“Vaak kan je de problemen waar bedrijven mee geconfronteerd worden oplossen door te kijken naar de motivatie van hun werknemers”

Welzijn op het werk, duurzaam loopbaanbeleid, een evenwichtige work-lifebalans… Het zijn vandaag al lang geen holle termen meer, maar zaken waar mensen steeds meer belang aan hechten en die ervoor kunnen zorgen dat je als werkgever the war for talent in je voordeel beslecht! Maar hoe creëer je nu zo’n positieve bedrijfscultuur die rekening houdt met je werknemers, en zorg je er tegelijk voor dat je organisatie wendbaar is, dat je resultaten behaalt en dat de constante veranderingen gedragen zijn door je medewerkers? “Motivatie is vaak dé sleutel tot het oplossen van de vele problemen en uitdagingen waar niet alleen bedrijven maar ook het onderwijs, de sportwereld, de opvoedings- en de zorgsector mee worstelen”, klinkt het bij UGent spin-off Impetus Academy. “In elk van deze domeinen zijn mensen op zoek naar de vraag hoe ze anderen kunnen aanzetten tot actie en ondersteunen in hun groei.”

De dienstverlening van Impetus Academy is integraal geënt op de zelf-determinatietheorie, een sterk wetenschappelijk onderbouwde motivatietheorie waarvan de relevantie voor de werkcontext reeds veelvuldig is aangetoond. Niet alleen in het verbeteren van de motivatie van werknemers en de organisatiecultuur an sich, maar ook in het behalen van strategische doelen als productiviteit, retentie en omzet. “Evidence-based HR is dé basis voor de verdere groei en ontwikkeling van organisaties én hun mensen”, beklemtonen founders Nathalie Aelterman, Maarten Vansteenkiste en Kevin Taelman.

Leraars trainen in het motiveren van leerlingen

De opstap naar de oprichting van Impetus Academy ontstond vooral vanuit een bredere maatschappelijke context. Zo staat de carrière van Maarten Vansteenkiste als hoogleraar al sinds zijn studies in het teken van de vraag ‘waarom doen mensen wat ze doen’. Of meer specifiek: waarom haken ze af of blijven ze juist gemotiveerd? Op school, in de opvoeding van kinderen, in de sportwereld,...

Nathalie Aelterman was één van de eerste doctoraatsstudenten die bij hem en professor Leen Haerens specifiek onderzocht of leraren succesvol getraind konden worden in het motiveren van hun leerlingen. Want, hoewel vele leraren en directies dagelijks het beste van zichzelf geven, tonen bijvoorbeeld de jongste PISA-resultaten aan dat de groep sterk presterende Vlaamse jongeren in het koppeleton afslankt en het leerplezier en de interesse van leerlingen afbrokkelt doorheen hun schoolloopbaan. Ook al te veel jonge leraren geven er na enkele jaren de brui aan: te veel planlast, te veel vernieuwingen, te veel druk.

“Zowel leerlingen als leraren moeten dus blijvend gemotiveerd worden om het beste van zichzelf te geven. Door trainingen te ontwikkelen waren we gedwongen om onze motivationele aanbevelingen te concretiseren. Leraars willen immers graag concrete input krijgen over wat ze kunnen doen om hun leerlingen te motiveren. Misschien heb ik daar wel de zaadjes geplant voor de overstap naar een spin-off”, blikt blikt Aelterman terug.

De keukentafel als headquarters

Maarten Vansteenkiste en Nathalie Aelterman werden meer en meer gevraagd om lezingen en workshops te geven. Niet enkel in het onderwijs, maar ook in het bedrijfsleven, de sportwereld, de opvoedings- of de zorgsector groeide de interesse in het thema motivatie. In 2015 verscheen het boek Vitamines voor groei dat Maarten Vansteenkiste samen met Bart Soenens schreef.

