België speelt mee op het hoogste niveau binnen de internationale ruimtevaartrevolutie. Een overzicht:

NewSpace, ook bekend als Space 2.0, is een overkoepelende term voor een nieuwe generatie ruimtevaartstart-ups die de commerciële ruimtevaart een stimulans geven door nieuwe technologie en innoverende bedrijfsmodellen in te zetten. Lees: disruptie van het 'Old Space' monopolie van organisaties zoals NASA, European Space Agency en Roscosmos die grotendeels op overheidssteun teren. Maar evengoed leggen ze het vuur aan de schenen van Boeing, ArianeSpace en de Lockheed Martin’s van deze wereld.

Dat ruimtevaartreizen nog altijd een dure grap blijft, blijkt uit het select clubje miljardairs die verantwoordelijk zijn voor het gros van de nieuwe raketbedrijven: SpaceX (Elon Musk), Blue Origin (Jeff Bezos), Virgin Galactic (Richard Branson), Vulcan Aerospace (Paul Allen) en StarChip (Yuri Milner). Deze miljardairswedloop drukt de prijzen voor lanceringen significant en geven zelfs 'goedkope' Chinese lanceerraketten het nakijken.

Het was een andere miljardair, Peter Diamandis, die in de jaren 90 met de X Prize het startschot gaf voor deze nieuwe ruimterace. De X Prize gaf 10 miljoen dollar aan de eerste commerciële organisatie die een herbruikbare raket binnen de twee weken tweemaal de ruimte in kreeg. De prijs werd gewonnen in 2004 door SpaceShipOne.

De nieuwe X Prize belooft 20 miljoen dollar aan het eerste bedrijf dat een robot op de maan kan laten landen. Niet toevallig is de sponsor van deze prijs het Moon shot bedrijf Google.

De ambitie is niet enkel om voorbij de dampkring te geraken, sommigen hebben de ambitieuze visie om de mensheid te laten uitzwermen in het heelal, te beginnen met het koloniseren van de planeet Mars. Anderen, zoals Asgardia, hebben alvast een ruimtenatie opgericht met een heuse grondwet, bijhorend parlement en enkele honderdduizenden mensen die ingeschreven zijn als burgers.

Naast het raketgeweld en futuristische visies is er ook plaats voor start-ups die ruimtevaarttechnologie inzetten om hier op aarde innovatieve producten en diensten te ontwikkelen. Met dank aan goedkopere lanceertarieven is de financiële drempel om een eigen satelliet in een baan rond de aarde te brengen grotendeels weggevallen. Komt daarbij de miniaturisatie van satellieten en camera’s, nieuwe materiaalcomposities, de explosie in het gebruik van drones voor hoge-resolutiebeelden en de opkomst van artificiële intelligentie die beeldverwerking automatiseert. Samen vormen ze een perfecte storm die mogelijkheden schept voor nieuwe toepassingen in allerlei sectoren zoals de landbouw-, energie-, toerisme-, mijnbouw-, maritieme-, en bouwsector.

Maar bovenal is de drijfveer achter NewSpace bedrijven en bedrijfjes de ondernemersgeest die creativiteit koppelt aan een can do-mentaliteit om nieuwe markten te creëren. Deze collectieve vibe is overal voelbaar en zorgt voor een ware renaissance in ruimtevaartactiviteiten. Want uiteindelijk zijn er weinig zaken die ons zo doen dromen dan de ruimte te verkennen.

Een éénduidige definitie van NewSpace bestaat niet, maar de bedrijven kunnen we ruwweg als volgt indelen:

Raketontwikkelaars en ruimtevervoerders
Satellietontwikkelaars
Connectiviteitaanbieders (datagegevens en spraak)
Aardobservatie, beeldverwerking, klimaatverandering en andere GeoTech activiteiten
Organisatoren van ruimtereizen, -toerisme en -opleidingen
Mijnbouw en exploitatie van asteroïden en planeten
Dienstenaanbod met ruimtevaart uitbreiden: marketingactiviteiten, ruimtebegrafenissen enz.

