Serieel ondernemer Chris Raman bemiddelt met zijn bedrijf Ventures 4 Growth zowel bij het aantrekken van groeikapitaal als bij eigendomsoverdrachten. “Beiden zijn complexe operaties waarvoor onafhankelijke bemiddelaars nodig zijn”, zegt hij. “De verkoop van een huis is zo complex geworden dat het bijna niet meer zonder makelaar kan, maar bij de verkoop van een onderneming komen nog veel meer aspecten kijken. Vooral door niet klaar te zijn voor een dergelijke verkoop laten ondernemers vaak enorm veel geld liggen, en dus ook kansen om te investeren in beloftevolle start-ups of sociale doelen te steunen.”

Andere betekenis geven aan crisis

Maar liefst vier decennia jaar ervaring heeft hij in ondernemerschapsland. Chris Raman richtte onder meer Groeiatelier op, een onafhankelijk kenniscentrum dat, samen met een aantal onafhankelijke experts, ondernemers leert hoe ze groeiknelpunten heel concreet kunnen aanpakken. En hij bemiddelt met Ventures 4 Growth bij de belangrijkste fases in de levenscyclus van bedrijven.

“De gebeurtenissen van de afgelopen weken zijn voor het bedrijfsleven te vergelijken met de befaamde 'zwarte zwaan' uit het gelijknamige boek 'The Black Swan' van Nassim Nicholas Taleb, waarin hij waarschuwt voor de impact van onwaarschijnlijke en onverwachte evenementen”, zegt Raman. “Dat die impact voor tal van economische sectoren gigantisch zal zijn, staat nu al als een paal boven water. En dan heb ik het niet alleen over de vliegtuigmaatschappijen en de toeristische sector, maar ook over de duizenden kmo’s in Vlaanderen. Zo staat het bijvoorbeeld in de sterren geschreven dat de retail en horeca, die sowieso al werken met bijzonder krappe marges, zware klappen krijgen.”

“De ondernemers die het best voorbereid zijn om daarmee om te gaan, hebben de grootste kansen om hier zonder al te veel kleerscheuren uit te geraken. Ik zeg al jaren dat ondernemers eigenlijk permanent in crisis zijn omdat ze in elke levensfase van hun onderneming telkens weer over bepaalde hindernissen moeten en zowel verwachte als onverwachte obstakels uit de weg dienen te ruimen. En dat men daarom aan het woord ‘crisis’ een andere betekenis zou moeten geven. Ondertussen is het ook in onze contreien genoegzaam bekend dat het Chinese woord voor 'crisis' bestaat uit twee tekens, waarbij het eerste staat voor gevaar en het tweede voor de kansen die daarmee gepaard gaan.”

“Meer dan ooit is dat volgens mij een boodschap die we nu moeten brengen. Klagen over een overheid die tekort schiet, over strengere en veranderende reglementeringen en over concurrentie die als gevolg van de digitale transformatie en disruptie van alle kanten komt, helpt ons niet vooruit. Ondernemen betekent altijd al: niet bij de pakken blijven zitten en permanent crisissen oplossen.”

Ondernemen betekent altijd al: niet bij de pakken blijven zitten en permanent crisissen oplossen

Ondernemers leren dat vaak door eerst met het hoofd tegen de muur te lopen, geeft de Gentse serie-ondernemer aan. “Maar omdat alles vandaag de dag zo snel gaat en ook de bedrijfscycli versnellen, is daar niet altijd meer de tijd voor. Bij Groeiatelier brengen we ervaringsdeskundigen samen voor peer to peer learning rond onder andere pitching, pricing, storytelling en durfkapitaal.”

