Als CEO van Melexis stond Françoise Chombar bijna twee decennia onafgebroken aan het hoofd van een beursgenoteerd technologisch wereldbedrijf: gemiddeld heeft elke nieuwe wagen 13 microchips van de Belgische producent aan boord. In augustus 2021 gaf ze de fakkel door. Aan Bloovi gaf ze een afscheidsinterview dat er eigenlijk geen is want Chombar werd voorzitter van de Raad van Bestuur van Melexis en gaat dus nog lang niet met pensioen. Een gesprek over leiderschap, technologie, falende overheden en meisjes in STEM-richtingen als verzekering voor onze welvaart en maatschappelijk welzijn.

“Erg mooi om een stap terug te zetten op een hoogtepunt”, zegt Françoise Chombar. Net toen de beurskoers van Melexis een all time high bereikte, kondigde ze aan dat ze zou aftreden. Ze nuanceert meteen. “Onze industrie is cyclisch”, legt ze uit. “En we staan nu aan het begin van een nieuwe uptick. Als je als CEO start aan het begin van zo’n cyclus, kan je inlopen. Aan relaties werken met je eigen mensen, klanten en leveranciers. Gaat het weer bergaf, dan moet je die al opgebouwd hebben.”

Opvolging al jaren gepland

Over het juiste moment van een leiderschapswissel wordt te weinig nagedacht, vindt Chombar. “Het is gezond om een stap terug te zetten voor je gaat denken dat je alle wijsheid in pacht hebt. Met je opvolging moet je dus al vroeg bezig zijn”, zegt ze daarover. “De drie co-founders van Melexis - Roland Duchâtelet, Rudi De Winter (Chombars echtgenoot; nvdr) en ikzelf - hebben het leiderschap telkens in een andere constellatie ingevuld volgens de noden. Elke stijl paste bij een bepaalde graad van maturiteit van het bedrijf en de langetermijnstrategie.”

“Leiderschap dat moet transformeren is niet het leiderschap dat groei moet ondersteunen”, vervolgt Chombar. “Een bedrijf past zich ook zelf aan aan het type leiderschap van het moment, for good or for bad. Je moet als CEO zelf aanvoelen wanneer het tijd is voor een opvolger. Ik was er in ieder geval al jaren geleden mee bezig. De opdracht van een leider is – en dat wordt vaak vergeten – jezelf misbaar kunnen maken. Niemand is onmisbaar, al denken veel leiders vaak van wel.”

Waar leiderschap op partnerschap gericht is, wordt het evenwichtiger en inclusiever. Dominantie voedt alleen het ego

Een leidinggevende mag zich niet vereenzelvigen met het bedrijf. Vrouwen zijn daar minder vatbaar voor, aldus Chombar die mildheid, partnerschap en empathie als belangrijkste leiderschapskwaliteiten ziet. “Ik heb het liever over leiderschap dat neigt naar dominantie of naar partnerschap, in plaats van over mannelijk of vrouwelijk leiderschap”, stelt ze.

“Lees ‘Chalice and the Blade’ van Riane Eisler er maar op na. Waar leiderschap op partnerschap gericht is, wordt het evenwichtiger en inclusiever. Dominantie voedt alleen het ego. Jongeren vandaag willen duidelijk het partnerschap. Ze willen zichzelf kunnen zijn, maar ook deel uitmaken van het geheel. Een partnership oriented leiderschap zal daar beter op inspelen en dus vlotter jongere medewerkers aantrekken.”

Jaknikkers niet welkom

“Ik had als CEO niet alle antwoorden, maar ik geloof wel in autonomie geven en competenties verhogen”, vervolgt Françoise Chombar. “In verbondenheid, voor een robuuste organisatie. Dat bepaalde zeker mee het succes van Melexis.”