Europa

In 2016 waren er slechts 6 NewSpace scale-ups in Europa die doorgroeien op basis van risicokapitaal. Ze kwamen uit Spanje, het VK en Italië. Vorig jaar waren dat er al 16 uit 9 landen (VK, Spanje, Duitsland, Frankrijk, Zwitserland, Finland, Denemarken, Nederland en Ierland). Samen goed voor een kapitaal van € 145 miljoen. Een schijntje dus in vergelijking met FinTech of HealthTech.

Een tiental hiervan zijn spin-offs, wat aantoont dat academische onderzoekinstellingen in deze DeepTech branche nog altijd een hoofdrol spelen. Onder andere Queen Mary University, University College London, Politecnico di Milano, Deutsches Zentrum für Luft-und Raumfahrt, University of Limerick, Aalborg University, Ecole Polytechnique en het Centre national de la recherche scientifique hebben hier aan bijgedragen.

Ook acceleratieprogramma’s zoals het ESA Business Incubation Centre en het Engelse Satellite Applications Catapult geven de nodige ondersteuning aan deze opkomende bedrijven.

Een selectie:

Het in 2011 opgerichte Spaanse PLD Space plant in 2018 de eerste commerciële lancering van zijn 10 meter hoge Arion 1 raket. Hun bedoeling is om miniatuursatellieten, zogenaamde CubeSats, in een baan rond de Aarde te brengen. De Arion 1 kan daarna terug op de lanceerbasis landen, weliswaar met behulp van een parachute. Het bedrijf heeft al de eerste commerciële contracten binnen. Niet toevallig wordt PLD Space de SpaceX van Europa genoemd. Met dat verschil dat PLD Space slechts een tiental miljoen euro budget ter beschikking heeft en SpaceX enkele miljarden.

Het Nederlandse Hiber, opgericht in 2016, lanceert een eigen vloot van laagvliegende nano-satellieten om Internet of Things-connectie mogelijk te maken in elke uithoek van de wereld en dat aan een schappelijke prijs. De catch is dat data-upload alleen kan gebeuren als er een satelliet overvliegt, enkele keren per dag dus. Maar dat is voor heel wat applicaties, die geen nood hebben aan real-time connectie, geen probleem.

Het Finse Cohu Experience is zonder twijfel de meest originele NewSpace start-up. Het is een gratis app die de gebruiker toelaat om virtueel een astronautopleiding te volgen. Iedereen astronaut dus. De beste 'leerlingen' mogen een heuse bootcamp volgen onder leiding van NASA trainers. De uiteindelijke winnaar mag de ruimte in richting internationale ruimtestation ISS waar alvast een zitje is gereserveerd. Dat soort van leuk-gekke ideeën kunnen enkel van start gaan met dank aan crowdfunding die meer dan 3 miljoen euro in het laatje bracht. De droom van de twee oprichters, een zoon van een varkensboer en een politieke vluchteling, is hiermee alvast in vervulling gegaan.

Andere opkomende Europese NewSpace scale-ups zijn: D-Orbit, Isotropic Systems, Rezatec, Leaf Space, Satlantis, TerraLoupe, GomSpace, ThrustMe, ICEYE, Earthcube, Bird.i en Aerial & Maritime. Het Duitse Mynaric trok vorig jaar naar de beurs en het Zwitserse Astrocast heeft geld opgehaald bij Airbus. Het Ierse Arralis haalde dan weer 50 miljoen euro op bij een Chinees consortium.

Het Belgische ruimtevaartlandschap

België heeft een rijk ecosysteem rond ruimtevaart met een groot economisch potentieel, zeker als het alle troeven die we bezitten strategisch op tafel leggen. Het is belangrijk te weten dat België, alhoewel op bescheiden schaal, meespeelt in de internationale ruimtevaartrevolutie.

