“De arbeidsmarkt moet evolueren naar circulaire jobs die we van tijd tot tijd herstellen, zodat ze een tweede leven kunnen krijgen”

Proximus dat bijna 2.000 mensen laat afvloeien om er 1.250 nieuwe te rekruteren? Een dure en riskante operatie, vindt werkexpert Wim Thielemans. Hij pleit in zijn nieuwste boek ‘Jobrepair’ voor circulaire jobs: jobs die werknemers zélf herstellen, idealiter zelfs nog voor ze kapot zijn. “Jobrepair kan mensen van de twijfels over hun werk verlossen en hen nieuwe motivatie geven. Ze maken hun eigen job futureproof. Goed voor hen én goed voor hun werkgever.”

Stappenplan voor jobrepair

Thielemans schreef zijn boek naar eigen zeggen voor alle twijfelende werknemers die op een kantelpunt in hun loopbaan staan. “Als je twijfelt of je bij je huidige werkgever moet blijven of beter kan vertrekken en raad zoekt op Google, krijg je alleen maar artikels die je allerlei redenen geven om te vertrekken. Dat terwijl de meerderheid van de mensen uiteindelijk toch beslist om te blijven.”

“Ik lees al die voorspellingen ook, dat we allemaal freelancers worden of massaal gaan jobhoppen. Maar de cijfers geven een totaal ander beeld: vandaag blijven de Belgische werknemers nog altijd behoorlijk trouw aan hun werkgever.”

“In de Verenigde Staten hebben mensen van 50 jaar gemiddeld 13 verschillende jobs gedaan. Ik geloof niet dat de meeste van die mensen daar heel gelukkig van worden. Een boom die je te vaak verplant, die groeit niet meer. Mijn boek is zeker géén pleidooi om tegen je zin je huidige job te blijven doen. Als je snakt naar andere lucht: hou je vooral niet in. Ik wil vooral tonen dat er nog een derde optie is. Je kan bij je werkgever blijven en je job zélf veranderen. Dat is wat ik met 'jobrepair' bedoel: je job herstellen. Liefst nog voor die helemaal kapot is.”

“In mijn boek presenteer ik die twijfelende werknemers een stappenplan om aan jobrepair te doen. Als je dat volgt, zijn er twee mogelijkheden. Ofwel ontdek je dat je job onherstelbaar beschadigd is, en dan beslis je uiteindelijk toch om te vertrekken. Dat kan. Maar dan heb je tenminste een extra zekerheid dat je de juiste keuze maakt. De andere mogelijkheid is dat je toch aspecten aan je job ontdekt die je overtuigen om te blijven. Het gras is niet altijd groener aan de overkant. Meestal niet zelfs. Als je weet waarom je blijft, kan je ook beginnen met je job gericht te herstellen.”

Proximus en KBC

Thielemans hoopt bedrijven die grote ontslagrondes aankondigen, zoals recent Proximus en KBC, te inspireren om aan jobrepair te doen en circulaire jobs te ontwikkelen. “De digitalisering vraagt andere skills en andere attitudes van werknemers. Maar wat doen die bedrijven? In plaats van te investeren in reskilling en upskilling laten ze massaal mensen afvloeien, om vervolgens aan te kondigen dat ze bijna even massaal mensen gaan aanwerven: 2.000 mensen laten vertrekken, 1.200 mensen rekruteren. Die hele operatie kost gigantisch veel geld, zeker op een krappe arbeidsmarkt, en het is een gigantisch risico. Wie zegt dat je al die nieuwe mensen wél naadloos kan inpassen in je bedrijf?”

“De arbeidsmarkt moet evolueren. Net zoals de wegwerpeconomie langzaam maar zeker plaats maakt voor een circulaire economie, moet de arbeidsmarkt evolueren naar circulaire jobs. Jobs die we van tijd tot tijd herstellen, zodat ze een tweede leven kunnen krijgen.”

