De Grieken wisten het al: pantha rei. De wereld is continu in beweging. Koppel daar het darwinistische ‘survival of the fittest’ aan en je eindigt bij ‘wie zich niet verstandig kan aanpassen aan verandering valt uit de boot.’ Gelukkig bestaat er iets als AQ ofte adaptatieve intelligentie, een eigenschap die we kunnen aanwenden én ontwikkelen om veranderingen en uitdagingen verstandig aan te pakken. Rudi Francken en Tim Vermeire schreven er onlangs een boek over waarmee ze het thema helemaal ontrafelen en technieken aanreiken om adequaat met veranderingen te kunnen omgaan. IQ en EQ kenden we al, maar AQ? ”Dé kerncompetentie van de 21ste eeuw”, klinkt het vastberaden.

Kijken, anticiperen, handelen

“Adaptieve intelligentie is het vermogen om je verstandig aan te passen aan veranderende omstandigheden en uitdagingen”, verduidelijkt Rudi Francken, oprichter van Mind Your Brain en één van de twee auteurs van het boek ‘Adaptieve Intelligentie: lichter leven, slimmer werken’. “AQ helpt je om vanuit een zekere flexibiliteit en stabiliteit goed met de huidige versnellingen en veranderingen om te gaan.”

“Neem nu de manier waarop we onze carrière invullen. Mijn vader heeft bijvoorbeeld zijn hele leven lang bij hetzelfde bedrijf gewerkt en werd daarvoor bedankt met een gouden horloge. Zo’n loopbaan begint nu haast ondenkbaar te worden. De carrière van mijn kinderen zal er helemaal anders uitzien. Ze zullen op sneller tempo vaardigheden moeten bijleren, andere afleren, zich aanpassen aan nieuwe wendingen, nieuwe technologieën, nieuwe leermethodes, apps, en ga zo maar door.”

Zijn co-auteur Tim Vermeire, oprichter van Fields of Growth, treedt hem bij: “AQ is dé kerncompetentie van de 21ste eeuw. Kijken, anticiperen, handelen, een beetje zoals een judoka die stabiel én flexibel moet zijn om zijn tegenstander te kunnen verslaan. AQ kan je helpen om veranderingen of uitdagingen om te buigen tot iets waar je voldoening uit krijgt. Mensen vergeten vaak dat uitdagingen mooie kansen bieden tot positieve, persoonlijke ontwikkelingen en het bereiken van diepe voldoening. Kortstondige happiness, daar is iedereen bekend mee, maar diepe voldoening? Niet zo.”

Echte leiders van verandering

Diepe voldoening. Willen we dat niet allemaal? “Jazeker, maar de talloze burn- en bore outs tonen net het tegenovergestelde aan”, repliceert Francken. “Mensen werken hard, maar het druk bezig zijn op zich is het doel geworden, niet het bereiken van diepe voldoening. Kijk naar hoe mensen omgaan met social media: de tientallen likes zijn vaak belangrijker geworden dan de boodschap zelf”, stelt Vermeire.

Mensen werken hard, maar het druk bezig zijn op zich is het doel geworden, niet het bereiken van diepe voldoening

“Professioneel zie je dat heel veel mensen de werkbaarheid van hun job niet meer aankunnen”, pikt Francken opnieuw in. “Niet noodzakelijk omdat de job te zwaar is, maar wel doordat ze de zin van hun werk continu in vraag stellen. Als er geen zingeving is, dan ook geen voldoening. En zonder voldoening wordt je werk een sleur.”

Wat dat met adaptieve intelligentie te maken heeft? “Veel,” antwoordt Vermeire. “Burn-outs volgen vaak uit moeilijk kunnen omgaan met verandering. En daarin hebben bedrijven én leidinggevenden een verantwoordelijkheid te nemen. Je kunt van werknemers bijvoorbeeld niet verlangen dat ze allemaal makkelijk overweg kunnen met grote structurele veranderingen.”

“Als ze bijvoorbeeld meer ruimte krijgen om zichzelf te ontplooien of om hun tijd naar eigen goeddunken in te vullen, zien we dat bedrijven het vaak nalaten om erbij te vertellen hoe ze dat kunnen doen, en – vooral – welk doel er achter die grote herstructurering schuilgaat. Met andere woorden, ze sturen werknemers met een kluitje in het riet. De balans tussen sturing en zelfsturing is zo zoek en veelal ambigue.”

“Het is ons doel om het adaptieve vermogen van organisaties te verhogen, en om vanuit een diepgaand begrip van bedrijfsspecifieke situaties een programma op te stellen dat organisaties adaptiever maakt en leidinggevenden inspireert om echte leiders van verandering te worden.”

Leven om te werken of werken om te leven?

“Wat bedrijven en ondernemingen betreft, wenden we AQ aan om organisatieculturen te installeren die beter met verandering kunnen omgaan”, aldus Francken. “Dit doen we binnen de organisatie, maar ook ondersteunen we het individu om naast het werk ook naar efficiëntie, diepe voldoening en de essentie te zoeken. Jij aan het stuur van je totale potentieel en dus ook je work-life balance.”

“Je work-life balans heeft vaak te maken met hoe je zelf georganiseerd bent”, vult Vermeire aan. “Als je bijvoorbeeld een probleem hebt met het goed kunnen plannen van je dag, dan heeft dat te maken met een behoefte aan een grotere focus. Om de persoonlijke behoeften in kaart te brengen, hanteren we de vijf principes: energie, essensialisme, focus, balans en groeimindset. Elk van deze principes kent zijn fundamenten, aandachtpunten en concrete technieken die je kan toepassen om je persoonlijke adaptiviteit te verhogen. En van daaruit gaan we verder.”