Agoria, de federatie van de technologie-industrie, heeft een ruimtevaartcluster die 100 ondernemingen verenigt die actief zijn op het gebied van ruimtevaart. Het in 1962 opgerichte Belgospace is binnen Agoria de Belgische vereniging van de ruimtevaartindustrie die vrijwel alle Belgische ruimtevaartbedrijven samenbrengt. Idem dito voor Bruspace die als ruimtecluster de actoren samenbrengt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De Belgische overheid heeft vorig jaar een heus ruimtevaartagentschap opgericht, het Interfederale Agentschap Ruimtevaart (ISAB) om alle federale middelen te groeperen zoals satellietnavigatie- en plaatsbepalingsprogramma’s binnen de FOD Mobiliteit en de diensten voor ruimtevaartprojecten binnen het Ministerie van Defensie.

De Europese Ruimtevaartorganisatie ESA heeft in België twee incubatieprogramma’s, de zogenaamde ESA Business Incubation Centres (BIC). Enerzijds BIC Flanders dat in handen is van het Kempense Innotek, anderzijds BIC Wallonie Redu, uitgebaat door WSLLux. Het in Gent gebaseerde beSPACE is een community van jonge ruimte-enthousiastelingen.

We hebben ook een lange traditie van GeoTech-bedrijven in dit land. Tele Atlas is het bekendste voorbeeld maar er zijn heel wat kleinere spelers actief in dit domein: Avia GIS, GIM, Celsius Technologies, Orbit GeoSpatial Technologies, ATM-PRO en I-MAGE.

Opleidingen en onderzoek

Er zijn enkele opleidingsmogelijkheden aangeboden door onze kennisinstellingen. KU Leuven, UGent en de Universiteit van Luik bijvoorbeeld hebben een Master in Ruimtevaartstudies die een brede vorming aanbieden. Ze staan weliswaar nog niet op dezelfde hoogte zoals de International Space University in Straatsburg en de Faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek in Delft maar ze vervullen een belangrijke functie.

Heel wat universiteiten doen onderzoek rond ruimtevaart. Zo heeft de Universiteit van Antwerpen het AUREA (Antwerps Universitair Research centrum voor Evenwicht en Aerospace); de ULg het CSL (Centre Spatial de Liège) en het Space structures & Systems Lab; UCL het Centre for Space Radiation (CSR); ULB het Microgravity Research Centre; de Koninklijke Militaire School het Signal & Image Centre; KU Leuven het Leuven Centre for Aero & Space Science, Technology and Applications (LASA); UNamur het Center for Technological Support for Aeronautical Industry en het Von Karman Instituut heeft een departement Aeronautics and Aerospace dat de nodige faam heeft.

Daarnaast zijn er onderzoeksinstellingen zoals Cenaero in Charleroi, dat een focus heeft op simulatietechnologieën voor de lucht- en ruimtevaart. Sirris heeft naast expertise in composieten en mechatronica ook een unieke testinfrastructuur met de megaklimaatkamer in Antwerpen:

VITO heeft dan weer een rijk pallet aan diensten, expertise en infrastructuur rond beeldverwerking en aardobservatie, onder de noemer Remote Sensing en speelt een sleutelrol in het ecosysteem.

Vanwege het sterk interdisciplinaire karakter van de sector is het quasi onmogelijk om een volledig overzicht te geven van alle academische stakeholders en instellingen.

Wallonië

Een bedrijf als Thales Alenia Space heeft 800 werknemers in Charleroi en er zijn heel wat verborgen kampioenen zoals GILLAM-FEi, Sonaca, Spacebel, SABCA, Safran Aero Boosters, AMOS, Deltatec, EHP, Lambda-X en vele anderen. Naast de gevestigde waarden zijn er nieuwkomers zoals Nolisys (trilling-analyse). Het is dus weinig verrassend dat ruimtevaart ruime aandacht krijgt in zuiden van het land. Sterker nog, het zwaartepunt van ruimtevaart in dit land ligt vooral in Wallonië.

Er zijn heel wat ondersteunende organisaties en clusters. Het Waalse Skywin Aerospace Cluster is een zogenoemde Pôle de compétitivité van de lucht- en ruimtevaartsector. Onderzoek, opleiding en bedrijven komen samen in deze cluster. Er is Wallonie Espace en WSL FabSpace 2.0 dat het Bootcamp spatial organiseert.