Drie manieren om naar de toekomst te kijken

Werkende mensen kijken volgens Thielemans op drie verschillende manieren naar de toekomst. “De eerste groep denkt dat het allemaal wel zo’n vaart niet zal lopen met de digitalisering en de robotisering en andere evoluties die hun jobs bedreigen. Dat is een begrijpelijke reflex, want die evolutie gaat ook veel minder snel en is ook veel minder radicaal dan ons wordt voorgespiegeld. Maar het is wel een gevaarlijke houding, want je kan beter aan jobrepair doen als je niet met je rug tegen de muur staat.”

“Een tweede groep werknemers heeft in het verleden al een negatieve ervaring meegemaakt, en wil geen herhaling meer van dat scenario. Ze gaan deze keer anticiperen, en bijvoorbeeld extra opleidingen volgen om meester te blijven over hun eigen loopbaan.”

“De derde groep is zich er tenslotte van bewust dat de arbeidsmarkt zal veranderen, en vragen zich af hoe ze mee kunnen zijn. Neem nu een boekhouder. Die weet dat bedrijven ook in de toekomst nog altijd zullen factureren en dat daar nog altijd mensen voor nodig zullen zijn. Maar de boekhouder weet ook dat technologie een grotere rol zal spelen, en dat er minder mensen nodig zullen zijn. Dus gaat hij zich verdiepen in AI, blockchain,… om ervoor te zorgen dat hij bij die groep overblijvers hoort. Hij gaat aan jobrepair doen.”

Weg met de aangeleerde hulpeloosheid

Jobrepair vraagt een andere, proactieve attitude die veel werknemers vandaag niet hebben in hun job. Kan je die attitude aanleren? “Dat is de verkeerde vraag”, vindt Thielemans. “Ik kijk daar heel pragmatisch naar. Je hebt mensen die lang op voorhand plannen, mensen die net op tijd zijn en mensen die met alles te laat zijn.”

“Ik ben een beetje allergisch aan goeroes die ondernemers graag bang maken door continu te prediken hoe veel verder de Chinezen al staan. Iedereen moet dan naar China op een dure studiereis om te zien hoe ze het daar doen. Maar wij zijn geen Chinezen en willen niet leven zoals zij dat doen. De overgrote meerderheid van de mensen hier hééft de juiste attitude. Ze lossen thuis problemen op, ze organiseren straatfeesten, ze steken de handen uit de mouwen in verenigingen. Die cultuur zit in de meesten van ons. Organiseer het werk anders zodat ze die attitude ook hier gebruiken.”

“Alleen: op hun werk worden ze nog te vaak ontmoedigd om zelf het heft in handen te nemen. En dan krijg je beslissingen als bij Proximus die getuigen van weinig vertrouwen in de eigen medewerkers. Dié cultuur moeten we omkeren. Teveel bedrijven hebben hun werknemers veel te lang benaderd vanuit het idee: ‘Dat gaan ze toch niet durven’. Ze hebben vrijheid en autonomie beperkt en daardoor hun eigen mensen in slaap gewiegd. Van die aangeleerde hulpeloosheid moeten we af.”

Jobs futureproof maken

“Gelukkig zijn er ook andere bedrijven”, benadrukt Thielemans. “Bedrijven die hun mensen toelaten om met eigen projecten bezig te zijn, bedrijven die intrapreneurship aanmoedigen. Het is in zo’n cultuur dat mensen aan jobrepair kunnen doen. Goed voor de werknemers én goed voor de werkgever, die gewapend is voor de toekomst.”

Hoe kan je als bedrijf aanmoedigen dat mensen hun eigen job herstellen? “Bedrijven moeten afstappen van uitgebreide jobomschrijvingen en functieprofielen met eindeloze, strak afgelijnde takenpakketten. Ze moeten eerst en vooral de competenties in kaart brengen die ze nodig hebben om in de toekomst een vooraanstaande rol te blijven spelen in hun markt. En dan moeten ze een methode en een structuur installeren om circulaire jobs te ontwikkelen. Om hun werknemers de kans te geven om hun eigen job futureproof te maken.”

“Dat vraagt tijd, het zal een beetje chaotisch zijn en niet elke medewerker gaat erin slagen om zijn job te herstellen. Maar je haalt je bedrijf uit slaapmodus en de motivatie van je werknemers schiet de hoogte in.”