Van contant tot contactloos: hoe de manier waarop we betalen drastisch veranderd is

De tijden dat je alleen met contant geld of met een bankkaart in een winkel af kunt rekenen, zijn voorbij. Ook enkel je smartphone kan tegenwoordig dienstdoen als ‘portemonnee’. Tenminste, als je op die telefoon een betaalapp hebt staan. Je hoeft steeds minder contant geld bij je te hebben, en je bent zelfs niet meer afhankelijk van fysieke winkels. Het zijn ontwikkelingen die de retailbranche en de shopervaring van klanten behoorlijk veranderen.

Als je er wat langer bij stilstaat, realiseer je je dat de manier waarop we onze aankopen doen en waarop we betalen, de afgelopen jaren drastisch veranderd zijn. Pas veertig jaar geleden kon er voor het eerst met een bankkaart in een winkel worden afgerekend, terwijl dit inmiddels qua technologie alweer achterhaald is.

Nu scroll je vanuit de zetel met de smartphone in de hand door producten, vul je je digitale winkelmandje en reken je vervolgens met een kredietkaart of een betaalservice als Paypal af om vervolgens de spullen thuisbezorgd te krijgen. Heel wat anders dan je op een zaterdagmiddag door drukke winkelstraten begeven om inkopen te doen, die je vervolgens met contant geld of een bankkaart afrekent.

Ook wanneer je wel aankopen doet in winkels, is daar een verandering op te merken in de manier van betalen. Het is namelijk sinds 2015 in België mogelijk om contactloos met je bankkaart te betalen. De bankkaart is dus nog wel nodig, maar de pincode hoeft niet langer te worden ingetoetst voor bedragen onder de 25 euro. Het is voldoende om de kaart boven de betaalterminal te houden. Betalingen gaan hierdoor negen seconden sneller dan wanneer je de code wel in moet toetsen. Dat klinkt misschien niet veel, maar met meerdere klanten in de rij maakt dat wel degelijk een verschil, voor de klant, maar ook voor de ondernemer.

Voor ondernemers kan het sowieso voordelig uitpakken als meer klanten op deze manier betalen. Mastercard stelde namelijk na een eigen onderzoek - uitgevoerd in de VS - vast dat mensen in de eerste twaalf maanden dat ze contactloos betalen, gemiddeld 30 procent meer uitgeven wanneer ze op deze manier kunnen afrekenen.

Meer contactloze betalingen

De afgelopen twee jaar heeft deze manier van betalen een behoorlijke vlucht genomen. Waar Belgen op z’n zachtst gezegd eerst wat terughoudend waren bij de introductie van deze nieuwe betaalmethode, is het inmiddels steeds populairder aan het worden. Volgens cijfers van CCV, aanbieder van betaalsystemen, verliep in mei 2017 slechts 1,41 procent van de betalingen in België contactloos. In 2018 is dit aantal gestegen tot 4 procent, wat neerkomt op een aantal van 4,3 miljoen betalingen.

Hoewel contactloos betalen dus populairder wordt, is er nog een slag te maken. Zeker wanneer je de vergelijking maakt met andere landen. In Nederland wordt bijvoorbeeld 59 procent van de betalingen met een kaart contactloos uitgevoerd, terwijl Zweden nog een stap verder gaat en inmiddels een vrijwel geheel cashloze samenleving is. Daar wordt namelijk nog maar 2 procent van alle betalingen met contant geld uitgevoerd.

Niet alleen de klant bepaalt of contactloos betalen succesvol wordt. Om te beginnen moeten banken en de retailbranche het proces omarmen en faciliteren. Een bankkaart moet namelijk de optie ‘NFC’, oftewel ‘near field communication’, hebben. Dankzij deze technologie kan een aankoop dus contactloos worden uitgevoerd. Vorig jaar waren er zo’n 3,5 miljoen van dit soort debetkaarten in omloop. Ter vergelijking: in heel België circuleren in totaal 16 miljoen debetkaarten. Daarnaast moeten de betaalterminals deze nieuwe kaarten accepteren: oude toestellen dienen dus vervangen te worden.

