelijk the next level te bereiken.”

We leven in het post-ownership waarbij bezit van ondergeschikt belang is. Het verklaart meteen ook waarom de deeleconomie hoogtij viert. Herman Konings: “Een initiatief als autodelen is bij twintigers en dertigers immens populair maar krijg je heel moeilijk verkocht aan vijftigers die hun wagen nog steeds als een statussymbool zien. In Europa alleen al zijn er enkele miljoenen gebruikers - vooral mensen jonger dan 35 jaar - die aan carsharing doen. Toch wel heel indrukwekkende cijfers!”

Analoog is terug van weggeweest

Dat in een gedigitaliseerde wereld steeds meer mensen een hang naar het analoge hebben, vindt Konings niet zo vreemd. “Hoe meer technologie er in ons leven komt, des te groter de nood aan gezelligheid, warmte en menselijk contact. Er is een basiswet in de psychologie én economie die zegt: wat schaars dreigt te worden, krijgt ineens weer waarde."

"Bij velen groeit het besef dat opwindende dingen niet online maar juist offline gebeuren, in de weldoende koelte van het échte, in analoge ontmoetingen met anderen. Niet ondanks maar juist dankzij het sociale internet krijgt het levende en het levendige van het tastbare samenzijn meer waarde en meer intensiteit. Zo nu en dan eens offline je hart ophalen, geeft ons de energie om er online weer in te vliegen.”

Dat menselijke contact en die analoge ervaring mogen geenszins onderschat worden. “Het is geen toeval dat de lokale handel herleeft: mensen vinden opnieuw hun weg naar de groenteboer om de hoek. Of ze kloppen weer aan bij een traditioneel reisbureau. Ook het succes van foodtrucks, lokale marktjes en coöperaties valt hierdoor te verklaren.”

“Als je voortdurend met bits en bytes bezig bent en achter een of meerdere schermen gekluisterd zit, verlang je op den duur ook wel eens naar wat analogie”, aldus Konings.

De fygitale consument

Hoeft het nog gezegd dat de consument anno 2018 een ‘fygitaal’ wezen is?“Voor klassieke retailers die slim gebruik maken van de laatste technologie en en hun bakstenen winkels ombouwen tot verkooppunten waar het fysieke en digitale samenkomen, biedt deze fygitale reflex een gigantische opportuniteit. Het is dé manier om niet het onderspit te moeten delven tegen de e-commerce reuzen van deze wereld."

"Met moderne toepassingen kan men het gebruiksgemak en de instant bevrediging van online winkelen ook offline brengen, én dit gekoppeld aan een fysieke ervaring die je online niet kunt creëren. Mensen ruiken en voelen graag, en houden van andere mensen die hen een woordje uitleg kunnen geven. Daarom is het belangrijk dat bakstenen winkels voldoende analoge ervaringen blijven aanbieden, het mogen geen hoogtechnologische verkoopruimtes worden want dan kan de consument net zo goed achter zijn scherm blijven zitten.”

Meer inzetten op empathie

Hospitality wordt hoe dan ook het sleutelwoord. De consument wil bediend worden door mensen van vlees en bloed en niet door een of andere virtuele assistent. “Dat betekent wel: meer inzetten op empathie”, benadrukt Konings. “Nogmaals, het is net de artificiële intelligentie die ervoor zal zorgen dat we meer tijd krijgen om onze sociale en emotionele intelligentie verder te gaan ontwikkelen."

"In mijn vorig boek gaf ik het voorbeeld van BMW dat zijn klanten niet langer ontvangt in majestueuze showrooms maar potentiële kopers probeert te verleiden door hen de laatste snufjes te laten uitleggen door enthousiaste twintigers die geen kostuum dragen maar een eenvoudig poloshirt met achteraan het opschrift ‘product genius’. Ook hier wordt gebruik gemaakt van technologie en krijgt de klant zijn gepersonaliseerde droomwagen op een levensgroot scherm te zien.”

We lijden allemaal aan het FUD-syndroom

Artificiële intelligentie kan een vijfde van de jobs in België doen verdwijnen. Maar in tegenstelling tot wat je vaak hoort en leest, hoeven verzekeringsmakelaars volgens Konings niks te vrezen. “Zij zullen meer bestaansreden hebben dan andere, meer gedoemde beroepen. Omdat een verzekeringsmakelaar te maken krijgt met cliënten die bevangen zijn door het FUD-syndroom: fear, uncertainty en doubt. Angst, onzekerheid en twijfels overheersen dezer dagen het leven van de consument."

"Als je een verzekering afsluit, heerst er altijd een beetje twijfel: is alles nu wel gedekt? Een verzekering betekent dat er onzekerheid is, en het gigantische aanbod van mogelijkheden zorgt voor extra keuzestress. Bij dat soort belangrijke beslissingen zal een mens van vlees en bloed ons nog altijd veel meer kunnen geruststellen dan een computer. En uiteraard maak je daarbij optimaal gebruik van AI, want dat gaat ervoor zorgen dat je je nog meer kan verdiepen in die emotionele en sociale skills. In heel veel beroepsgroepen zal dat het onderscheidend vermogen versterken.”

Focus houden in tijden van verteveeling

Een heel hoofdstuk wordt gewijd aan het introspectrum, en de verhoogde aandacht voor het geestelijke controlecentrum van de mens. Een kort citaat uit het boek: ‘In tijden van aanhoudende prikkels wordt het menselijk vermogen om geconcentreerde aandacht aan een gekozen onderwerp te schenken en dingen of gebeurtenissen tot in detail te begrijpen en ze zich te herinneren, zwaar op de proef gesteld. Ons overvolle leven in de eenentwintigste eeuw lijkt ons onderbewustzijn te verstikken en daarmee de moederschoot van onze creativiteit. Moeten we om gelukkig te zijn niet wat meer mentale ruimte terugeisen?’

In tijden van verteveeling (een overdosis van keuzes en mogelijkheden) zien we nauwelijks nog het bos door de bomen en wordt focus houden een flinke uitdaging. “Afleiding is iets wat de komende jaren als een heel belangrijke trend kan worden beschouwd”, zegt de auteur. “Al die verschillende schermen in ons leven hebben als grote nadeel dat ze voor te veel afleiding zorgen. Dat leidt niet alleen tot meer verkeersongevallen, het zorgt bovendien voor een groot productiviteitsdeficiet. De open landschapskantoren waar te veel lawaai en afleiding is, werken dat mee in de hand. Het gebrek aan focus wordt een steeds groter probleem en heeft een negatief effect op onze productiviteit en creativiteit. Ook daar moeten we in de nabije toekomst voldoende aandacht aan besteden!”

Welke technologische innovatie gaat de komende jaren de grootste impact hebben op ons doen en laten? Een slotvraag die Konings wat overvalt. Hij moet er even over nadenken. Niet veel later volgt dan toch het antwoord. “De combinatie van algoritmes en DNA-analyse, en dan specifiek voor eHealth-toepassingen, is iets wat mij sterk interesseert. Ook het onderzoek naar de wisselwerking tussen geest en hersenen en hoe we dit aan de hand van technologie kunnen intensifiëren en bijsturen om meer focus te krijgen, stress te beheersen, voedingsgewoonten aan te passen,... vind ik als klinisch psycholoog van opleiding bijzonder intrigerend. Zoals wat Elon Musk doet met Neuralink. Je kan je daar ethische vragen bij stellen en het mag zeker niet onvoorwaardelijk worden ingezet, maar je moet dat soort zaken op z’n minst een kans geven door het grondig te gaan onderzoeken.”