Erich Reiter & Lukas Latacz, de twee founders van Say It Labs

Het zou een quizvraag kunnen zijn: wat hebben rapper Kendrick Lamar, de Amerikaanse presidentskandidaat Joe Biden, actieheld Bruce Willis en zangeres Kylie Minogue met elkaar gemeen? Antwoord: net als naar schatting 1 procent van alle mensen stotteren ze. De Brusselse start-up Say It Labs ontwikkelde met Fluency Friends een videogame speciaal voor stotteraars. Hun stem is de joystick die de figuren doet lopen, springen, zwemmen,… “Er is maar één middel tegen stotteren: oefenen, oefenen en nog eens oefenen”, zeggen oprichters Lukas Latacz en Erich Reiter. “Met onze game oefenen kinderen zonder dat het ook maar één seconde voelt als oefenen. Logopedisten hebben instrumenten om stotteraars te helpen, maar wij willen hen een bazooka geven.”

België als hotspot voor voice tech

Erich Reiter, van origine een Canadees die sinds jaar en dag in ons land woont, is een veteraan in voice tech. Hoe belandt iemand die destijds meehielp aan de ontwikkeling van Siri, de voice assistent van Apple, in België? “Jullie beseffen het misschien zelf niet, maar België is echt een hotspot voor spraaktechnologie. Lernout & Hauspie heeft daar veel mee te maken. Ok, het is niet goed afgelopen met het bedrijf, maar de mensen die er werkten waren echte pioniers. Ze spelen vandaag nog altijd een hoofdrol in Silicon Valley als het over spraaktechnologie gaat. De technologie die zij ontwikkelden, ligt aan de basis van heel wat van de huidige evoluties in dat domein.”

Een paar jaar geleden ging Reiter opnieuw studeren: logopedie. “De nicht van een vriend kon door een zwaar duikongeval niet meer spreken. Om te communiceren, gebruikte hij een toestel zoals we dat vooral kennen van de betreurde Stephen Hawking. Maar het kostte hem gemakkelijk 3 minuten om iets simpels als een glas water te vragen. Toen ben ik beginnen nadenken. Ik was bezig met spraaktechnologie – bijvoorbeeld in auto’s, om je boordpaneel te bedienen – die het leven van mensen gemakkelijker maakt. Maar voor veel mensen is spraaktechnologie pure noodzaak.”

Ik was bezig met voice tech die ons leven gemakkelijker maakt. Maar voor veel mensen is spraaktechnologie pure noodzaak

“Wie zijn stem verliest, verliest ook een belangrijk deel van zijn identiteit. Onze stem maakt ons uniek. Dat is ook zo voor stotteraars. Ze gaan zwijgen, sociaal contact mijden, en zich volledig terugtrekken. They shoebox themselves in one category, ze stoppen zichzelf in dat ene hokje: ‘stotteraar’. Het heeft een enorme impact op hun leven. Logopedisten hebben instrumenten om stotteraars te helpen, maar wij willen hen een bazooka geven.”

Stem als joystick

Die bazooka werd een videogame, legt Latacz uit, genaamd 'Fluency Friends'. “Het grote verschil met andere games is dat je geen joystick gebruikt, maar je stem. Het is je stem die de figuurtjes op een bonenstaak doet klimmen, over krokodillen doet springen, met dolfijnen doet zwemmen, en ga zo maar door. Om stotteraars te helpen, werken therapeuten rond verschillende pijlers: bepaalde klanken, ademhaling,... Op elk eiland in de game staat telkens één van die pijlers centraal. Zo is langzaam leren spreken ontzettend belangrijk. Doe je dat goed, dan ga je naar een volgend eiland. Naar een volgend level. Die realtime feedback helpt enorm bij het oefenen.”

“Fluency Friends is edutainment: education en entertainment zijn even belangrijk. Onze game is gebouwd op waterdichte wetenschappelijke inzichten uit de neurologie en de spraakpathologie. Maar dé manier om stotteraars zo veel mogelijk te doen oefenen, is vooral om hen te laten vergéten dat ze aan het oefenen zijn. Dat lukt alleen als de game ook fun is.”

