“Heel veel mensen zijn vandaag kwaad. En die woede richt zich ofwel op migranten, ofwel op globalisatie. Nu komt daar een nieuwe zondebok bij: technologie”

De Amerikaanse econoom en globaliseringsexpert Richard Baldwin

Globotics, een samensmelting van globalisering en robotica, zal onze jobs compleet veranderen. Dat is de kernthese van de Amerikaanse econoom Richard Baldwin, een wereldvermaard globaliseringsexpert. Volgens hem komen onze copywriters morgen uit Kenia, en gaan kantoorjobs voor de bijl door de snelle opmars van artificiële intelligentie. Daarom focussen we ons best op de human touch, het menselijke aspect. “De nadruk die we vandaag leggen op STEM in ons onderwijs is fout, we moeten net inzetten op algemene vaardigheden”, stelt Baldwin onomwonden in een gesprek met Bloovi.

Als je zijn boodschap hoort, zou je al snel denken dat Baldwin een pessimist is. Maar niets is minder waar. “Ik ben een pessimist op de korte termijn, maar een optimist op de lange”, verduidelijkt de Amerikaan. “Momenteel beweegt technologie zich voort aan twee snelheden. We vervangen werk door robots en buitenlandse krachten, maar tegelijk creëren we nog niet genoeg nieuwe jobs. Dat is het grote probleem.”

En Baldwin kan het weten. Hij is professor internationale economie aan het Graduate Institute of International and Development Studies, een gerenommeerde Zwitserse school die maar liefst zeven Nobelprijswinnaars onder haar alumni telt. De Amerikaan geldt er als een topexpert als het gaat over globalisering en handel, een thema waar hij drie decennia lang onderzoek naar deed. In zijn laatste boek ‘The Globotics Upheaval: Globalization, Robotics, and the Future of Work’ kijkt hij naar wat een combinatie van globalisering en automatisering met ons werk zal doen. Redenen genoeg voor een interview met de man, tijdens zijn recente passage in België naar aanleiding voor het TCI Global Conference in Antwerpen.

Globotics

Richard Baldwin analyseert in zijn nieuwste boek hoe er een golf van jobverlies op de dienstensector afkomt. Heel wat Westerse kantoorjobs voor hoogopgeleiden lopen dus het risico om vervangen te worden. De oorzaak ziet Baldwin in een combinatie van globalisering en automatisering. “Digitale technologie verandert automatisatie en globalisering tegelijk”, stelt hij. “En dat zal een grote impact hebben. Heel wat dienstenjobs kan je vandaag al vanaf de andere kant van de wereld doen, denk maar aan programmeurs of copywriters. En daarnaast dringt automatisatie steeds meer door in onze kantoren dankzij de vooruitgang in AI. Die combinatie komt erg snel op ons af.”

Die nieuwe golf van globalisering heeft ook een andere fysica dan de vorige, volgens Baldwin. “Tot nu toe ging globalisering vooral over productie en handel in goederen. Het ging dus over de fysica van materie. De globalisering en automatisering van de dienstensector zal daarentegen werken volgens de fysica van elektronen en photonen. Het zal zich voortbewegen via het internet, en het zal veel sneller hier zijn dan je zou verwachten.”

Eén van zijn kernargumenten daarbij is dat er een golf van tele-migranten op ons afkomt. “Overheen de wereld heb je gigantische verschillen in lonen”, stelt Baldwin. “En dat is zo voor een brede waaier aan professionele diensten, alles van boekhouden en copywriting tot het schrijven van code. Afrikanen doen dat soort taken twintig keer goedkoper vergeleken met mensen in het Westen. Als bedrijven bijvoorbeeld meer Kenianen in plaats van Belgen op dat soort functies zouden kunnen inzetten, gaan ze niet nalaten om dat ook te doen.”

“En dankzij digitale technologie blijkt dat veel makkelijker dan voordien. Door het internet en omdat vertalingsdiensten steeds beter worden, blijkt het steeds vaker mogelijk om een deel van die jobs uit te besteden aan lagelonenlanden. Dat zal gradueel gaan, maar toch vrij snel.”

Groepen zoals virtual assistants, marketeers of programmeurs werken bijvoorbeeld vandaag al minder en minder vanop kantoor. Dus waarom zouden we dat soort taken niet stilaan uitbesteden aan landen waar de lonen veel lager liggen? Via platformen zoals Upwork kan je bijvoorbeeld al erg goedkoop freelancers inhuren, wat met de toenemende digitalisatie in arme landen en betere online vertalingen enkel maar aantrekkelijker zal blijken voor bedrijven. “De mensen die nu al thuiswerken, zullen de eersten zijn die vervangen worden door hun werkgever”, stelt Baldwin.