“Omdat we kernideeën uit de motivatiepsychologie op een toegankelijke manier presenteerden, genoot het boek heel wat aandacht en bleek het zelfs een aanzuigeffect te hebben. De vraag naar lezingen nam hand om hand toe. Tegelijk merkten we dat mensen op zoek waren naar een praktische doorvertaling van de theorie aan de basis van ons onderzoek, de zelf-determinatietheorie, wat een sterk bewezen en onderbouwde theorie is met aantrekkelijke en toepasbare ideeën. Maar al te vaak bleef het bij inspiratiesessies en workshops. Dit is een eerste stap, maar het is zeker niet voldoende”, beklemtoont Vansteenkiste.

“Diepgaande professionalisering kan inderdaad niet bij kennisdeling blijven. Het trainen van motiverende vaardigheden is essentieel als we willen dat leraren of leidinggevenden leerlingen en werknemers duurzaam motiveren”, vult Aelterman aan.

Ook in zijn contacten met de bedrijfswereld ondervond Kevin Taelman die zelf verschillende managementfuncties vervulde, dat de toepassing van de motivationele inzichten van Nathalie Aelterman, die zijn echtgenote is, wel degelijk een verschil maakte op de werkvloer. “Vaak kunnen de problemen waar bedrijven mee geconfronteerd worden, opgelost worden door te kijken naar de motivatie van hun werknemers.”

Omgekeerd waren de motivationele uitdagingen en problemen waar Taelman mee in aanraking kwam op hun beurt een inspiratiebron voor het latere onderzoekswerk van zijn vrouw. Zij breidde haar interesseveld uit van de onderwijs- naar de bedrijfswereld en onderzocht wat de kerningrediënten zijn van een motiverende leiderschapsstijl. Kortom, oorspronkelijk was de keukentafel hun headquarters.

Onderzoek vertaald naar de dagelijkse praktijk

“Een vijftal jaar geleden is het idee ontstaan om méér te doen met ons onderzoek. Een eerste stap was het opzetten van meer onderzoek in bedrijven”, vertelt Aelterman. “De zelf-determinatietheorie was heel vaak onderzocht in de onderwijs-, opvoedings- en sportwereld, maar nog niet zo vaak in de bedrijfscontext. In navolging van een leraarkompas ontwikkelden we een leiderschapskompas. Dat bleek een gouden zet: het laat je als leider stilstaan bij je eigen stijl en je mogelijke valkuilen, met als doel om jezelf verder te ontwikkelen én je team beter te motiveren.”

“Hoe meer we tijdens keynotes het leiderschapsmodel voorstelden, des te meer we de vraag kregen om het ook effectief toe te passen. Toen was de keuze snel gemaakt om zelf die praktische doorvertaling te organiseren. De andere optie was om het wetenschappelijke model gewoon in de markt te gooien. Maar dan zou het een eigen leven gaan leiden, niet juist worden toegepast, en dus zijn doel voorbijschieten.”

Vitamines voor de groei van mensen

Wat is nu eigenlijk die zelf-determinatietheorie die aan de grondslag ligt van Impetus Academy’s manier van werken? “Autonomie, verBondenheid en Competentie zijn drie universele, psychologische basisbehoeftes. Dit abc van de motivatie noemen wij ook wel ‘vitamines voor de groei van mensen’. Hoe meer aan deze drie behoeftes wordt voldaan, des te meer mensen gemotiveerd zijn om te presteren, des te meer energie ze hebben, des te meer initiatief ze tonen,…”, weet Taelman.

“Dit geldt niet alleen op de werkvloer, maar eigenlijk in alle facetten van ons leven. Of het nu gaat om het opvoeden van onze kinderen of in de hobby’s die we uitoefenen, we gaan telkens op zoek naar invullingen om onszelf te zijn, om zinvolle relaties op te bouwen en om te ervaren dat we ergens goed in zijn, dat we doelen bereiken. Ook leerlingen hebben dus baat bij de toepassing van deze theorie. Hoe meer deze behoeftes bij leerlingen worden ingevuld, hoe meer ze geboeid zijn door de leerstof, hoe meer ze volhouden bij moeilijkheden, en hoe liever ze naar school komen.”

