Elise Meerburg en Ellen Delie (Photos by Emilie Bonjé)
Met Innovation Playground wil de Provincie Oost-Vlaanderen zijn economische troeven en sterktes uitspelen door te focussen op zes innovatieclusters. Eén markant initiatief binnen deze ‘speeltuin’ is CAPTURE, dat als ambitie heeft om een circulaire economie te realiseren door middel van hergebruik van grondstoffen. Naast onderzoek en valorisatie zet CAPTURE daarbij als een van de eersten in op het ontwikkelen van een opleidingsaanbod via MOOCs of Massive Open Online Courses.
Innovation Playground wil actief mee bouwen aan een duurzame en circulaire economie door interdisciplinaire en innovatieve samenwerkingen tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden te faciliteren. Een van de ankerpunten daarbinnen is kennisdeling en het aanleren van nieuwe vaardigheden en competenties. Het verhaal van CAPTURE draagt hieraan bij. Dit initiatief werd in 2015 opgestart als een interdisciplinaire samenwerking tussen professoren van de Universiteit Gent, maar groeide intussen uit tot een organisatie van ruim 300 onderzoekers waarbij vandaag naast Universiteit Gent ook VITO, Universiteit Antwerpen en de Vrije Universiteit Brussel verbonden zijn.
Op het bedrijventerrein Eiland Zwijnaarde in Gent plaatste CAPTURE een volledig nieuw gebouw, met onder meer een tech hall, een incubator en een videostudio waarin kennisclips worden opgenomen. Kortom, een site waar innoverende bedrijven en gedreven onderzoekers in de beste omstandigheden kunnen samenwerken. Voor dit gebouw kon CAPTURE rekenen op provinciale cofinanciering.
Muurtjes slopen
“CAPTURE was het resultaat van de vaststelling dat heel veel mensen aan heel veel kennisinstellingen eenzelfde doel nastreven, dikwijls vanuit een verschillende invalshoek”, aldus Elise Meerburg, trainingscoördinator bij CAPTURE. “Waarom dan die expertises niet samenbrengen onder één dak in nauwe interactie met de verschillende betrokken stakeholders, zodat we meer impact kunnen genereren en valorisatie van onderzoeksresultaten kunnen versnellen? Een duurzame en circulaire economie realiseren, is namelijk zo’n complexe uitdaging dat je dat op je eentje gewoon niet kunt.”
“Heel concreet willen we daarom met CAPTURE onderzoeksprojecten opzetten en nieuwe vaardigheden en competenties ontwikkelen rond drie thema’s binnen circulaire economie: water, CO2 en plastics. Tevens willen we het bredere publiek sensibiliseren rond deze thema’s.”
Een duurzame en circulaire economie realiseren, is zo’n complexe uitdaging dat je dat op je eentje gewoon niet kunt.
“Wat we dus eigenlijk vooral doen om een meer circulaire economie te helpen realiseren, is muurtjes slopen en multi- of interdisciplinaire samenwerking tussen verschillende actoren stimuleren. We willen overheden, onderzoekers en bedrijven actief laten samenwerken en hun onderlinge communicatie stimuleren, wat om verschillende redenen niet altijd een evidentie is. Het opzetten van trainingsactiviteiten die kunnen bijgewoond worden door een breed doelpubliek is een belangrijk hulpmiddel om dit doel te realiseren.”
Vaardigheden- en expertisesets
“Een van de zes innovatieclusters waar we binnen Innovation Playground rond werken, is bio-economie en cleantech”, vult Ellen Delie aan. Zij is beleidsmedewerker arbeidsmarkt bij Provincie Oost-Vlaanderen. “Een ander spitst zich dan weer toe op materialen. CAPTURE opereert perfect op het snijpunt van die twee mature clusters. CAPTURE doet waar Innovation Playground voor staat - partijen samenbrengen en verbinden - en past dus naadloos in ons economisch verhaal.”
In deze wereld in transitie kan je gewoon niet anders dan non-stop aan je vaardigheden- en expertisesets werken als bedrijf en als persoon
Dat verbinden doet CAPTURE niet enkel op het vlak van innovatie maar ook op het vlak van levenslang leren en kennisdeling. Om die kennisdeling optimaal mogelijk te maken, werkt CAPTURE verschillende MOOCs uit: Massive Open Online Courses. “Zoals gezegd is het aanleren van nieuwe vaardigheden en (technische) competenties één van de centrale doelstellingen binnen Innovation Playground”, duidt Ellen Delie van de Provincie. “Vooral omdat levenslang leren meer dan ooit een absolute must is. In deze wereld in transitie - met zijn digitalisering, nieuwe technologie en veranderende jobinvullingen - kan je gewoon niet anders dan non-stop aan je vaardigheden- en expertisesets werken als bedrijf en als persoon.”
“Maar de realiteit toont vaak een ander beeld: de opleidingsdeelname in Vlaanderen is laag, terwijl die net zo belangrijk is voor een duurzame inzetbaarheid. Kortom, de vraag die we ons vanuit de Provincie stellen, is hoe we die vaardigheden- en competentiewerving in de praktijk kunnen faciliteren. In het concrete geval van CAPTURE doen we dat via financiering van de ontwikkeling van de MOOCs.”
