Simone van Neerven

Rebellen op de werkvloer? De meeste bedrijven zitten er niet meteen op te wachten. “Ten onrechte”, stelt Simone van Neerven, de Nederlandse die jarenlang carrière maakte in de corporate wereld - onder andere bij vliegtuigmaatschappijen KLM en Vueling - en daar ook inzag hoe waardevol rebelsheid op de werkvloer anno 2022 kan zijn. “Openstaan voor rebelse ideeën en visies die de status quo uitdagen, is net zo goed een vorm van inclusief management.”

Van KLM naar Vueling

Nadat ze jarenlang carrière had gemaakt bij KLM, kreeg Simone van Neerven in 2018 het aanbod om bij de Spaanse luchtvaartmaatschappij Vueling twee jaar aan de slag te gaan als Head of Innovation. Ze besloot de uitdaging aan te gaan, op voorwaarde dat ze in Barcelona als zelfstandige aan de slag kon. “Ik had bij KLM nochtans de beste baan ter wereld, beter zou het dus wellicht niet meer worden”, zegt ze lachend.

“Bovendien begon mijn rebelse geest toen ook almaar meer op te spelen, binnen dat gigantische bedrijf. Ik had binnen KLM al enkele keren een nieuwe baan voor mezelf gecreëerd, en met zo’n aanpak maak je uiteraard niet enkel vrienden. Ik besefte vooraf natuurlijk dat ik met zo’n job, als zelfstandige, geen carrière zou maken bij Vueling. Ik heb dus vooral geprobeerd om er zoveel mogelijk ownership op te nemen en mijn eigen weg te gaan, zo werkt innovatie nu eenmaal.”

Sinds enkele jaren leert ze bedrijven over innovatie en veranderingstrajecten, en begin dit jaar bracht ze het boekje ‘Oh no! We have a rebel in our team’ uit. En dat klinkt net even ironisch als het bedoeld is. “Een rebelse houding wordt zeker in het bedrijfsleven doorgaans als eerder negatief gepercipieerd. Terwijl ik de voorbije jaren geleerd heb dat bedrijven de rebellen op de werkvloer net veel meer zouden moeten koesteren. Het is overigens best grappig hoeveel mensen me, na het lezen van mijn boekje, laten weten dat ze zich best wel herkennen in wat ik schrijf.”

Rebelse werkkrachten identificeren

Wie in een behoorlijk gestructureerde bedrijfsomgeving aan de slag is en toch eerder kritisch – of zelfs ronduit rebels – van aard is, worstelt vaak met die karaktertrek, stelt Van Neerven. Dit vertaalt zich dan vaak in cynisme of sarcasme, waardoor collega’s hen na een tijdje gaan mijden. “Of erger nog, dat type werknemers raakt na verloop van tijd zo gefrustreerd dat ze finaal in een burn-out raken en volledig afhaken.”

Een rebelse houding wordt in het bedrijfsleven doorgaans als eerder negatief gepercipieerd. Terwijl ik de voorbije jaren geleerd heb dat bedrijven de rebellen op de werkvloer net veel meer zouden moeten koesteren

“Bedrijven zouden er dus alles moeten aan doen om hun eerder wat rebelse werkkrachten zo snel mogelijk te herkennen en daar vervolgens ook op de juiste wijze op in te spelen. Anders dreigen ze op termijn heel waardevolle medewerkers te verliezen. Zet die rebellen op grote, uitdagende projecten, waarbij ze ook de nodige weerstand mogen verwachten”, adviseert Van Neerven. “Laat hen daarin niet volledig vrij en coach hen voldoende - anders komen ze misschien wel met totaal wereldvreemde oplossingen aandraven - maar geef hen wel voldoende ruimte.”

Rebels versus recalcitrant

Hamvraag in deze: hoe onderscheid je als werkgever de wat kritische, rebelse werknemer van de zeer recalcitrante medewerker, die er altijd en overal genoegen in schept om gewoon dwars te liggen? “Rebellen zijn haast altijd net heel gedreven medewerkers, die er constant op uit zijn om bestaande processen in vraag te stellen en om die vervolgens ook te kunnen verbeteren”, luidt het antwoord. “Als leidinggevende is het soms heel verleidelijk om hen te vermijden, maar dit moet je nu net niét doen. Probeer altijd het gesprek met hen aan te gaan. Bedrijven die willen innoveren, hebben immers veel meer te winnen bij kritische of lastige werknemers dan bij meelopers die nooit hun hoofd boven het maaiveld durven uit te steken”, aldus Van Neerven.

Bedrijven die willen innoveren, hebben veel meer te winnen bij kritische of lastige werknemers dan bij meelopers die nooit hun hoofd boven het maaiveld durven uit te steken

“Rebellen durven zich uit te spreken en tegen de stroom in te gaan om zo bij te dragen aan de verdere groei en ontwikkeling van het bedrijf. Je zou je pas echt zorgen moeten maken, als zij stil worden en niets meer zeggen. De kans dat zij dan mentaal zijn afgehaakt, is vrij groot. Het feit dat mensen hun mond opendoen, is met andere woorden vaak een teken van enorme betrokkenheid”, stelt Van Neerven. “De crux is om te ontdekken waarom iemand zich zo druk kan maken over een bepaalde gang van zaken. Om dit uit te vissen, moet je net met die werknemers in gesprek gaan.”

