De verrassende plannen van Frank Van Massenhove na zijn pensioen: 'Nog te vaak zijn mensen ongelukkig door hun werk'

Frank Van Massenhove

“Ik moet toegeven dat ik het na 17 jaar bij de FOD Sociale Zekerheid ook wel gezien heb. Maar op pensioen, neen. Wat moet ik dan met al mijn energie?” Het waren op 1 april jongstleden zowat de eerste woorden die uit de mond van de meest bekende overheidsmanager van België rolden. Frank Van Massenhove mag dan op 64-jarige leeftijd officieel het werk neerleggen, zijn agenda oogt voller dan ooit. Wij waren dan ook nieuwsgierig naar wat we de komende jaren nog allemaal mogen verwachten van Vlaanderens bekendste topambtenaar. “Nog te veel mensen zijn ongelukkig door de manier waarop ze tewerkgesteld worden. Ik blijf dus presentaties geven en mensen coachen om het verschil te maken. Vooral jonge talentvolle vrouwen moeten gecoacht worden om door te zetten. Zij gaan er namelijk voor zorgen dat de cultuur waar ik achtersta, zal doorbreken.”

Een hobbelig, maar succesvol parcours: dat is hoe Van Massenhove vandaag terugblikt op zijn eigen carrière. Maar hoe kan het ook anders, want kiezen voor een loopbaan in de politiek, is kiezen voor een roodgloeiende telefoon op elk moment van de dag. “Of ik nu kabinetschef was van de Gentse burgemeester Frank Beke of van Minister van Sociale Zaken en Pensioenen Frank Vandenbroucke, ik heb altijd hetzelfde toegepast. Steeds was ik op zoek naar talent. De essentie van met wat ik bezig was en ook nog steeds ben, is waarom mensen veranderen. Mensen op zichzelf veranderen niet, maar hun gedrag wel. En wat zorgt er dan voor dat hun gedrag verandert? Dat vind ik zeer interessant en daarom koos ik er ook voor om die observaties te bundelen in mijn boek ‘Zijn er nog managers nodig?’.”

Doe je job voor een higher purpose

Waarom we het drie jaar na publicatie nog steeds over dat boek hebben? Omdat hij het verschil met andere managementboeken letterlijk in de praktijk bewezen heeft. Van Massenhove pastte bij de FOD moderne managementtechnieken toe en gaf zijn personeel de vrijheid om zelf te handelen. Een cultuuromslag van ongezien formaat, en al zeker op federaal niveau. “Voor mij was het belangrijk om niet enkel mijn collega’s maar elk personeelslid tout court de kans op autonomie te geven en hen daarin te steunen. Het toelaten dat er fouten gemaakt worden en ze op jou nemen, altijd verantwoordelijkheid nemen voor je mensen. Maar als het lukt op de achtergrond verdwijnen en hen de prijzen laten ophalen, dat is waar het voor mij om draait.”

Soms makkelijker gezegd dan gedaan. “Ik had een rol die ervoor zorgde dat ik meer in het middelpunt van de belangstelling stond”, zegt Van Massenhove. “Ik wist dat ik goed kon communiceren. Ik had wel ideeën over de strategie, maar mijn team was heel belangrijk. Zelf heb ik eigenlijk maar één talent en dat is talent herkennen bij andere mensen. Ik kan ze selecteren, er een groep van maken en ze totaal gek maken van hun eigen ideeën. Maar voor the bigger picture, niet iedereen die door elkaar gaat lopen."

"Mijn mensbeeld is er één van samenwerking, positivisme en niet van ‘ik ben belangrijker dan jij’. Ik kijk of er talenten zijn die gebruikt kunnen worden en welke ik wel of niet moet gebruiken, wat is mijn meerwaarde in een groep. Ik wil mensen individueel veel mogelijkheden geven om hun leven in te richten, maar hoe ze hun job doen, moet voor een hoger doel zijn. Het liefst ook voor een higher purpose, voor iets wat nog veel hoger is dan wat je in je strategie hebt benoemd.”

Naar eigen zeggen heeft Van Massenhove in de laatste 3 jaar zelf geen enkele inhoudelijke beslissing genomen. “Maar ik vind wel dat de leidinggevende moet kijken naar de beslissingen die worden voorgesteld en of ze overeenkomen met de cultuur van de organisatie. Dat is wat ik deed. Mijn definitie van een leidinggevende is degene die ervoor zorgt dat de beste beslissing wordt uitgevoerd, en dat is meestal niet de beslissing die hij of zij genomen heeft.”

Hij is er dan ook rotsvast van overtuigd dat managers die denken dat ze slimmer zijn dan de rest en beslissen wat er moet gebeuren, net diegenen zijn die we op de werkvloer kunnen missen als kiespijn. “Als een beslissing indruist tegen de bedrijfscultuur, dan moet daarover gediscussieerd worden. Een goede manager moet dus de cultuur bewaken, niet de beslissingen nemen. Je moet wel weten waar je met je mensen naartoe wil. Als je in een organisatie werkt waarin je zelf verantwoordelijk bent voor het opstellen van een strategie zorg je ook dat die tot stand komt. Het was een enorm plezier om zo te werken,” glundert Van Massenhove.

Het land der kmo’s

Is Van Massenhove er dan van overtuigd dat we binnenkort optimaal kunnen functioneren van thuis uit, op een flexwerkplek of enkel en alleen maar wanneer het team van collega’s volledig zelfsturend is? Hij houdt vast en zeker graag alle opties open. “Ik kan me best voorstellen dat er organisaties zijn die zeggen dat ze hun personeel niet van thuis uit gaan laten werken, maar misschien kunnen ze wel bepalen wanneer ze werken. De essentie is op zich niet het thuiswerken, maar dat een organisatie ons menselijk contact niet in de weg mag staan.”

