Waarom we nu vooral moeten investeren in het algemeen belang

Hoe moet het morgen verder? Dat is de vraag die op ieders lippen brandt, en die iedereen zich stelt tijdens deze ongeziene crisis. Uiteraard staan gezondheid, zowel die van ons als van onze naasten, hierin centraal. We hopen ook allemaal dat we snel de individuele en collectieve vrijheden, die zo brutaal werden beperkt, binnenkort weer terug krijgen. Vele onder ons stellen zich ook vragen over hoe het verder moet met onze samenleving en de economie van de toekomst. De crisis roept op tot actie, en de verwachtingen van de bevolking liggen hoog. Maar spaarders en beleggers hebben eveneens een vinger in de pap, bijvoorbeeld door te investeren in impactbedrijven en duurzame, sociaal verantwoorde beleggingsfondsen.

Belangrijke hinderpalen

De menselijke aard zit zodanig in elkaar dat we op het moment waarop ons leven onder druk staat, allemaal samen deze vragen gaan stellen. De klimaatopwarming had al lang voor belangrijke veranderingen moeten zorgen, zowel in ons gedrag als individuele consumenten, als in het overheidsbeleid en de manier waarop ondernemingen werken. Dergelijke veranderingen zijn nog heel veraf. Het wijdverspreide kortetermijndenken en het gebrek aan solidariteit zijn belangrijke hinderpalen geweest, en hebben verhinderd dat we de zaken in vraag konden stellen.

Laten we dus hopen dat het enige voordeel van de huidige miserie, met name de vrees voor het eigen leven of dat van onze geliefden, de mensen zal wakker schudden. Indien dat niet zo is, dan zal het coronavirus een nutteloze waarschuwing zijn geweest, en een trieste voorbode van andere nog zwaardere crisissen.

Vinger in de pap

We hebben dus de mogelijkheid én de verantwoordelijkheid om onze wereld te veranderen. De manier waarop we deze wereld vormgeven, heeft vooral betrekking op de transitie naar een solidair en veerkrachtig duurzaam economisch model. De verleiding is weliswaar groot om zo snel mogelijk 'de machine weer op te starten', zonder rekening te houden met andere overwegingen. Dat is hetzelfde als een brandweerman die een brand blust zonder zich te bekommeren om de waterschade.

De overheden hebben veel middelen uitgetrokken om alle bedrijven en banen te redden. Vanuit maatschappelijk standpunt is dit begrijpelijk, maar deze reddingsactie moet aansluiten bij de noodzakelijke ecologische omslag.

Is het ondersteunen van de luchtvaartsector echt bouwen aan de wereld van morgen? Wanneer we stellen dat het overheidsbeleid (in elk geval in theorie) voortvloeit uit ons stemgedrag, is de economische wereld eveneens een resultante van ons gedrag als spaarder of belegger. En ook daar hebben we een vinger in de pap.

Verantwoorde beleggingsfondsen

De eerste mogelijkheid bestaat erin om je geld te beleggen in bedrijven die, in grotere mate dan hun sectorgenoten, hun negatieve externe effecten willen verminderen. Dat het wel het minste wat we kunnen doen. Gelukkig is dat vandaag eenvoudig. Er zijn immers heel wat verantwoorde beleggingsfondsen bijgekomen, hoewel ze jammer genoeg nog in de minderheid zijn. Deze fondsen houden in hun analyse rekening met drie zogenaamde 'extra-financiële' criteria, met name Ecologie, Sociaal welzijn en Governance (ESG).

Een recente reportage van de RTBF heeft jammer genoeg aangetoond dat de minimumcriteria waaraan deze fondsen moeten voldoen om zich als duurzaam te presenteren, verre van voldoende is. Er werd heel wat werk gedaan om een fatsoenlijke minimumgrens vast te leggen. We vermelden hier de aanbevelingen van de werkgroep die de Europese Commissie heeft opgericht, en die werden vertaald naar het label Towards Sutainability. Er zijn echter veel mensen die graag wat meer ambitie op dat vlak zouden zien, en dat zowel bij partijen zoals bij de beheerders zelf.