Dat er drie medeoprichters waren, leidde daarbij automatisch tot meer evenwicht. Bovendien zaten ze vaak op dezelfde lijn. Zo is Françoise Chombar enthousiast over het universeel basisinkomen, een idee dat lang voor Rutger Bregman al werd gelanceerd door co-founder Roland Duchâtelet. “Roland is operationeel al lang geleden uit Melexis gestapt. Maar het idee van co-leiderschap hebben we doorgetrokken in de hele organisatie. En veel van zijn ideeën leven hier voort.”

Jaknikkers in het team wilde ze in elk geval niét: Chombar wordt graag gechallenged. “Ook in het executive team - en in elk ander team - moet je streven naar authenticiteit. Eén van onze waarden is respect: We Care. We willen dat mensen zichzelf kunnen zijn. Dat ze hun sterktes en competenties kunnen ontwikkelen en samen begrijpen hoe elk individu bijdraagt aan de missie op de lange termijn. Ik denk wel dat ik dat bewaakt heb en heb kunnen doorgeven. De nieuwe CEO, Marc Biron, zet die aanpak verder. En ik vind het goed dat hij zijn eigen stempel zal drukken.”

AI dé evolutie van de laatste decennia

Technologie is de motor van Melexis, maar in drie decennia is de wereld op dat vlak immens veranderd. “In artificiële intelligentie zitten gigantische mogelijkheden”, benadrukt Chombar. “Je kan er nu echt praktisch mee aan de slag. Binnen Melexis hebben we een aantal jaar geleden een AI-groep opgericht. Ook in de maatschappij zijn data en evidence based beleid belangrijk om goede beslissingen te kunnen nemen. Op voorwaarde dat je databases niet gebiased of onvolledig en daardoor onbruikbaar zijn. AI is onwaarschijnlijk boeiend en we gebruiken het om de kwaliteit van onze producten en processen – ook forecasting of markttendensen - te verbeteren.”

Het gaat over meer dan technische processen en diensten, benadrukt Chombar. “Alleen moet je beseffen dat AI niet alles kan oplossen. Het kán ook totaal fout lopen. Op maatschappelijk vlak zie je dat nu al. We hebben data- en genderbias omdat de developer community onvoldoende divers is. De verworvenheden die we hebben qua inclusie, zouden wel eens compleet verloren kunnen gaan als we daar niet méér op letten.”

Europese sterktes uitspelen

Melexis staat wereldwijd hoog aangeschreven, maar de concurrentie onder de chipproducenten is groot. Françoise Chombar benadrukt dat ook na de concentratiegolf van de halfgeleiderindustrie in Azië en de VS het bedrijf een sterke positie behoudt. “Bovendien zorgde juist de globaliteit ervoor dat onze industrie zich zo snel heeft kunnen ontwikkelen. Anderzijds zie je wel een concentratie van technologie in sommige landen.”

“Maar als het over halfgeleiders gaat, mag je niet alles op één hoop gooien. Melexis maakt mixed signal halfgeleiders – analoog en digitaal tegelijk. Dat is onze niche. Als het in de media over Europese technologieautonomie gaat, dan verwijst dat vooral naar puur digitale chips.”

“Die concentratie zit in Taiwan en Zuid-Korea (TSMC en Samsung; nvdr) en ook bij Intel in de VS. Maar we moeten inzetten op de sterktes die we in Europa hebben. Hier zijn we heel sterk in die mixed signal en heterogenous integration, complexe halfgeleiders gericht op de integratie van componenten voor meer performantie. Europa is ook sterk in materialen en productiemachines. Op sommige vlakken staan we zelfs voor. Daarop maximaal inzetten en niet de anderen willen kopiëren, zou heel slim zijn.”

Loonlast en energie: falende overheid

Als we in eigen land al een gezond ondernemersklimaat zouden hebben, dan is dat niet te danken aan de overheid, stelt Françoise Chombar de zaken op scherp. “Je ziet inderdaad veel start-ups én er is veel goesting om te ondernemen. Private equity is ook steeds meer beschikbaar. Dus ondanks het beleid hebben we een gezond investeringsklimaat, zou je kunnen zeggen. Maatschappelijk welzijn bouw je niet op een economisch braakland. Ondanks de lippendienst die de overheid aan ondernemers verleent, zijn er massa’s verbeteringen mogelijk.”

