“In contact blijven met de echte wereld én met onze emotionele intelligentie is een grote uitdaging geworden”

Niemand kan het nog ontkennen: de digitalisering en ontwikkeling van nieuwe technologieën gaan snel. Té snel, volgens sommigen, en dus moeilijk bij te benen. En toch klinken termen als AI, VR en chatbots niemand nog vreemd in de oren. Maar wat betekent het dan om mens te zijn én blijven in deze hoogtechnologische wereld? Een vraagstuk dat ook de Nederlandse futuriste Yfke Laanstra al een hele tijd bezighoudt. “Op een gegeven moment gaan grenzen vervagen, maar daardoor worden we steeds meer uitgenodigd om ons af te vragen wat werkelijk van waarde is, wat het dan juist betekent om mens te zijn en wat ons onderscheidt van machines.”

Laanstra was altijd al gefascineerd door de mens en wat het betekent om mens te zijn. Terugkerende pijlers in al haar onderzoek en training zijn bewustzijn, menszijn en welzijn. Ook computers wisten haar altijd al te boeien. “Op jonge leeftijd was ik al gegrepen door adventure games in virtuele werelden. Tot nu toe heeft mijn gehele carrière zich achter beeldschermen afgespeeld en creëerde ik uiteindelijk zelf virtuele omgevingen via web- en app design. In die periode ben ik dus nog meer gaan lezen over technologie, wat er allemaal aan het ontstaan was en hoe snel het allemaal evolueerde”, vertelt de Nederlandse.”

“Ook in die fase vormde bewustzijn, welzijn en menszijn steeds de rode draad. Tot op de dag van vandaag bevindt mijn passie zich op het snijvlak van computertechnologie, bewustzijn en menselijk potentieel en dit resulteerde onder andere in mijn boek 'Bits, Bytes & Bewustzijn.”

De versmelting van biologie en technologie

Tijdens haar onderzoek stuitte ze op fenomenen als biohacking en transhumanisme. “Biologie en technologie lijken steeds vaker samen te smelten. Biohacking, bijvoorbeeld, is een beweging waarbij technologie wordt gebruikt om je gezondheid en biologie te verbeteren. Denk maar aan de talrijke wearables waarmee je zelf zaken als je hartslag kan monitoren of de apps die je helpen bij het mediteren. Op die manier hebben mensen zelf de gelegenheid om aan hun gezondheid te werken en er preventief mee bezig te zijn”, legt Laanstra uit. “Dankzij biohacking komen er dus heel wat nieuwe producten op de markt, en het is booming business.”

Het op de markt brengen van handige apps en wearables is één ding, maar die technologie ook inwendig gebruiken is nog iets helemaal anders. “Transhumanisme gaat om het overstijgen van het menszijn, onze biologie. Aanhangers promoten het samensmelten van mens en machine”, duidt Laanstra. “Zij geloven dat wij een versie zijn van de mens die nog niet volledig af is, dus een logische stap in onze menselijke evolutie is het implementeren van technologie in ons lichaam zodat we bijvoorbeeld onze intelligentie kunnen upgraden, gekoppeld kunnen worden aan computers en zelfs onsterfelijk worden.”

Het lijkt wel een beeld uit een of andere sciencefiction film, maar er is meer om te doen dan we denken. “Momenteel onderzoeken heel wat neurowetenschappers en computer engineers hoe we bewustzijn kunnen omzetten naar nulletjes en eentjes. Eigenlijk weten we nog niet precies wat ons ‘bewustzijn’ is en waar het zich bevindt, maar als we het antwoord hierop vinden en dit werkelijk kunnen vertalen naar een code, dan is alles mogelijk. Van het uploaden van ons bewustzijn naar een computer, naar een virtuele avatar, tot herinneringen uploaden en wissen en het bewustzijn van mensen naar andere lichamen overbrengen. Hoe snel dit zal zijn, is nog maar de vraag, maar alleszins sneller dan we denken.”

Niet alleen rozengeur en maneschijn

Voor de tech enthusiasts onder ons lijken hun wildste dromen misschien werkelijkheid te worden. En toegegeven, vertoeven in een virtuele wereld klinkt best wel cool, maar of dit nu echt de richting is die we als mens uit willen, valt nog te betwijfelen. “Transhumanisme beschouw ik als iets dat allesbehalve positief is voor de mens”, maakt Yfke Laanstra duidelijk. “Ik geloof niet dat het voor onze evolutie als mens nodig is om samen te smelten met technologie. Zo zijn wetenschappers bijvoorbeeld druk bezig met het simuleren van emoties, maar liefde of empathie valt volgens mij niet om te zetten naar een code. Dat is juist de kracht van de mens.”

Het wordt steeds moeilijker om te weten wat echt is en wat niet, wat digitaal is en wat analoog. Toch brengt dit ook iets positief met zich mee. “Op een gegeven moment gaan grenzen vervagen, maar daardoor worden we steeds meer uitgenodigd om ons af te vragen wat werkelijk van waarde is, wat het dan juist betekent om Mens te zijn en wat ons onderscheidt van machines. Hierdoor kunnen we onze menselijke kwaliteiten uitdiepen en scherpstellen wat de mens precies is. Dat vind ik een prachtig gegeven”, aldus Laanstra.

Wat betekent dit voor de mens?

Dat emoties niet dezelfde diepgang hebben en beleving bieden in een virtuele wereld, wordt pijnlijk duidelijk uit verschillende onderzoeken. Zo wijzen statistieken uit dat we meer verbonden zijn dan ooit tevoren, maar ons toch nog nooit zo alleen hebben gevoeld. “Dat bevestigt hoe belangrijk het is om te beseffen dat de virtuele wereld geen volledige vervanging is voor analoge vriendschappen”, beaamt Laanstra. “Als je het moeilijk hebt, is een berichtje via WhatsApp leuk, maar het is veel fijner wanneer je vriendin echt bij je is om je een knuffel te geven. We hebben zoveel likes en volgers, maar wat betekent dat? Het klopt dat mensen nood hebben aan waardering en erkenning, maar ook aan fysiek contact en fysieke nabijheid. Dat gaat veel verder dan een beeldscherm en zoiets kan je niet vervangen.”

Terwijl de ene generatie nog volop aan het ontdekken is wat je allemaal kan met smartphones en virtual reality, groeit de andere er gewoon mee op. “Daardoor is de nieuwe generatie veel handiger met technologie en kunnen ze er sneller mee overweg”, bevestigt Laanstra.

Maar terwijl de technologische vaardigheden van kinderen er steeds op vooruit gaan, is het effect op hun sociale en emotionele vaardigheden een stuk minder positief. “Het is erg belangrijk dat ouders de analoge en menselijke waardes bewaken en zorgen dat hun kinderen buiten spelen, de natuur opzoeken en niet alles via hun telefoon afhandelen. In contact blijven met de echte wereld en onze emotionele intelligentie is een grote uitdaging geworden.”

Mens zijn in deze hoogtechnologische wereld is zonder enige twijfel interessant. We doen ons uiterste best om up-to-date te blijven omtrent de laatste ontwikkelingen, maar wat we denken te weten over de digitalisering is slechts het topje van de ijsberg. Wat we echter nooit mogen vergeten tijdens onze zoektocht naar de grenzen van technologie, is om altijd kritisch te blijven, ons als mens centraal te stellen en trouw te blijven aan wie we als mens zijn. “We kunnen en moeten technologie omarmen, maar zonder onszelf erin te verliezen”, aldus Yfke Laanstra.