“We hebben Fluency Friends uitgetest op Shout Out Camp, een groot kamp in de Verenigde Staten voor kinderen die stotteren. De kinderen praatten met elkaar over hun scores, over geheime trucs om het volgende level te bereiken,… Net alsof ze over andere games zouden praten. We gebruiken innovatieve technologie – een mix van gaming en spraaktechnologie – om de therapie voorbij de logopediepraktijk te brengen.”

Erich Reiter

Holy shit moment

“Er bestaat géén geneesmiddel tegen stotteren”, benadrukt Reiter. “Er is geen wondermiddel dat mensen van het stotteren af helpt. Er is maar één middel dat echt werkt: oefenen, oefenen en nog eens oefenen. Stotteren aanpakken is vooral een neurologisch proces. Hoe meer je oefent, hoe sneller je de nieuwe hersenverbindingen creëert die nodig zijn om vlotter te spreken. Ik heb al extreem zware stotteraars gezien die echt compleet blokkeerden op bepaalde woorden of klanken, en die nu vlot praten en hoogstens af en toe nog een stotteren. Dat zijn echte holy shit moments. Maar het is een werk van lange adem.”

“Ik had als logopedist twee grote problemen. Eén: ik kan misschien 80 mensen een half uur per week helpen. Maar met dat half uurtje per week gaan ze maar traag vooruit. Tweede probleem: je pakt stotteren best zo vroeg mogelijk aan. Vroeg begonnen, is half gewonnen. Maar is het niet evident om de aandacht van een 6-jarige een half uur lang vast te houden. Met een game kunnen kinderen gewoon op hun tablet oefenen. Zo vaak ze kunnen, waar en wanneer ze willen.”

Met een game kunnen stotterende kinderen gewoon op hun tablet oefenen. Zo vaak ze kunnen, waar en wanneer ze willen

“Onze game vervangt de therapie niet. We zetten er een turbo op. Door Fluency Friends te spelen, gaan stotteraars vaker oefenen en gaan ze bij de logopedist grotere stappen kunnen zetten. Het oefenen blijft niet meer beperkt tot dat half uur per week. We kunnen ook veel meer kinderen toegang geven tot therapie. Ze zijn niet afhankelijk van de beschikbaarheid van logopedisten, waar de vraag vandaag vaak groter is dan het aanbod.”

Lukas Latacz

Siri en Alexa

Say It Labs legt momenteel de laatste hand aan Fluency Friends, zegt Latacz. “Het prototype is klaar. We zijn volop studies aan het uitvoeren om de game verder te perfectioneren. We werken daarvoor samen met Amerikaanse onderzoekers. Onze spraaktechnologie moet stotterende kinderen goed kunnen verstaan en heeft daarvoor data nodig. Nog voor het einde van dit jaar zullen we ons eerste computerspel releasen.”

Technologie kan een doeltreffend instrument zijn om stotteren en andere spraakstoornissen aan te pakken, maar brengt volgens Reiter ook nieuwe uitdagingen met zich mee. “Voice tech is aan een forse opmars bezig, in de VS staat die evolutie al veel verder dan België. Ik ben zelf een fervent gebruiker van spraaktechnologie. Ze maakt mijn leven oneindig veel gemakkelijker. Maar ik merk elke dag dat Siri en Alexa en co nog heel vaak vragen of commands verkeerd begrijpen. Voor mensen die stotteren, zijn die voice assistenten vandaag simpelweg onbruikbaar.”

“Als voice tech op grote schaal doorbreekt, wordt onze stem nog belangrijker dan ze vandaag al is. Ik weet dat de grote technologiereuzen volop onderzoek doen om hun spraaktechnologie toegankelijker maken. Niet alleen voor mensen die stotteren, maar ook voor mensen wiens stem door ziekte aangetast wordt. Wij willen met onze game mensen die stotteren helpen om hun plek in de samenleving van morgen te vinden.”