Rebellen in je team leren appreciëren

Toen ze bij Vueling aan de slag was, bouwde Simone van Neerven er een heel divers team uit. Mensen van verschillende nationaliteiten en met een vaak heel uiteenlopende achtergrond. “Tegelijk kwam ik er terecht in een Zuid-Europees bedrijf, waar de werkcultuur doorgaans toch een stukje hiërarchischer is dan pakweg in Amsterdam”, vertelt de Nederlandse daarover. “De eerste maanden waren dus knap lastig.”

“Nu, als innovatie je corebusiness is, moet je uiteraard vooral openstaan voor kritische medewerkers met soms zeer afwijkende ideeën. Ik heb de rebellen in mijn team dan ook leren te appreciëren, maar toch heb ik op een gegeven moment iemand moeten vragen om te vertrekken omdat hij een hele negatieve invloed had op de rest van het team. Hij was enkel met zichzelf en met het eigen succes bezig, en zijn kritische houding was niet gericht op de groei van het team of het bedrijf. Daar ligt voor mij dan ook de grens: rebellen mogen kritisch en lastig zijn, maar ze moeten hun collega’s wel het succes gunnen en ze moeten ten allen tijde het welzijn van het bedrijf voor ogen houden.”

“Ik heb ook geleerd dat je, net door met rebellen in gesprek te gaan, hen soms ook het bredere perspectief of de juiste context kan schetsen. Vaak tonen zij zich dan wél bereid om hun mening te herzien, juist ook omdat dit soort mensen doorgaans ook heel nieuwsgierig en gedreven is.”

A discussion with Ed Sanders, Christian Kromme & simone van neerven with moderator Eva Helmond on the future relationship of technology & economy.
(© Renee Doorn)

Veilige omgeving

Als we er vanuit gaan dat rebellen wel degelijk flink wat meerwaarde kunnen opleveren - omdat ze zich niet snel conformeren en zich niet neerleggen bij het status quo - hoe kan je daar als leidinggevende dan het best op inspelen? “Ik heb geleerd om te aanvaarden dat je soms weerstand oproept, maar dat die weerstand doorgaans niet persoonlijk is”, zegt Van Neerven.

“Tegelijk heb ik ook altijd heel erg mijn best gedaan om me gewoon aardig te gedragen tegenover iedereen, ook tegenover medewerkers of leidinggevenden die niet goed wisten hoe ze met mijn rebelsheid moesten omgaan. Het is gewoonweg heel lastig om iemand die zich altijd heel vriendelijk en constructief opstelt niét leuk te vinden (lacht). Wat mij betreft, is het cruciaal om als leidinggevende een soort van veilige omgeving te creëren, waarin medewerkers echt durven zeggen wat ze denken.”

Zeker in tijden waarin de druk om te innoveren en heel snel te schakelen in zowat alle sectoren almaar verder oploopt, kunnen de meeste bedrijven flink baat hebben bij een stevige portie rebelsheid. “Paradoxaal genoeg voelen rebellen zich vaak het minst thuis bij die bedrijven die daar het meest nood aan hebben”, klinkt het. “In heel wat oudere, gevestigde bedrijven zijn de hele organisatie en bedrijfscultuur net gericht op een maximale efficiëntie en op langzame, zeer graduele optimalisaties van bestaande processen. Vaak hebben zij nochtans nood aan een zeer grondige reshuffle, waarbij de hele organisatie radicaal op de schop moet.”

Inclusief beleid

Een lastige paradox dus, maar met haar boekje hoopt Van Neerven hierin enigszins verandering te kunnen brengen. Wie zich herkent in dit boekje - en dat blijken verrassend veel mensen te zijn - kan het immers ook even voorleggen aan zijn leidinggevende. In de hoop dat hij of zij vervolgens ook beter begrepen zal worden. “Managers die rebelse medewerkers op de juiste wijze aansturen, kunnen daar heel veel baat bij hebben. Doen ze dit niet, dan is het risico reëel dat zo’n rebel gefrustreerd afhaakt en finaal ook zijn eigen weg gaat.”

Een rebel in je team aanvaarden, en daar ook echt naar luisteren, is in mijn ogen net zo goed een vorm van inclusief beleid

“Bedrijven hebben vandaag de mond vol over diversiteit en inclusiviteit, maar kunnen we die buzzwoorden dan ook wat breder opentrekken?”, vraagt Simone van Neerven zich luidoop af. “Een rebel in je team aanvaarden, en daar ook echt naar luisteren, is in mijn ogen net zo goed een vorm van inclusief beleid. Net zoals je medewerkers moet leren om samen te werken met collega’s die bijvoorbeeld een heel andere culturele achtergrond hebben, moet je hen ook leren samenwerken met rebellen. Zelfs wanneer die rebellen niet altijd zo gemakkelijk zijn om mee samen te werken, of wanneer ze heel anders denken en veel lastige vragen stellen.”