Dat een drugs- of drankverslaving samenhangt met bepaalde karaktertrekken, weten wetenschappers al langer. Isaac Vaghefi, een wetenschapper verbonden aan de Amerikaanse Binghamton universiteit, vroeg zich af of dat ook voor een social media-verslaving het geval was. En zo ja, welke persoonlijkheidskenmerken spelen er dan een rol? Ruim de moeite waard om te onderzoeken!
Big five als leidraad
Vaghefi besloot om niet bij de pakken te blijven zitten en zette een onderzoek op waarbij hij 300 studenten bevroeg, met als doel te ontdekken welke persoonlijkheidskenmerken social media-verslaving stimuleren. Hij baseerde zich daarvoor op de big five: extraversie, vriendelijkheid, openheid, doelgerichtheid en neuroticisme.
Daaruit bleek dat er drie kenmerken een belangrijke rol spelen: vriendelijkheid, neuroticisme (hoe emotioneel stabiel je bent) en doelgerichtheid (het hebben van zelfbeheersing). Vooral neuroticisme en doelgerichtheid hebben een directe invloed op het ontwikkelen van een social media-verslaving, waar dat bij vriendelijkheid vooral een rol speelt in combinatie met de andere twee trekken.
Al waarschuwt Vaghefi dat we het niet te simpel mogen opvatten. “Het is niet zo dat één karaktertrek alles zal bepalen. Het is eerder de interactie tussen die drie kenmerken die de doorslag geeft. En dat samenspel is complex. Mijn onderzoek gaat eerder voor een holistische benadering, dan te focussen op individuele kenmerken”, vertelt hij.
Rationeel of irrationeel?
Wie bijvoorbeeld laag scoort op doelgerichtheid en dus weinig zelfdiscipline heeft, zal sowieso al moeilijker kunnen weerstaan aan de lokroep van social media. Maar wie laag scoort op doelgerichtheid én vriendelijkheid, loopt een significant groter risico. In realiteit vertaalt zich dat zo: wie vooral aan zichzelf denkt en weinig zelfbeheersing heeft, zal waarschijnlijker vaker en langer op Facebook en consorten vertoeven.
Maar ook het omgekeerde is waar: wie anderen wél belangrijk vindt en zich gedisciplineerd kan gedragen, zit ook vaker op Facebook. Volgens Vaghefi is dat wel een ander soort verslaving dan de eerste. “Hier gaat het om een ‘rationele verslaving’. Dat soort mensen probeert net voordelen te halen uit hun social media-gebruik, zoals intensief contact onderhouden met hun vrienden”, duidt Vaghefi. “Dat is anders bij de eerste groep. Daar komt de verslaving voort uit irrationeel gedrag, veroorzaakt door onder andere een gebrek aan zelfdiscipline.”
Nog een opvallend resultaat is het effect van de interactie tussen neuroticisme en doelgerichtheid. Hoewel meer discipline hebben er voor zorgt dat je minder sne toegeeft aan de verleidingen van social media, ondermijnt neuroticisme dat effect compleet. Wie dus gedisciplineerd maar ook emotioneel onstabiel is, zal sneller meer tijd op Facebook spenderen dan mensen die wel emotioneel stabiel zijn.
Als laatste wijst Vaghefi erop dat zijn onderzoek gebaseerd is op een beperkte en eerder homogene testgroep. Toch heeft hij niet meteen plannen om zijn onderzoek te herhalen met een grotere en diverse groep.