“Ik zie het nu nog te vaak dat heel wat mensen geen goed contact hebben met familie en vrienden omdat ze het gemak van hun werkorganisatie voorop stellen. Veel bedrijven leggen aan werknemers op dat ze ergens moeten zijn en dat is zinloos voor de resultaten. Naar mijn bescheiden mening moet een leider altijd voor ogen hebben welke resultaten hij wil boeken en hoe hij zoveel mogelijk vrijheid kan geven aan zijn mensen om hun leven -niet alleen hun werk- te organiseren."

Goed management hoeft dus zeker niet ingewikkeld te zijn, maar toch gaat het nog bij veel bedrijven de verkeerde kant op. Volgens Van Massenhove zijn we dan ook zelf verantwoordelijk voor het feit dat we constant tegen de lamp lopen. “Er worden de dag van vandaag gewoon verkeerde leiders gekozen, namelijk managers. Je zal niet snel kiezen voor iemand die zegt dat het een ingewikkeld probleem is en dat hij het niet zelf gaat oplossen, maar eerst wil bespreken met zijn mensen en binnen 3 weken zal terugkomen. Dat is waarom we allemaal liegen op sollicitaties en assessments. Ik heb ook gezegd dat ik alles wist, dat ik dat zou opleggen aan mijn werknemers en als ze het niet goed doen, hen buiten schoppen. Want dat soort leiders nemen ze aan.”

“Het tweede probleem dat vooral in grote privébedrijven speelt, is dat er te veel bureaucratie en regels zijn om veranderingen door te voeren. Er wordt meer tijd gestoken in het maken van rapporten, wat eigenlijk het verdoezelen van de werkelijkheid is, zodat er niet gekeken wordt naar opportuniteiten. Dan kom je natuurlijk in bedrijven die top-down zijn. Wat mij is opgevallen in Vlaanderen is dat er veel verandert in de iets grotere bedrijven waar ze een goede externe CEO hebben binnengehaald. Daar zie je veel innovaties, en gelukkigere mensen en leidinggevenden. De grote vooruitgang is daar gemaakt. Helaas is België het land van de kmo’s.”

Van coach tot auteur: manusje van alles

Net omdat Van Massenhove nog heel wat opportuniteiten onbenut ziet, weigert hij te spreken over ‘zijn pensioen’. “Ik ga niet met pensioen, ik ga mijn pensioen ontvangen. Ik moest stoppen met de job omdat er in mijn mandaat staat dat ik moet stoppen op een leeftijd van 65. Wees maar zeker dat ik het na 17 jaar bij de FOD ook wel gezien heb. Ik moet doen wat ik doe van mijn moeder, en dat is: mensen gelukkig maken. Nog te veel mensen zijn ongelukkig door de manier waarop ze tewerkgesteld worden. Ik blijf dus presentaties geven en mensen coachen om het verschil te maken."

"En ja, ik focus me daarbij op een vrouwelijk doelpubliek, want geef toe: er zijn veel te weinig vrouwen in leidinggevende functies. Ze zijn onvoldoende zelfzeker van zichzelf. Vrouwen vinden al snel dat ze 80 tot 90% van het profiel moeten kunnen invullen vooraleer ze zichzelf kandidaat stellen voor een job. Terwijl mannen al bij 50% denken dat ze de job moeten hebben.”

“Jonge talentvolle vrouwen moeten gecoacht worden om door te zetten. Zij gaan er namelijk voor zorgen dat de cultuur waar ik 100% achtersta, zal doorbreken. Dat soort dingen zit meer in de aard van een vrouw. Het is ook goed voor de resultaten. Wist je bijvoorbeeld dat wanneer een directiecomité een verdeling heeft van 3 op 10 vrouwen, de winst met 2,3% omhoog gaat? Het is verschrikkelijk erg dat we onszelf overschatten en onderschatten. Blijkbaar is dat voor een deel meegegeven met ons DNA, maar de combinatie ervan is fantastisch. Ik heb ooit in een directiecomité gezeten met de helft mannen en de helft vrouwen, en dat was meteen een andere sfeer. Daar was ook nooit sprake van haantjesgedrag of ruzie. Heftige discussies, dat wel soms, maar nooit iets persoonlijk.”

Ondertussen is Van Massenhove al tamelijk wat mensen aan het coachen die hij op regelmatige basis -elke twee maanden- ook persoonlijk ontmoet. “Ik ben al heel mijn leven mensen aan het coachen en word zelf ook al heel mijn leven gecoacht. Ik heb om de drie jaar een andere coach, iemand die streng is en mij de vragen stelt die gesteld moeten worden. Ik vind dat een heel belangrijk element in de ontwikkeling. Met iemand die je vertrouwt maar die ook wel de vragen kan stellen die van belang zijn.”

Daarnaast is hij ook als auteur nog niet aan het einde van zijn Latijn. “Ik heb nog maar twee boeken geschreven, dus dat aantal moet ik dringend wat gaan opkrikken. Ik blijf ook columns schrijven voor De Tijd. Daardoor krijg je natuurlijk ook constant inspiratie en feedback, wat ik allemaal ga meenemen in de brainstorm voor een nieuw boek.”

Dat Van Massenhove ook na zijn carrière nog mensenlevens zal veranderen, daar kunnen we zowat van op aan. Wij zijn alvast benieuwd naar wat de toekomst zal brengen, maar zijn er zeker van dat we het laatste nog niet gezien hebben van Vlaanderen meest bekende overheidsmanager. “Druk er de stempel pensioen op of niet, maar stilzitten is niet aan mij besteed,” besluit Van Massenhove met zijn onafscheidelijke glimlach.