Energie uit afvalwater
Massive Open Online Courses kan je nog het best vergelijken met een boek rond één bepaald thema, geschreven door experts uit verschillende instellingen. De verschillende hoofdstukken in dat boek zijn dan de modules van zo’n MOOC: specifieke topics die telkens door één of meerdere experten in dat vakgebied worden gebracht en dieper uitgespit.”
“Het verschil met een klassiek leesboek is echter dat het leermateriaal hier online op een gevarieerde en activerende wijze wordt overgebracht. Het gaat hier niet om langdurende video-opnames van klassieke lessen of universitaire hoorcolleges. Iedere leermodule bevat tal van kortere kennisclips afgewisseld met oefeningen en korte opdrachten die tevens ook zo gevarieerd mogelijk worden uitgewerkt.
De deelnemers kunnen de verschillende modules volgen aan hun eigen tempo. Dit heeft als grote voordeel dat het doelpubliek diverser kan zijn, want iedereen kan tussendoor de nodige tijd nemen om zijn/haar achtergrondkennis waar nodig wat bij te spijkeren en/of sommige modules eens opnieuw door te nemen. Zo verschilt een MOOC ook van een klassieke studiedag. De betrokken experten worden in CAPTURE volgens het concept van instructional design getraind om het lesmateriaal zo boeiend en activerend mogelijk over te brengen, omdat ze doorgaans niet gewend zijn om op deze manier online aan kennisoverdracht te doen.
“Wat er eigenlijk gewoon op neerkomt dat we het leerproces zo boeiend mogelijk willen houden, wat superbelangrijk is in post-corona tijden waarin we steeds meer aan onze computer vertoeven”, lacht trainingscoördinator Elise Meerburg. “Het eerste thema waar we rond werken, is grondstoffenrecuperatie uit afvalwater, goed voor in totaal acht modules. Eén module gaat bijvoorbeeld over hoe je energie uit afvalwater kunt halen, een ander over waterrecuperatie, nog een ander over nutriënten…”
“Iemand die binnen zijn organisatie werkt rond circulaire economie en over die specifieke topics iets wil bijleren, of iemand die gewoon geïnteresseerd is in het thema, kan op de MOOC in kwestie inloggen en door de modules gaan. Na water volgen nog CO2 en plastics als thema’s – niet toevallig de drie pijlers waar CAPTURE rond werkt.”
“We lanceren om de paar maanden een nieuwe leermodule, dus ons trainingsaanbod wordt continu en stapsgewijs gevoed. Het staat docenten trouwens ook vrij om ermee aan de slag te gaan, bijvoorbeeld door de studenten de modules eerst thuis te laten doorlopen en vervolgens on campus discussies over deze thema’s te organiseren. Ook in CAPTURE beogen we in een volgende fase de online training te koppelen aan on campus activiteiten, om tot een blended trainingsaanbod te komen, waarin zowel nieuwe vaardigheden en competenties worden aangeleerd, alsook netwerking tussen verschillende actoren uit de circulaire economie wordt gestimuleerd.”
Levenslang leren
De leermodules zijn te volgen op eigen tempo, van thuis of vanop de werkplek (want het zijn geen live webinars), volgens het plug & play-principe en volledig gratis te volgen. De doelgroep zijn professionals voor wie circulaire economie een relevant thema is, maar ook master- of doctoraatsstudenten en bij uitbreiding eender wie interesse heeft, mits enige voorkennis over de behandelde thema’s, de erin gebruikte terminologie en technologieën. Wie deelneemt aan de modules rond grondstoffenrecuperatie uit afvalwater is bijvoorbeeld verondersteld al voldoende kennis te hebben van waterzuiveringstechnologieën.
“Eigenlijk komt iedereen die de nodige achtergrondkennis heeft en werk wil maken van levenslang leren in aanmerking”, gaat Elise Meerburg verder. “In ongeveer vijf uur zou je elke module moeten kunnen doorlopen, dus inclusief tekst, video’s, opdrachten en oefeningen. Er is ook een forum aan gekoppeld, waar deelnemers met elkaar in interactie kunnen gaan. Op het einde krijg je een certificaat van deelname.”
Er is ook een forum aan gekoppeld, waar deelnemers met elkaar in interactie kunnen gaan. Op het einde krijg je een certificaat van deelname
“Die MOOCs zijn behoorlijk nieuw in Vlaanderen. Daarom hebben we CAPTURE gevraagd om de ervaring die ze opdoen te bundelen en beschikbaar stellen voor andere partijen die geïnteresseerd zijn om ermee aan de slag te gaan”, besluit Ellen Delie. “MOOCs vormen namelijk de perfecte ‘andere’ manier om op een efficiënte wijze naar een gediversifieerd doelpubliek kennis te laten doorstromen.”
“Dat CAPTURE hier als een van de eerste instellingen in Vlaanderen actief rond werkt, maakt het platform in zekere zin disruptief. En laten we hopen dat we met de opgedane kennis rond de MOOCs nog veel meer organisaties in de regio kunnen stimuleren om in zetten op innovatieve vormen van levenslang leren.”