Van kantoorjob naar Ford Genk

En dat zal onze maatschappij destabiliseren. “We zien vandaag al de woede van mensen in de gig economy", stelt Baldwin. “Denk maar aan de Uber-chauffeurs die zich uitgebuit voelen, en geen goede job vinden. Voeg daar de mensen aan toe die dachten dat ze goede jobs hadden, maar die plots met freelancers uit Afrika en robots moeten concurreren. Dan ga je pas echte woede zien! Want de concurrentie zal oneerlijk lijken. Robots nemen geen vakantie, en mensen in pakweg de Filipijnen werken voor veel minder dan Westerlingen.”

De welvarende Westerse middenklasse die zich veilig waande in haar kantoorjobs zal dus plots in dezelfde situatie verzeilen als de arbeiders van Ford Genk. Een evolutie die politici maar al te graag zullen recupereren. “Je ziet de kiemen daarvan in de Democratische presidentskandidaat Andrew Yang”, vertelt Baldwin. “Yang is de eerste politieke ondernemer die dat soort thema’s echt op de agenda plaatst. Hij schreef een boek dat ‘The War on Common People’ heet en zijn campagnevideo's leggen heel duidelijk de nadruk op de uitbesteding en automatisering van dienstenjobs. In één van zijn video's stelt hij dat zelfrijdende wagens voor zware rellen zullen zorgen, want heel wat Amerikanen verdienen momenteel hun boterham als chauffeur of trucker.”

Maar Andrew Yang is al bij al nog vrij onschuldig, zijn voornaamste eis is een basisinkomen. De woede kan echter ook een heel andere richting inslaan. “Mensen in heel wat landen zijn vandaag kwaad”, stelt Baldwin. “En die boosheid richt zich ofwel op migranten, ofwel op globalisatie. Nu komt daar een nieuwe zondebok bij: de technologie.”

Bescherm werknemers, niet hun job

We zitten dus gekneld tussen automatisatie en globalisering. Maar volgens Baldwin is er wel degelijk een uitweg die niet destructief hoeft te zijn. “Deze trends vervangen geen gehele jobs, maar slechts individuele taken binnen die jobs”, stelt hij. “Onze menselijkheid is onze belangrijkste vaardigheid, want heel wat jobs bevatten taken die nog steeds een lokaal ingebed persoon vereisen.”

“Mijn vrouw bezit bijvoorbeeld een bescheiden marketing- en communicatiebureau, waarmee ze lokale Zwitserse klanten bedient. Voor haar is het erg belangrijk dat ze de lokale markt kent, dat ze Frans, Duits en Engels spreekt en dat ze een relatie opbouwt met die mensen. Design en boekhouding kan je misschien uitbesteden, maar menselijk contact niet.”

Die focus op onze lokale menselijkheid verwacht ondertussen ook een reactie van de overheid. “De politiek moet zich daar op voorbereiden”, vindt Baldwin. “Heel wat rijke landen maakten bijvoorbeeld nog gaan AI-plan, ze denken er zelfs niet over na. Overheden moeten zich beter voorbereiden. We moeten bijvoorbeeld systemen bouwen die ons toelaten om makkelijker van job te veranderen, en om bijvoorbeeld bijscholingsperiodes te overbruggen. Individuele jobs moeten we niet beschermen, maar de werknemers erachter wel.”

En dat moeten we ook doorzetten in ons onderwijs. “Onderwijs moet korter en meer algemeen zijn”, stelt Baldwin. “Want jobs veranderen sneller dan voordien. Het houdt totaal geen steek om studenten vijf jaar lang een hoop vaardigheden aan te leren die toch gewoon geautomatiseerd of uitbesteed worden, eens ze op de arbeidsmarkt terecht komen. We moeten soft skills benadrukken boven hard skills. De nadruk die we momenteel leggen op STEM-vaardigheden, zoals programmeren, is waarschijnlijk fout. Want dat soort technische taken kunnen slimme buitenlanders gewoonweg vanop afstand doen.”

Ook denkt Baldwin niet dat we plots zonder jobs zullen komen te zitten. “Er is een angst dat mensen dankzij automatisatie plots permanent werkloos worden”, vertelt Baldwin. “Maar dat is volgens mij fout. We zullen altijd jobs creëren. Je zag dit trouwens ook in het verleden. Toen in de 19de eeuw de boeren hun land verlieten om in de fabrieken te gaan werken, wisten ze niet dat er ooit een farmaceutische of auto-industrie zou komen. Maar die nieuwe sectoren kwamen er omdat de menselijke creativiteit eindeloos is. Mensen verzinnen nieuwe producten die noden invullen waarvan we aanvankelijk niet wisten dat ze bestonden. Jobs zullen er dus komen. Het grote gevaar ligt vooral in een slechte afstelling tussen die langetermijnsjobs, en het wegvallen van werk op korte termijn.”

(Photos by Flanders Investment & Trade)