Tot voor kort werd ten onrechte verondersteld dat SRI-fondsen (duurzame en verantwoorde fondsen) minder goed presteerden. Verschillende studies hebben enkele jaren geleden al aangetoond dat dit onjuist is, en dat duurzame, sociaal verantwoorde beleggingsfondsen tijdens een recessie zelfs beter stand houden. Dat hebben we vastgesteld tijdens de correctie van 2018, en dat hebben we opnieuw gezien tijdens de correctie als gevolg van het coronavirus. Alle ingrediënten zijn dus aanwezig opdat zowel private als institutionele beleggers rekening zouden houden met deze minimale gemeenschappelijke criteria.

Informatieverplichting?

Het is ook een must dat alle financiële tussenpersonen systematisch hun klanten-beleggers informeren over het bestaan van sociaal verantwoorde beleggingsproducten. Ze moeten ze voorstellen zoals ze zijn, zonder hun maatschappelijke voordelen overdreven te belichten. De reportage van de RTBF heeft dankzij de verborgen camera kunnen aantonen dat de verdiensten van de filters voor verantwoord beleggen al te positief werden voorgesteld.

Waarom evolueren we niet in de richting van een informatieverplichting? We zouden bijvoorbeeld voor elk fonds dat wordt verkocht in België, vóór de inschrijving, kunnen vragen dat de klant een document ondertekent. Dat document zou dan enkele fundamentele maatschappelijke vragen beantwoorden, zoals: 'belegt het fonds in bedrijven waarvan tabak goed is voor meer dan 5% van de omzet'.

Maar bouwen aan de wereld van morgen, betekent ook dat je een stap verder wil gaan. Het komt er dus op aan om risico's te nemen, en om nieuwe innovatieve businessmodellen te gaan financieren die antwoorden bieden op de maatschappelijke uitdagingen van vandaag en morgen.

Duurzame voeding via de korte keten, circulaire economie, sociaaleconomische integratie, deelmobiliteit, toegang tot huisvesting of cultuur... Dit zijn enkele sectoren die nieuwe ondernemingen creëren. Hun bestaansreden bestaat uit het genereren van een positieve impact op de samenleving. En die slagen erin om dat te doen binnen een verantwoordelijk, duurzaam en veerkrachtig kader. Deze ondernemingen belichamen die verandering waar we naar snakken. Indien we ze willen laten groeien, is het belangrijk dat we hen op een gemakkelijke en snelle manier toegang geven tot kredieten.

Impact investing

Dat is de bestaansreden van de spelers die zich bezighouden met impact investing, die financiële middelen ophalen die dienen om impactbedrijven te financieren, zowel op maatschappelijk en/of ecologisch vlak. Dat is ook de bestaansreden van het netwerk Solifin, het Belgische netwerk voor spelers die actief zijn op het vlak van ethische en duurzame financiën. Wie maakt deel uit van dit ecosysteem? Crowdfunding platforms (LITA, Growfunding, Socrowd), impact investingfondsen (Change, Scale Up, Trividend SI², Oya, Citizenfund, Phitrust, Quadia, SE’nSE Fund), en liefdadigheidsinstellingen (Fondation des Générations futures, Funds For Good Impact, 4 Wings).

Deze spelers, die financiering verstrekken, zijn voortrekkers omdat ze investeren in de bedrijven van de toekomst. Dat zijn bedrijven die het in hun DNA hebben om maatschappelijke problemen op te lossen, en positieve effecten ressorteren. En, zonder cynisch te zijn, zal de huidige crisis er mee voor zorgen dat er nieuwe impactprojecten ontstaan die een reële sociale innovatie teweegbrengen.

Tijd voor actie

Daarom is het hoog tijd dat de overheden beginnen na te denken over de manier waarop beleggers gemakkelijker toegang kunnen krijgen tot deze beleggingen, die deze ondernemingen kunnen financieren die een positieve invloed uitoefenen op milieu en gezondheid.

De verplichting om de man in de straat te informeren over hoe zijn geld werkelijk wordt belegd, zou een belangrijke stap vooruit zijn. We kunnen onze mosterd ook halen bij onze zuiderburen. In Frankrijk bestaat immers het systeem van het 'loonsparen', waarmee de sociale en solidaire economie kan worden gefinancierd. De crisis roept op tot actie, en de verwachtingen van de bevolking liggen hoog!