Hoewel iedereen profiteert van de bevrediging van deze behoeftes kan de invulling ervan wel verschillen tussen mensen, klinkt het. “Als leraar of leidinggevende moet je maatwerk bieden. Hier biedt het leerkracht- en leiderschapskompas verfrissende inzichten. Je kan dit heel letterlijk als een kompas interpreteren, een kader dat aangeeft hoe je met mensen in interactie gaat, en op welke punten je dit kunt verbeteren.”

“Vaak komen mensen in een leidinggevende functie terecht omdat ze een bepaalde expertise hebben, niet specifiek omdat ze al een mooi track record hebben afgelegd in het begeleiden van teams. Denk aan de leraar die doorgroeit naar een directiefunctie of een werknemer die omwille van zijn kennis en ervaring als teamleider wordt aangesteld. En dan sta je daar, zonder achtergrond in leiderschapsstijlen, terwijl je wel een heel cruciale rol speelt. Op dat punt kan het leerkracht- en leiderschapskompas je helpen om inzicht te krijgen in je eigen stijl, in hoe je zelf gepercipieerd wordt door je team, en waar je ontwikkelkansen liggen.”

“Die zelfreflectie is essentieel om persoonlijke groei te realiseren. Als mensen te veel het gevoel krijgen dat zaken van hogerhand beslist worden, ontwikkel je al snel een soort weerstand. Vertrek je daarentegen vanuit henzelf, dan creëer je automatisch een leerbehoefte. Zo groeit verandering van onderuit in plaats van boven af opgelegd te worden, wat veel effectiever is als je persoonlijke groei wil ondersteunen.”

Trio van menselijke behoeftes

Om als leidinggevende je team optimaal te laten functioneren, zijn drie elementen cruciaal. “Ten eerste hebben mensen nood aan structuur, een duidelijk kader: wat verwacht men van mij, welke doelstellingen moet ik bereiken,… Daarnaast worden mensen graag gehoord in bepaalde beslissingen, ze krijgen graag feedback, willen zelf ook enigszins mee sturen in hun taakinhoud,… En tot slot is ook de betrokkenheid van hun leidinggevende bij wat ze doen van belang.”

“Deze mix van structuur bieden, autonomie-ondersteuning en betrokkenheid kun je als leidinggevende ook aanleren. Met het leerkracht- en leiderschapskompas krijg je inzicht in de zaken waar je moet op letten. En vaak bieden heel simpele handvaten het antwoord om zichzelf beter te voelen in hun rol als leidinggevende, en tegelijk de motivatie van hun team te versterken.”

Ze helpen niet alleen bedrijven in het toepassen van het abc-principe, Impetus Academy onderneemt ook zelf volgens dit trio van menselijke behoeftes. “In de opstartfase hebben we vaak een beroep gedaan op focusgroepen. We nodigden HR-managers uit om zicht te krijgen op hoe sterk thema’s als motivatie en leiderschap leefden, met wie ze hiervoor samenwerkten, waarom ze dat deden,… En ook vandaag passen we dit dagelijks toe. Bij de oplevering bouwen we altijd feedbackmomenten in, zodat we weten waar we zelf nog kunnen evolueren en verbeteren. Zo’n informatie is goud waard! Zo blijven we alert, blijven we onszelf in vraag stellen,... Tegelijk voel je tijdens zo’n feedbackmomenten de effectieve impact die we hebben op organisaties en op mensenlevens. En dat geeft tonnen energie.”

Verdergaan waar anderen stoppen

“Als je als bedrijf of als school niet mee kunt blijven veranderen in zo’n context, teken je als het ware je doodvonnis. Terwijl de flexibiliteit, de kracht voor verandering, juist zit bij je mensen. Processen kun je op zich makkelijk veranderen, maar als je mensen niet mee willen evolueren, zit je met een probleem. Als je inspeelt op duurzame verandering, op betrokkenheid van je mensen in het zoeken naar oplossingen, op een motiverende werkomgeving, zullen mensen welwillender zijn om die verandering te omarmen, en zelfs te trekken.”