Ondernemers kunnen het goede voorbeeld geven

Hij noemt zichzelf een vurig pleitbezorger van meer ondernemerschap. “Omdat het volgens mij de enige manier is waarop we welvaart kunnen genereren voor de toekomstige generatie”, legt Raman uit. “Het feit dat heel wat bedrijven als gevolg van het coronavirus nu extreme moeilijkheden ondervinden, mag bij toekomstige ondernemers de moed niet doen zakken om ook met een eigen zaak te starten. Wij zijn namelijk perfect geplaatst om te tonen dat het precies de ondernemers zijn die zaken in beweging kunnen zetten en zo het goede voorbeeld geven.”

Dat heel wat bedrijven als gevolg van het coronavirus nu extreme moeilijkheden ondervinden, mag bij toekomstige ondernemers de moed niet doen zakken om ook met een eigen zaak te starten

“Wie onderneemt, weet dat hij niet voor de gemakkelijkste weg kiest. En al zeker niet nu. Want de veranderingen die we momenteel meemaken, zijn nog een stuk ingrijpender dan ten tijde van de overstap van de industriële economie naar de kenniseconomie. Maar ook nu het hele economische systeem op zijn grondvesten davert, zijn er kansen om te ondernemen, om ondernemerschap anders te gaan invullen en rekening te houden met de maatschappelijke impact, om meer en beter samen te werken en om veel sneller dan vroeger te leren. Ondernemen betekent actie, elke dag opnieuw.”

Parellellen tussen de natuur en bedrijven

Chris Raman verheelt niet dat zijn kijk op ondernemen en op de uitdagingen die daarmee gepaard gaan, voor een stuk geïnspireerd is op wat hij in de natuur ziet. “Al vele jaren verzet ik tijdens de weekends mijn gedachten door in de moestuin te werken”, geeft hij aan. “En de parallellen die ik zie tussen activiteiten als zaaien, wieden, bemesten en oogsten en de cycli waar bedrijven door moeten, zijn voor mij intussen vanzelfsprekend geworden.”

“Elke organisatie, ongeacht de sector en de grootte, heeft een levenscyclus met verschillende fases – de start, de eerste groeistapjes, de groeispurt en de groeivertraging – waarin ondernemers telkens andere antwoorden moeten verzinnen op uitdagingen rond onder meer strategie, marktpositionering, kapitaal en financiering, en operationele efficiëntie. In de startfase, die de meest risicovolle fase is omdat er nogal wat beslissingen moeten nemen die een grote impact hebben op lange termijn, realiseren de meeste ondernemers zich bijvoorbeeld dat ze hun financiële reserves hebben overschat en dat ze meer tijd moeten besteden aan marketing dan verwacht.”

“Het spreekt voor zich dat dit een andere focus vereist dan de volgende fase in de levenscyclus, met name die van de initiële groei. In die fase bestaat de belangrijkste uitdaging erin om na te denken over nieuwe manieren om klanten tevreden te houden en er sterk over te waken dat het groeiende team het initiële DNA van het bedrijf kan behouden. Daarna volgt de uitbreidingsfase via het aanbieden van nieuwe producten of diensten of het zoeken van andere markten. En de vierde fase is die van het blijven doorgroeien of stabiel houden van de onderneming.”

Altijd voorbereid zijn op een exit

Nog volgens Raman vergeten ondernemers al te vaak dat ze eigenlijk in elke fase van de levenscyclus van een bedrijf klaar moeten zijn voor een exit. “In onze economie, die voor een groot stuk draait op familiebedrijven, denken ondernemers meestal pas aan een exit of verkoop op het ogenblik dat de problematiek van de opvolging om het hoekje komt loeren. Pas dan staan de meeste ondernemers erbij stil dat zo’n exit een manier is om betaald te worden voor alle geleverde inspanningen.”

“Vanuit Ventures4Grotwh proberen wij hen duidelijk te maken dat het in elke fase van de levenscyclus van de onderneming belangrijk is om een goede exitstrategie te hebben. Met andere woorden, in ruil voor een goede prijs kan je de oogst van wat je gezaaid, gewied en bemest hebt, ook aan anderen overlaten. Er is niets mis om met het 'bedrijfskasplantje' langs de kassa te passeren, als het dat is wat je als ondernemer het best ligt of uitkomt.”

