Een overdaad aan informatie, infobesitas, steeds meer Vlamingen lijden eronder. Volgens de imec.digimeter is het einde van dit fenomeen nog niet in zicht. Al is bij veel mensen het besef gegroeid dat de enige oplossing is om zelf de controle in handen te nemen. Hoe? Volgens Jaron Lanier door geen hond maar een kat te zijn. Hij geeft in zijn gelijknamige boek ‘tien argumenten om je social media-accounts nu meteen te verwijderen’. Bloovi-storyteller Mischa Verheijden nam ze één voor één onder de loep.

Herinner je je nog dat je je aan het begin van dit jaar had voorgenomen om minder met Facebook, Instagram, Twitter en andere social media bezig te zijn? Lukt je dat ook? Waarschijnlijk moeizaam. Het is dan ook niet de bedoeling om daar minder tijd aan te besteden, maakt kunstenaar, muzikant, internetvisionair en bedenker van de term virtual reality Jaron Lanier duidelijk in zijn boek ‘Tien argumenten om je social media-accounts nu meteen te verwijderen’. Hij trekt daarbij de vergelijking tussen honden en katten.

Het verschil tussen honden en katten

Honden hebben er niet voor gekozen om bij mensen te leven. Ze zijn gefokt op gehoorzaamheid. Gedomesticeerd. Katten daarentegen zijn onvoorspelbaar, die zijn slim. En met alle katten gif’jes en video’s online tonen ze volgens Lanier dat ze het schijnbaar onmogelijke hebben gedaan: katten zijn geïntegreerd in de moderne hightech wereld zonder zichzelf te verloochenen.

Als het over de omgang met technologie gaat -onze smartphone en social media voorop- zijn wij mensen als honden: gefokt om gehoorzaam te zijn. In zijn boek zet de auteur uiteen hoe je een kat kunt worden: verwijder nu meteen al je social media accounts! Dat lukt mij nooit, is wellicht je reactie. Wat en dat begrijp ik volkomen!

Het netwerkeffect

Ook al ben ik geen grootgebruiker, Twitter en LinkedIn zou ik niet willen missen. Een Facebook-account heb ik heel bewust niet. Instagram overweeg ik terug. En ik verkies Signal boven WhatsApp en gaf eerder al op Bloovi drie goede redenen om met WhatsApp te stoppen en Signal te gebruiken.

Hoewel goed gelezen en gedeeld, vind ik toch maar weinig van mijn contacten op Signal terug. Dat vindt Lanier heel logisch: het is moeilijk een medium te verlaten of over te stappen op een ander, omdat iedereen die je kent al op het eerste netwerk zit. Het netwerkeffect noemen ze dat.

Jaron Lanier zelf is nergens te bespeuren. Niet op Twitter, niet op Facebook, niet op LinkedIn, niet op Whatsapp en niet op Instagram…. En hoewel Lanier hier bloedserieus over is, is zijn verhaal er toch vooral op gericht om jezelf te bevrijden en de controle over je leven in eigen hand te nemen.

Probeer het eens voor een half jaar

Aan het eind van zijn boek nuanceert hij het ‘nu meteen’ in de titel van zijn boek. Als je je accounts stopzet - al is het maar tijdelijk - dan helpt je dat, zo schrijft hij. Experimenteer er eens een half jaar mee. Als je dat hebt gedaan, ken je jezelf beter en neem je een beslissing, klinken zijn slotwoorden.

Dat dat best uitdagend is, ontkent hij geenszins. Want het wordt je juist heel moeilijk gemaakt. Dat is de hondentraining om je gehoorzaam, zeg maar verslaafd, te maken. Dat is de rode draad in alle tien de argumenten die hij aansleept om de lezer te overtuigen nu meteen al zijn of haar social media accounts te verwijderen.

1. Je verliest je vrije wil

Erger nog dan een getrainde hond zijn, is een laboratoriumrat of robot worden. Als je elke keer dat je iets speciaals doet, beloond wordt met een like, een retweet, een vleiende reactie, meer volgers,…, dan werkt dat verslavend om meer speciaals te doen. Die verslaving noemen ze in Silicon Valley met een mooi woord ‘engagement’.

2. Door met sociale media te stoppen, bestrijd je de gekte van onze tijd

Bij dit tweede argument introduceert de auteur een afkorting die de onderdelen van het probleem samenvat: Behaviour of Users Modified, And Made into an Empire for Rent oftewel Gemodificeerd Gebruikersgedrag tot Verhuurbaar Imperium Gemaakt.