“Kortom, it’s all about the people! Ook daarom vinden we het erg belangrijk om ook schooldirecties en leraren te bereiken. Door die mensen te ondersteunen in hun motiverende taken helpen we een nieuwe generatie jongeren die veerkrachtig, authentiek en sociaal betrokken in het leven staat. Deze kwaliteiten zijn erg belangrijk in hun latere loopbaan.”

“Met Impetus Academy reiken we concrete instrumenten aan HR of schooldirecties om op een andere manier om te gaan met mensen, om hen veerkrachtiger en flexibeler te maken en meer en beter te motiveren, juist om strategische doelstellingen als hogere winstgevendheid, productievere werknemers, hogere retentie,… te behalen. Of, als je het vertaalt naar de schoolcontext: om bijvoorbeeld schoolmoeheid te voorkomen, de resultaten van leerlingen te verbeteren, leerkrachten aan boord te houden,... Dat wordt ook gemeten in verschillende stadia doorheen het proces, en juist op dit punt onderscheiden we ons van andere organisaties. We gaan verder waar anderen stoppen.”

Niet enkel de symptomen bestrijden

“De bekende tevredenheids- of betrokkenheidsenquêtes focussen op het meten van symptomen, zoals schoolmoeheid in het onderwijs of burn-out in de bedrijfscontext. Impetus Academy brengt ook de motivationele processen achter die effecten in kaart. We bekijken de volledige context van procedures, processen, het functioneren van teams, de leidinggevenden van die teams…, zodat we niet alleen de symptomen bestrijden maar meteen het volledige probleem aanpakken.”

“Met andere woorden, wat gaat vooraf aan die effecten, hoe is het gesteld met het abc en de motivatie van leerlingen, leraren, leidinggevenden, hoe kijkt een leraar of leider naar zijn eigen leiderschap, hoe kijken leerlingen naar hun leraren en teamleden naar het leiderschap van zijn of haar leidinggevende? Zitten ze op dezelfde golflengte of is er een kloof? We capteren het totale plaatje, geven aan waar de belangrijkste ontwikkelkansen liggen voor bedrijven, scholen, organisaties of teams, én begeleiden hen in het implementeren van oplossingen. Dit gebruiken we als startpunt van dialoog om de kloof te dichten, en zo de motivatie van medewerkers te versterken, hun welbevinden en performantie te verbeteren, retentie te verhogen,…”

“Kortom, we geven een concreet antwoord op wat de volgende stap is, zodat schooldirecties en HR-afdelingen niet langer overgeleverd zijn aan giswerk. Met onze aanpak kunnen ze evidence-based veranderingen doorvoeren. Het meten is puur functioneel, het hoofddoel is het ontwikkelen van organisaties, leidinggevenden en werknemers. De waarde zit voornamelijk in het begeleiden en trainen achteraf, specifiek vanuit de behoeftes van het bedrijf of de school. Standaardtrainingen werken niet; het is juist heel belangrijk om naar de context van elke organisatie te kijken om de juiste oplossingen te vinden en maximale impact te creëren. Kortom, we geven een concreet antwoord op wat de volgende stap is in de ontwikkeling van een motiverende organisatiecultuur.”

Van onderzoek naar spin-off

Terwijl ze dagelijks organisaties begeleiden in hun ontwikkeling, hebben de drie founders van de spin-off van UGent zelf ook al een hele weg afgelegd. “Toen we vijf jaar geleden verhuisden van onze keukentafel naar een hotel in de buurt om te brainstormen met een aantal collega’s, merkten we al dat onze grootste uitdagingen zouden zijn om de praktische doorvertaling te maken en om een complementair team te creëren. Op dat moment waren we nog met heel veel mensen aan boord, maar dus ook met heel veel uiteenlopende meningen.”

Het kantelpunt was toen Nathalie Aelterman vorig jaar besloot om zich volledig te focussen op Impetus Academy. “Als onderzoeker ben je vooral toegewijd aan onderzoek, waardoor je weinig tijd hebt om die praktische doorvertaling te maken. Dan blijft het onderzoek het onderzoek, en blij je in de praktijk worstelen met dezelfde problemen, terwijl het antwoord wel degelijk beschikbaar is”, vertelt ze.