Ook in Luik is er de 'space edition' van de bekende Startup Weekend hackathon. Er zijn ook verschillende opleidingscentrums: Euro Space Center (Transinne), Technifutur (Seraing) en Wallonie Aerotraining Network (Gosselies). De jeugd kan zich laten inspireren in het Euro Space Center.

Het bekende boekendorp Redu is ook de thuisbasis van het communicatiestation van het ESA waar verschillende schotelantennes en controlekamers de monitoring van Europese satellieten verzorgen.

Vlaanderen

In Vlaanderen heeft het VARIO ruimtevaartproject de ambitie om de strategische langetermijnvisie voor ruimte(vaart) (onderzoek) voor Vlaanderen uit te tekenen.

De Vlaamse ruimtevaartindustrie (VRI) is een vzw die de Vlaamse bedrijven en onderzoeks-, onderwijsinstellingen groepeert die actief zijn in de ruimtevaart. Er zijn een dertigtal leden.

Een nieuw initiatief is BlueSpace, een consortium dat ondernemers die willen innoveren met ruimtevaarttechnologie coaching en expertise kan aanbieden. BlueSpace is een samenwerking van VITO, imec en Verhaert en heeft ook een incubatieprogramma. Daarnaast organiseert het consortium de Space4Earth Innovation Week.

Bedrijfsmatig zijn er verschillende sterke spelers zoals Verhaert, QinetiQ Space, Newtec, Space Applications Service, Antwerp Space … allemaal namen die klinken als een klok in Europese en internationale ruimtevaartkringen. Antwerp Space heeft een geschiedenis die zelfs teruggaat tot 1962 als afdeling opgestart binnen Bell Telephone. New kids on the block zijn bijvoorbeeld Merkator (GeoTech), Rockestate (GeoTech), Usense (GeoTech) en Septentrio (precisielandbouw).

Het ondertussen ter ziele gegane Spacebooth had het wel zeer originele idee van een space-selfie: de mogelijkheid om via een eigen pico-satelliet een selfie te nemen met de aarde, maan of sterren als live achtergrond. In elk geval meer high-tech dan Instagram en minstens even cool 😊

Belgisch toptalent

Belgisch ruimtevaarttalent vindt zijn weg naar het buitenland. Zo ontwikkelde Julien De Wit nieuwe technieken om mogelijk bewoonbare planeten te identificeren bij MIT. Angelo Vermeulen deed mee aan de gesimuleerde Marsmissie van NASA. Vermeulen is nu bezig in Delft met onderzoek naar het ruimteschip van de toekomst. Clement Hiel, VUB professor, is een ex-NASA ingenieur en Sandy Tirtey is de lanceringsdirecteur van Rocket Lab in Nieuw-Zeeland. Thomas Lambot ontwikkelde voor NASA een raket op microgolfenergie. Ook kunstenaar-wetenschapper Frederik De Wilde werkte met de NASA om het zwartste zwart te maken.

De toekomst is al begonnen

Met zoveel topactoren in het ruimtevaartecosysteem heeft dit land alle troeven in handen om de ruimtevaarteconomie op een hoger niveau te tillen. Het verder valoriseren van onderzoek, samenwerken van grote bedrijven en NewSpace start-ups, het kanaliseren van middelen richting talent en het aantrekken van kapitaalverstrekkers om op te schalen, zijn een te volgen playbook.

Ruimtevaart spreekt sowieso tot de verbeelding en kan jongeren inspireren en aanzetten tot het kiezen van een STEM-studierichting. Ruimtevaartexpert op je cv zal ongetwijfeld tot een job leiden in de toekomst.

Ruimtevaart is weliswaar een niche, maar wel eentje die heel wat innovatiestuwkracht heeft en een hoeksteen kan vormen in een kenniseconomie zoals de onze. Alle ingrediënten zijn in ruime mate aanwezig in dit land om een recept voor een succesvolle ruimtevaarteconomie bij elkaar te koken. En koken is iets waar wij als Bourgondiërs wel iets van kennen.