“We zien dat veel mensen wél makkelijk toepasbare technieken willen, maar niet precies weten waarom ze die nodig hebben of wat de achterliggende behoefte is. En dat is net wel fundamenteel. Tijdens workshops krijgen we van HR-managers vooraf vaak de vraag om hun leidinggevenden en medewerkers met ‘voldoende tips & tricks’ naar huis te sturen, maar over de achterliggende behoefte weten ze niks. Veel leidinggevenden weten totaal niet wat er allemaal leeft bij hun werknemers, terwijl dat voor een gezond bedrijf net zo belangrijk is.”

Never waste a good crisis

Vandaag gaat alles snel. De wereldwijde pandemie heeft ervoor gezorgd dat veel bedrijven zich van de ene dag op de andere moesten heruitvinden. Heel wat organisaties doen dat zonder verpinken en surfen mee op de nieuwe golf, bij anderen voel je heel wat weerstand of wil men zich niet aanpassen ...

“Ik hoor het mezelf nog zeggen aan het begin van de coronacrisis: ik ga nooit online vergaderen! Ik vertikte dat. Ondertussen, een jaar later, vind ik het fantastisch dat je online meetings kunt plannen, met alle handige features die je erbij kunt betrekken. En verse koffie”, lacht Rudi Francken. “De weerstand die bedrijven of mensen ondervinden, is een deel van het veranderingsproces. Wie vandaag halsstarrig blijft vastklampen aan het adagio: ‘Wij gaan niet veranderen, de wereld moet maar veranderen’, gaat het niet redden.”

“Je zal vandaag maar een taxichauffeur zijn die te allen prijze taxichauffeur wil blijven, ook als zelfrijdende auto’s de norm worden. Het is zaak om jezelf – en zeker als bedrijf – futureproof te maken, de op stapel staande maatschappelijke veranderingen te omarmen, waar nodig om te buigen en er vandaag al mee aan de slag te gaan.”

Transparantie als voedingsbodem voor adaptiviteit

“Wat je daarbij niet mag vergeten, is dat je veranderingen van bovenuit niet zonder meer kunt installeren, maar er heel transparant over moet communiceren”, benadrukt Tim Vermeire. “Je ziet dat wereldwijd bijvoorbeeld in bewegingen als Black Lives Matter of in de agenda van organisaties als Amnesty International. Als je vandaag tegenover je medewerkers niet transparant bent over veranderingen, dan haken ze af. Verandering is goed en als je kadert waarom het gebeurt, zorg je voor een goede voedingsbodem voor adaptiviteit.”

Als je vandaag tegenover je medewerkers niet transparant bent over veranderingen, dan haken ze af. Verandering is goed en als je kadert waarom het gebeurt, zorg je voor een voedingsbodem voor adaptiviteit

De vraag die je je kunt stellen, is natuurlijk in hoeverre mensen de veranderingen nog kunnen behappen. Hoeveel rek zit er op ons aanpassingsvermogen ten opzichte van een maatschappij die zichzelf soms schijnt voorbij te hollen. Bitcoin, 5G, zelfrijdende auto’s, AI, en zo kunnen we nog even doorgaan. “Ja, het gaat razendsnel,” beaamt Francken. “Ons brein heeft zich altijd al kunnen aanpassen aan mutaties, alleen namen die grote veranderingen lang geleden tot 70 generaties in beslag.”

En vandaag? “Het gaat te snel, vrees ik. Stel je voor dat al die technologische veranderingen zoals 5G, AI, robots met elkaar beginnen samen te werken? Wat krijg je dan? We moeten een verstandig tandje bijsteken, de veranderingen omarmen, er bewust mee aan de slag gaan, en aanwenden voor het grotere goed. Zowel op persoonlijk als op maatschappelijk vlak.”

Niet alles over-analyseren

“Het zal zaak worden om al dat technologisch vernuft zodanig aan te wenden dat het ons als mens beter maakt”, weet Vermeire. “Maar dan niet langer vanuit een traditionele systematische aanpak, zoals we tot nu toe allemaal gewend zijn. Ons ingenieursbrein volgt vandaag steevast hetzelfde stramien: waar staan we nu, waar willen we naartoe en hoe groot is de afstand tussen beide? Eigenlijk moeten we die manier van werken los durven te laten, en het momentum toelaten om de flow mee te helpen bepalen.”

Het zal zaak worden om al dat technologisch vernuft zodanig aan te wenden dat het ons als mens beter maakt

“Je zou het kunnen vergelijken met een schip dat naar een doel vaart, maar zich laat leiden door de wind en de stroming, en via andere routes wel het doel bereikt. We moeten leren om breder te denken, en niet enkel te vertrouwen op het analytische vermogen waar zo hard op gefocust wordt. Het gaat niet louter meer over skills, maar ook over zaken als durf, ontleren, kritisch en tegelijk creatief zijn, doorzettingsvermogen,...”

“Soms denken mensen dat het heel wat moeite kost om veranderingen in zichzelf te installeren, maar dat is niet zo. Je kunt je aanpassingsvermogen stap voor stap verhogen”, besluit Francken. “Begin je vanaf nu de dag met een glas water? Dan breng je verandering in je leven. Leg je voortaan ’s avonds je smartphone een uur weg, dan is dat ook een stap. Adaptiviteit kan je onmiddellijk prikkelen en verhogen. Het is zoals een spier die je kunt trainen.”