Veiligheid is één van die zaken waarin autoconstructeurs vandaag fors investeren. De laatste decennia zijn er veel technologieën ontwikkeld die nuttig kunnen zijn bij het voorkomen van verkeersongevallen - die in 95% van de gevallen door menselijke fouten worden veroorzaakt. Deze technologieën, die delen van de wagen automatiseren, worden aangeduid als ADAS, wat staat voor Advanced Driver Assistance Systems, en dienen om aanrijdingen te voorkomen. Sommige van deze functies zijn nu al verplicht, anderen worden dit pas over enkele jaren. In welke mate zullen deze geavanceerde rijhulpsystemen de doorbraak van de volledige autonome wagen op onze wegen een versnelling hoger doen schakelen?

Wat is een autonome auto?

Om een auto autonoom te maken moet deze met geavanceerde technologie uitgerust zijn. Je kan hierbij denken aan radarsensoren in de voor- en achterbumper die de auto helpen om omleidingen, vertragingen in het verkeer, botsingen tussen voertuigen en andere obstakels te detecteren. Met camera's worden wegmarkeringen en verkeerssignalen geïdentificeerd. De LIDAR (Laser Illuminating Detection and Ranging) zorgt voor een zeer nauwkeurige 360-graden detectie doordat alle objecten in bereik worden opgelicht en ingevoerd in de boordcomputer.

Tenslotte hebben autonome auto's gps nodig om in combinatie met genoemde radars, sensoren, LIDAR en Deep learning mappingsoftware het voertuig veilig naar zijn eindbestemming te manoeuvreren. Alle gegevens die worden gegenereerd door de camera's en sensoren worden in realtime verwerkt door de boordcomputer, wat een zeer geavanceerd staaltje van artificiële intelligentie is.

Om deze technologische ontwikkeling in kaart te brengen, is de analyse van de Amerikaanse Society of Automobile Engineers of kortweg SAE het meest gebruikt. Hierin wordt het pad naar de volledig autonome auto opgedeeld in 5 fases, van 0 naar 5.

In de eerste fase wordt ADAS elektronica geïntroduceerd die de chauffeur helpt - dit begon alreeds in de jaren ’80. In niveau 2 en 3 kan meer geavanceerde elektronica de controle al deels overnemen zoals ‘lane assist’ en adaptieve cruise control, maar na niveau 3 worden de auto’s volledig autonoom.

Auto's van niveau 4 zijn ontworpen om alle veiligheidskritieke rijfuncties uit te voeren en de rijwegomstandigheden gedurende een hele reis te controleren. Maar dit is beperkt tot het operationele ontwerpdomein van het voertuig, wat betekent dat dit niet elk rijscenario beslaat. Op niveau 5 kan de auto alle omstandigheden en situaties aan en is deze volledig autonoom.

Hoe autonoom zijn ADAS systemen?

In 2022 gaat de EU een hele reeks ADAS-systemen verplicht stellen. Hieronder vallen onder meer noodremsystemen, lane assist en een alcoholslot. Maar de meeste systemen hebben een meer adviserende functie, zoals intelligente snelheidsaanpassing (ISA). Dit staat ook wel bekend als intelligente snelheidsassistentie, en is een systeem dat de bestuurder laat weten wanneer er een overschrijding van de maximumsnelheid wordt gedetecteerd. Vaak weten bestuurders niet wat de lokale snelheid is, en dat die bijvoorbeeld gebaseerd kan zijn op een plaatselijk gevaarzetting zoals een school.

Ook een achteruitrijcamera en een ‘black box’ die de omstandigheden rond een ongeval registreert, worden verplicht. Net als een waarschuwingssysteem dat slaperigheid en smartphonegebruik door de bestuurder opmerkt.

ADAS bevindt zich over het algemeen op niveau 2 van autonoom rijden. Dit betekent dat de bestuurder beslist, en ook verantwoordelijk is. Bij autonoom rijden op niveau 3 is de bestuurder vrijgesteld van het rijden moet wel ten alle tijden de ogen op de weg houden. Op niveau 4 en hoger is de auto autonoom.

We kunnen dus duidelijk zien wat de invloed is van (al dan niet verplichte) ADAS systemen op zelfrijdende auto’s. De voortgaande ontwikkeling van ADAS systemen voorziet de artificiële intelligentie van de wagen van sensordata die nodig zijn voor autonome besluitvorming. Daarmee is de bestuurder wellicht niet meer verantwoordelijk bij systemen van niveau 3 tot 5.

Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) is al bezig met de juridische vereisten voor autonome auto’s: “Wanneer zelfrijdende auto's volwaardige deelnemers aan het verkeer worden, is het niet meer dan logisch dat de overheid eerst zijn goedkeuring geeft, alvorens ze op de straat toe te laten”, aldus de minister.

Proefprojecten op Belgische bodem

Met dit alles in het achterhoofd test Vias Institute in Han-sur-Lesse een shuttle op de openbare weg, op een vast parcours van 500 meter van de parking van de Grotten van Han tot aan het gemeenteplein, als een leuk en vernieuwend alternatief voor de nostalgische tram. Tot dusver zijn er zo goed als geen technische problemen geweest en de lokale bevolking is er intussen al aan gewend.

In Eigenbrakel rijdt ook al een soortgelijke shuttle vanaf de Leeuw van Waterloo tot aan de hoeve van Hougoumont. Behalve dat dit parcours 5 maal zo lang is, zit er ook veel meer variatie in de omgeving, zoals bomen, tractoren en wegversmallingen. Stef Willems van Vias bevestigt dat autonome voertuigen ook veel veiliger zijn: “een zelfrijdend voertuig drinkt niet, valt niet in slaap en is niet op zijn smartphone bezig.”

Misschien moeten we de ontwikkeling van autonome voertuigen gebruiken om de infrastructuur voor elektrisch rijden een duwtje in de rug te geven en een omslag te maken in onze mobiliteitscultuur: van autobezit naar autodelen. Géén overbodige luxe wanneer men bedenkt dat Vlaanderen op vlak van CO²-uitstoot een tegenkoers vaart.

Nog een lange weg af te leggen

ADAS-systemen van niveau 3 of hoger zijn niet alleen juridisch een vraagstuk, ook op vlak van veiligheid maken ze niet altijd de juiste beslissing. Natuurlijk, in de reclame zien we een afgeleide bestuurder die zonder remmen een kinderoversteekplaats nadert en waar het autonome ADAS systeem kinderlevens redt. In de realiteit kan een automatische noodstop onterecht zijn waardoor je door zwaarder verkeer van achter geraakt wordt.

De weg naar volledig autonome wagens in ons verkeer is nog lang, en mits een correct gebruik van ADAS-systemen zal dit gefaseerd gebeuren. Wanneer de zelfrijdende auto zijn intrede doet in onze contreien? Dat kan op dit moment niemand voorspellen. Het enige wat we wel zeker weten, is dat er vandaag de dag al flink wat in geïnvesteerd wordt.