“De zogenaamde ‘exit readiness’ laat in mijn ogen echter nog veel te wensen over. Zowat 7 bedrijven op 10 in ons land zijn familiebedrijven en de meeste familiale ondernemers zouden graag hun bedrijf overdragen aan de volgende generatie. Het Family Firm Institute poneert echter dat slechts 30% van de familiebedrijven een volgende generatie overleeft, terwijl slechts 10% een derde generatie haalt.”

“Bij opvolgingsproblematieken wordt bitter weinig rekening gehouden met het totale speelveld van de familiale aspecten van de familiebedrijven. Een geslaagde overdracht die zich vertaalt in de uiteindelijke levensduurzaamheid van het bedrijf doorheen de generaties, maar ook in de tevredenheid van alle betrokkenen bij het overdrachtsproces blijft nog te vaak een wensdroom”. Dat heeft volgens Chris Raman veel te maken met dat gebrek aan exit readiness’. “Daarom hebben we daarrond een score ontwikkeld die het mogelijk maakt om actie te ondernemen op tien verschillende werkgebieden, zoals het onderscheid tussen het vermogen van het bedrijf en dat van de familie.”

Niet om de eigen rekening te spijzen

“Ondernemers die dat goed aanpakken, kunnen uiteindelijk een veel betere prijs krijgen voor hun onderneming”, benadrukt Raman. “Ik vergelijk het graag met de verkoop van een huis: steeds meer eigenaars schakelen tegenwoordig vóór de verkoop een binnenhuisarchitect in om de woning aantrekkelijker aan te kleden. Dat kan een wereld van verschil betekenen voor het bedrag dat je ontvangt. Vergeet ook niet dat meer dan 90% van de ondernemers vandaag niet in staat is in om een juiste prijs voor hun onderneming te bepalen.”

“We merken trouwens in de praktijk dat steeds meer ondernemers het geld dat ze krijgen als beloning voor hun ondernemersinspanning willen gebruiken om ook maatschappelijk zaken in beweging te zetten. Een goede prijs bij het overlaten van hun bedrijf vinden heel wat ondernemers dus zeker niet alleen belangrijk om de eigen bankrekening te spijzen en het persoonlijke fortuin aan te dikken. Door het geld rechtstreeks of onrechtstreeks terug in de maatschappij en economie te brengen, helpen zij om ook de jongere generaties om daar hun voordeel mee te doen.”

Mislukte bedrijfsovernames

Zopas is in Nederland de Brookz Overname Barometer over de tweede jaarhelft van 2019 verschenen. “Het gaat uiteraard over Nederlandse cijfers maar ze zijn zeker indicatief voor wat we op de Belgische markt mogen verwachten”, geeft Raman aan. “Zo blijkt vooral dat de markt van de bedrijfsverkopen in stijgende lijn blijft. In Nederland waren er in de tweede jaarhelft van 2019 liefst 35% meer verkooptransacties dan in het eerste semester. Bij een groot deel daarvan ging het om deals van minder dan 5 miljoen euro.”

“Voorts blijkt uit de barometer dat een kwart van de op handen zijnde overnames mislukken door het feit dat de adviseurs die deze begeleiden onvoldoende ondernemerservaring hebben. Vandaar dat wij ons sterk maken dat wij als bemiddelaar en orkestmeester die in het belang van de ondernemers werkt nog een heel mooie toekomst hebben.”

“We maken ondernemers bewust van het belang van de levenscyclus van een bedrijf en van het belang om in elk van die cycli een strategie te hebben voor de verkoop. En tegelijk zorgen we er via Groeiatelier voor dat ze sneller kunnen leren, zodat ze de troeven van ondernemerschap ten volle kunnen uitspelen. In periodes zoals we die vandaag meemaken, is immers daar grote nood aan.”