BUMMER dat in de Nederlandse versie van het boek is vertaald als ‘tegenvaller’, was volgens mij beter vertaald als ‘luilak’ of ‘loser’. BUMMER maakt je gek en die gekte kun je bestrijden.

Als je wilt helpen de wereld gezond te maken, hoef je volgens de auteur niet je smartphone weg te doen of je websitebezoeken te staken. Nee, het enige wat je moet doen, is je social media-accounts -je BUMMER-accounts- verwijderen.

3. Door sociale media word je asociaal

Dit is het argument dat emotioneel het meest raakt, meent de auteur. We hebben namelijk allemaal onze innerlijke trol en social media haalt die naar boven. Het maakt je blind voor wat er onder je neus gebeurt. Bescherm jezelf, je karakter is je meest waardevolle bezit. Verwaarloos het niet, adviseert Lanier.

4. Sociale media ondermijnen de waarheid

Simpelweg omdat paranoia van nature een effectieve manier is om de aandacht vast te houden. Zo is ook het idee in het hoofd van mensen gestoken om hun kinderen niet in te enten. Dat is levensgevaarlijk en Lanier stelt dan ook dat BUMMER dodelijk is. Zijn pleidooi: red kinderlevens, verwijder je accounts.

5. Sociale media maken alles wat je zegt betekenisloos

BUMMER vervangt jouw context door een eigen variant.. Vanuit het algoritme gezien, ben je niet langer een naam, maar een nummer. En een nummer worden betekent dat je expliciet ondergeschikt bent aan een systeem. Stel dat een paar mensen in het hart raken belangrijker is dan iedereen bereiken met niets?

6. Sociale media gaan ten koste van je empathisch vermogen

Een theory of mind hebben betekent dat je in gedachten een verhaal maakt over wat er in iemands hoofd gebeurt. Met social media denken we van elkaar dat we gek zijn, omdat BUMMER ons van onze theorieën over elkaars mind berooft.

7. Sociale media maken je ongelukkig

Ofschoon we massaal verbonden zijn met mensen in alle uithoeken van de wereld, is de onderlinge verbondenheid niet toegenomen. Integendeel, er heerst juist een groter gevoel van isolement. En de specifieke vorm van ongelukkig zijn, wordt voor je op maakt gemaakt, fnuikt Lanier.

Hoe vaak hoor je immers niet dat mensen ongelukkig worden als ze zien hoe een fantastisch leven andere mensen op hun tijdlijn hebben. Allemaal schone schijn. Elk huisje heeft zijn kruisje. Ga wat met planten rommelen of elkaar echte aandacht geven, tipt Lanier.

8. Sociale media nemen je je economische waardigheid af

Hier schrijft de internetvisionair iets ogenschijnlijk vreemds: ‘Ik neem pas een account op Facebook, Google of Twitter als ik ervoor kan betalen, als ik zelf de prijs voor het gebruik van mijn data bepaal en als het gemakkelijk en normaal is om geld te verdienen als mijn data waardevol is. Het kan zijn dat ik even moet wachten, maar het zal de moeite waard zijn.’ Denk daar maar eens over na.

9. Sociale media maken politiek bedrijven onmogelijk

Vraagt dat nog om toelichting? BUMMER speelde een belangrijke rol bij de verkiezing van autoritaire leiders in Turkije, Oostenrijk en, inkoppertje, de Verenigde Staten. Benieuwd hoe dit zich in de voor ons nakende verkiezingen ontvouwt.

10. Sociale media hebben geen boodschap aan je ziel

Bij het tiende en laatste argument gaat Lanier in op het BUMMER-geloof.

De Verlichting legde de nadruk op denkwijzen die niet ondergeschikt waren aan machtshiërarchieën. Culturen van wetenschap en techniek omarmden meestal de Verlichtingsleer, maar worden nu overgenomen door de afschuwelijke regressieve BUMMER-leer.

Een leer die volgens de auteur niet zoals bij religies is gericht op het vinden van antwoorden op existentiële levensvragen. Vragen die we niet wetenschappelijk benaderen. Volgens de BUMMER-leer is het doel van het leven optimaliseren.

Een religie die empathie schenkt aan computerprogramma’s en de waardigheid, positie en rechten van mensen van vlees en bloed aantast. Zo kunnen we misschien machines worden.

Maar, zo sluit de auteur zijn boekje af, wat een persoon ook is, als je er eentje wilt zijn, verwijder dan je accounts.