"Iemand die de baas is en zegt wat je moet doen, is niet de beste manier van werken"

Zowat alles wat vandaag misloopt binnen organisaties kunnen we toeschrijven aan de complexiteit die alsmaar toeneemt. Het hoeft dan ook niet te verbazen dat ‘nieuw organiseren’ on the rise is. Betekent dat dat we evolueren naar een wereld zonder managers en zonder regels? Niet noodzakelijk, zegt de Nederlandse organisatiefilosoof Ben Kuiken, die ook al meerdere boeken schreef. “Ik probeer mensen gewoon te laten zien dat het ook anders kan en dat het veel beter werkt als mensen gelijkwaardig aan de slag gaan. Het maakt werknemers veel gelukkiger en ze gaan beter presteren.”

Weg met hiërarchie

Het is vandaag de dag niet vreemd dat je als werknemer vier managers boven je te hebt. En je grote baas? Die ken je misschien niet eens. “De afgelopen eeuw zijn we er heel erg gewend aan geraakt dat een organisatie een duidelijke hiërarchie moet bevatten”, zegt Kuiken. “Iemand is jouw baas en zegt je wat je moet doen. Maar dat is volgens mij niet de beste manier van werken. Als je verschillende lagen en afdelingen creëert, maak je het complex. Bovendien ontstaan er zo allerhande machtsspelletjes. Je doet je uiterste best om je baas te imponeren en wil liefst beste vriendjes zijn met hem, want dat is goed voor je carrière.”

Hiërarchie brengt dus een hoop stress en gedoe met zich mee. “Ik denk dat het veel beter werkt als mensen gelijkwaardig aan de slag gaan. Dankzij dit nieuwe organiseren, boek je betere resultaten. Als je je op basis van gelijkwaardigheid kan organiseren, zijn mensen veel gelukkiger en presteren ze beter”, vertelt Kuiken. Natuurlijk is niet iedereen het daarmee eens. “De mensen die zich verzetten zijn de mensen die belang hebben bij de hiërarchie zoals ze nu is, namelijk de managers. Zij houden vast aan de bestaande gewoontes en de leuke extra’s die ze gekregen hebben.”

Het zijn dus de mensen die momenteel de macht hebben die zich verzetten. Toch is er met macht op zich niets mis. “Macht is wederzijdse afhankelijkheid”, verduidelijkt Kuiken. “In een organisatie ben je afhankelijk van je collega’s, zoals de informatie die ze je geven of het werk dat ze opleveren. Dat is dus een machtsverhouding. Dat is niet verkeerd, zolang beide personen als gelijkwaardig worden gezien. We zijn niet allemaal gelijk, maar wel gelijkwaardig. Dat wil zeggen dat iedereen bijdraagt aan het resultaat en dat niemand belangrijker is. Gelijkwaardigheid is trouwens een recht van de mens, dus bedrijven die dat niet nastreven, overtreden in principe de wet.”

Minder regels, minder complexiteit

Naast hiërarchie zijn er nog andere dingen die het leven zo complex maken. Eén daarvan is de overvloed aan regels. “We zijn de laatste tijd doorgeslagen met alle regeltjes, procedures en planningen. Het mag wat minder”, vindt Ben Kuiken. “Hoe meer regels en systemen, hoe complexer het wordt. Een hele dag alles zitten plannen heeft weinig zin. Je kan beter van mens tot mens zaken gaan organiseren. Natuurlijk wil dit niet zeggen dat er helemaal geen regels meer mogen zijn. Dat hangt af van je organisatie. In een grote organisatie, bijvoorbeeld, moet je bepaalde dingen afstemmen om alles goed te organiseren.”

“Als een huisarts, verpleegkundige, politieagent of leraar bijna veertig procent van zijn tijd bezig is met het verantwoorden van wat hij of zij doet, dan klopt er toch iets niet?”, stelt Kuiken in zijn nieuwste boek ‘De Zinmakers’. Het is namelijk de oneindige hoeveelheid aan regels die werknemers vaak de zin in hun werk ontneemt. Mensen worden vaak gereduceerd tot machine en hebben dus niet meer het gevoel dat ze van betekenis zijn.

“Bedrijven moeten dus proberen om te definiëren welke zin ze willen maken, in plaats van alleen maar regeltjes op te leggen. Het is belangrijk dat bedrijven hier actief over nadenken, want ‘zin’ is niet gegeven en zal je niet ergens vinden. Je moet zelf zin maken.”

Begeleiding is key

Van vandaag op morgen beginnen met het nieuwe organiseren? Onmogelijk, zou je denken. Toch is het makkelijker dan je denkt. “Als stoplichten uitvallen, weten mensen zich prima te gedragen. Dat is in organisaties ook zo. Als managers wegvallen, gaan mensen blijven doen wat nodig is om alles te organiseren”, vertelt Kuiken.

Maar hen begeleiden is wel noodzakelijk. “Een team krijgt plots extra taken en kan niet meer naar de manager stappen als een collega iets verkeerd doet. Ze moeten dus leren om elkaar aan te spreken en ook de vervelende klusjes te verdelen. Je zal zien dat mensen op deze manier lekker bezig zullen zijn met hun werk, maar je ziet ook dat sommigen net te hard gaan werken. Ze kunnen dus wel wat hulp gebruiken.”

Wil dit alles zeggen dat er slechts één oplossing is om het bedrijfsleven minder complex te maken en dat elke organisatie zelfsturend moet worden? Zeker niet. “Elke organisatie is anders dus je moet elke keer kijken wat er precies aan de hand is en hoe je dat kan organiseren. Soms is dat met managers, soms niet”, aldus Kuiken.

Omdat de juiste manier niet zomaar uit de lucht komt vallen, is het belangrijk dat je als bedrijf de tijd en de moeite neemt om je organisatiestructuur grondig te analyseren en bij te schaven. “Het is een continu proces. Je moet elke dag opnieuw bekijken wat op dat moment het beste werkt. Organiseren is een werkwoord, het houdt niet op en perfect krijg je het nooit.”