Betalen met je smartphone

Voor wie pas net gewend is aan dat contactloos betalen, gaat het misschien wat vlug, maar afrekenen kan zelfs ook zonder een bankkaart op zak te hebben. Betalen via een betaalapp op je smartphone is namelijk ook mogelijk. In België zijn verschillende van dit soort apps beschikbaar, zoals Payconiq by Bancontact, Apple Pay en Google Pay.

Dat bedrijven als Apple en Google - van oorsprong natuurlijk geen financiële instellingen - zich hier ook in mogen mengen, komt door de Europese regulering ‘Second Payment Services Directive’ (PSD2) die EU-lidstaten vanaf januari 2018 in hun eigen wetgeving moeten implementeren.

Voorloper PSD1 uit 2007 stelde de markt al open voor andere partijen dan financiële instellingen, maar met de update PSD2 moeten banken hun betaalstructuur en klantgegevens delen met andere organisaties zodat zij een eigen betaalsysteem kunnen ontwikkelen op basis van die verzamelde informatie. Let wel dat je hier als klant eerst toestemming voor moet geven en jouw bank je gegevens dus niet zomaar kan delen.

Doel van deze Europese wetgeving is een meer uniforme betaalmarkt binnen de EU creëren. Op dat gebied zijn in 2007 dus al behoorlijk wat stappen gezet, onder meer door het systeem van IBAN-nummers en BIC-codes in te voeren, waardoor (online) betalingen van en naar andere lidstaten eenvoudiger verlopen.

De EU wil met de nieuwe regulering meer van dit soort innovaties stimuleren en daarbij ook rekening houden met het veranderende gedrag van de consument, zoals de groeiende populariteit van online shoppen.

Geen cash op zak

Zoals gezegd, maken die EU-regels het dus mogelijk voor een bedrijf als Apple om ook in België zijn mobiele betaalapp te introduceren. Apple Pay is bijvoorbeeld dan ook sinds november 2018 beschikbaar in ons land.

Daarnaast zijn de mobiele betaalapps van Payconiq en Bancontact begin dit jaar samengegaan tot één app genaamd Payconiq by Bancontact, beschikbaar voor iOS- en Androidtelefoons. Twintig verschillende banken ondersteunen deze app, dat wil zeggen dat je ermee kan betalen wanneer je bank bij deze twintig hoort. Bij de introductie in januari van dit jaar, was het al mogelijk om op 290.000 punten op deze manier te betalen.

Bij de kassa in een fysieke winkel, maar ook bij online betalingen, kan je de QR-code scannen via de app. Na het bevestigen van het bedrag en het invoeren van de pincode is de betaling voltooid. In sommige gevallen, wanneer de betaalterminal ook contactloze debetkaarten accepteert, kan je ook via deze app op je smartphone contactloos betalen.

En, dit sluit aan bij hoe - vooral de jongere generatie - Belgen betalingen tegenwoordig zien. Uit cijfers van Bancontact blijkt namelijk dat driekwart van de Belgen van 18 tot 34 jaar vrijwel geen cash bij zich draagt, maar met hun smartphone zijn ze onafscheidelijk. Als je 2017 en 2018 met elkaar vergelijkt, is er meer dan een verdubbeling zichtbaar. Van 15 miljoen mobiele betalingen naar 34 miljoen in 2018, waarvan overigens het merendeel online werd gedaan.

Belgen zijn, als het gaat om nieuwe betalingsvormen proberen, geen ‘early adopters’ dus, maar de verwachting is dat deze groei zich zal doorzetten. Elektronisch betalen in het algemeen, dus met een bankkaart, is namelijk nog iets wat elk jaar meer terrein wint in België, een land waar overigens cash nog altijd de overhand heeft met 63 procent van het aantal transacties.