Maatschappelijk welzijn bouw je niet op een economisch braakland. Ondanks de lippendienst die de overheid aan ondernemers verleent, zijn er massa’s verbeteringen mogelijk

“Laat ik beginnen bij de loonkosten en de problematische fiscale bricolage die daaruit voortvloeit. Ook de automatische indexering is totaal achterhaald en zelfs een asociale maatregel. Wie goed verdient, wordt er in absolute termen beter van maar juist starters vallen uit de boot. De loonindex fnuikt de mogelijkheid van een bedrijf om te differentiëren.”

Ook het energiebeleid gaat de foute richting uit, vindt Chombar. “De kernuitstap is een aberratie. Kernenergie stoot geen CO² uit. Er circuleert ook enorm veel fake news over. Bedrijven liggen wakker van de bevoorradingszekerheid. Zonder kernenergie is die veel kwetsbaarder. Ik geloof 100 procent in hernieuwbare energie, maar kernenergie moet deel uitmaken van de mix. In andere landen verlengen ze op een veilige manier de de levensduur van de kerncentrales tot 60 of zelfs 80 jaar.”

Opdeling ASO, TSO en BSO: uit vorige eeuw

Het tekort aan technische profielen is het derde maatschappelijke probleem dat Chombar aankaart. Ze zet zich al jarenlang overtuigd in voor het STEM-platform. “Economische welvaart is één op één gelinkt aan maatschappelijk welzijn. We hebben een groot gebrek aan de juiste competenties om het in stand te houden. De opdeling ASO, TSO en BSO is iets van de vorige eeuw. Dat je door het watervalsysteem jongeren en hun ouders opzadelt met een statusprobleem, vind ik erg zorgwekkend.”

“Want een divers team heeft een mix van profielen nodig. Maar dat vereist een cultuuromslag in de waardering voor TSO en BSO, want ook de leerkrachten worden in een keurslijf gedwongen. Campus Max in Tessenderlo is een voorbeeld van hoe het wel kan: alle finaliteiten onder één dak. Net zoals je in een incubator verschillende start-ups bij elkaar zet voor interactie. Diversity is being invited to the party, inclusion is being asked to dance - Verna Myers. Het dringt door, maar het moet sneller.”

Steminist tot in de kist

Drie decennia geleden was Françoise Chombar één van de eerste vrouwelijke gezichten aan het hoofd een technologiebedrijf. Techniek en genderinclusie: ze noemt zichzelf een steminist. “We moeten echt veel sneller naar echte gendergelijkheid. Vrouwen lijden vaak onder het Matilda-effect waardoor bepaalde doorbraken eerder aan mannelijke collega’s worden toegeschreven. Daarom zijn De Inspiring Fifty Belgium zo geweldig. Een tiental dames heb ik trouwens zelf genomineerd - én werden vervolgens verkozen! Maar op wereldschaal zijn we jammer genoeg niet goed bezig. De pandemie betekent een verlies van decennia om de genderkloof eindelijk te dichten.”

Het Global Gender Gap Report wijst uit dat het terug naar af is wat betreft economische en politieke participatie. “Dé genderkloof is economisch. Vrouwen worden harder getroffen dan mannen, omdat ze in vaak in precaire jobs zitten. In België is enkel de politieke participatie verbeterd dankzij onze genderevenwichtige federale regering. Geweldig toch dat wij de eerste transgender minister hebben? Zonder inclusie kan je een land niet 'ontwikkeld' noemen. Ik wil dat volledige genderevenwicht echt zelf nog meemaken. Maar als we focussen op economische participatie, ligt het binnen bereik.”

(Photos by Lies Willaert)