“Eerst richtten we een partnerschapovereenkomst op met de UGent en deden we vanuit een eigen vennootschap de nodige investeringen om Impetus Academy van de grond te krijgen. Omdat we écht geloofden in het opzet, en 100% achter het idee stonden. We kregen meteen bevestiging vanuit de bedrijfswereld, want vanaf de opstart boomde de vraag en ontstonden al snel langetermijnsamenwerkingen met onder andere Torfs, Partena, Agristo,… Ook vanuit het onderwijs is er veel interesse, zowel van individuele scholen maar ook van de provincie.”

Maatschappelijk engagement

Met twee academici aan boord en de zelf-determinatietheorie als grondslag van hun manier van werken maakt het wetenschappelijke karakter ook echt deel uit van hun bedrijfs-DNA. Vanuit die achtergrond is ook beslist om een UGent spin-off op te richten. “We konden ook de wetenschappelijke inzichten proberen te valoriseren zonder medewerking van de UGent. Maar met de oprichting van de spin-off beogen we ook een maatschappelijk engagement. Zo vloeit een deel van onze omzet terug naar de universiteit onder de vorm van royalties en de verzamelde data worden gevaloriseerd in wetenschappelijke publicaties. Op die manier ontstaat er een wisselwerking tussen onderzoek en praktijk: nieuwe wetenschappelijke inzichten bieden zuurstof voor de praktijk, omgekeerd rijkt de praktijk ook ideeën en data aan voor verder onderzoek.”

Geen vanzelfsprekendheid, zo blijkt. “We hebben aan den lijve ondervonden hoe moeilijk het is om die praktische doorvertaling van onderzoek te realiseren, hoe groot de kloof vandaag nog is tussen onderzoek en praktijk. De spin-off wil dus een brug slaan tussen wetenschap en het werkveld.”

“Tegelijk leeft het besef dat we werken in een commerciële context. En dus was het ook enorm belangrijk dat Kevin de nodige expertise had op vlak van strategie, commercialisatie van een product, marketing,…”, vertelt Nathalie Aelterman. “Deze expertise is des te belangrijker, omdat de spin-off zowel het onderwijs- als de bedrijfswereld wil bedienen. De complementariteit van ons team biedt ons ongelofelijk veel voordelen. We bekijken problemen vanuit verschillende perspectieven, en zo kunnen we heel snel schakelen.”

“Maar ook UGent TechTransfer was cruciaal in ons verhaal. In het samenbrengen van die twee erg verschillende werelden, de dagelijkse praktijk en de werking van een onderneming ten opzichte van de academische wereld, konden zij optreden als een soort onafhankelijke moderator. Door de juiste vragen te stellen konden we onze focus bepalen en de juiste afwegingen maken.”

Het voordeel van ondernemen

“Achteraf beschouwd hadden we ons opstarttraject mogelijk op kortere termijn kunnen uitvoeren. Aanvankelijk leek het ongelofelijk complex om een spin-off op te richten, maar eigenlijk was het een simpel proces. De geest van de mens remt soms meer af dan goed voor hem is”, aldus de psychologe van dienst. “Maar tegelijk was het een ongelofelijke luxe om de tijd te kúnnen nemen. Vanuit mijn achtergrond als onderzoeker verwonder ik me nog steeds over hoe snel zaken in realiteit vooruitgaan. Als onderneming werk je vraaggestuurd, je ziet ook sneller de hiaten en ontwikkelt continu betere of makkelijker manieren om te werken.”

“Zo merken we dat we door de grote vraag, ook op internationaal vlak, sneller dan voorzien zullen moeten inzetten op het trainen en certifiëren van externe organisaties, en het creëren van een platform om metingen in kaart te brengen. Dat is dan weer het voordeel van ondernemen: je bedenkt een idee, en voert het ook uit!’