Sihame El Kaouakibi, sociaal onderneemster in de politieke arena: “Ik denk oprecht dat we door deze crisis geïnspireerd kunnen raken”

(Photo by Greetje Van Buggenhout)

2020 was het eerste jaar in de politiek van sociaal onderneemster Sihame El Kaouakibi. Een nogal intense Coming In, blikt ze terug met een understatement, in een tijd waar de extremen wonnen, populisme hoogtij vierde, een pandemie ons overmande en de pandemie van het racisme maar niet werd aangepakt. “Wat ik vooral hoop, is dat we nú beginnen opbouwen naar een nieuw verhaal voor ons land: The Belgian Dream. Wij kunnen dat. Wij kunnen beter.”

Tussen ‘fatsoenlijk’ en ‘ranzig’ zit volgens Sihame El Kaouakibi (34) een groot gapend gat. Een ‘beetje goed fatsoen’ bestaat niet. Het is wit of zwart, met grijze zones heeft ze weinig. Ofwel komen we áltijd op tegen onrecht en ongelijkheid, ofwel kan het ons eigenlijk geen shizzle schelen.

Het Vlaamse parlementslid voor Open Vld is niet bang een kant te kiezen en haar mond open te trekken. Dat doet ze graag duidelijk. En luid, als het moet. “Ik vind dat mensen vooral geen angst mogen hebben om te blijven spreken. Waarom zwijgen ze? Omdat ze bang zijn hun job te verliezen, hun positie kwijt te raken of op sociale media te worden afgemaakt. Wel, als je voor de politiek kiest, hoort dat erbij.”

Het collectief is selectief

Het was een jaar van uitersten, weet El Kaouakibi. Of op zijn minst het jaar waarin de extremen zichtbaar werden en – nu en dan letterlijk – kleur bekenden. Het collectief maakte zich sterk. Zo was er de heldhaftigheid van burgers die het beter deden dan overheden. “Je had opeens al die mensen die volop mondmaskers naaiden, omdat wij als politici en overheid er maar niet in slaagden om er zelf tijdig te bezorgen. Ondernemingen ontplooiden leiderschap, werknemers toonden zich flexibel en loyaal naar hun werkgevers. Onze jongeren gaven hun vrijheid op voor de ouderen en zwakkeren en deden dat doorgaans zonder morren.”

Het ging in 2020 vaak over ‘het team’, over collectiviteit en samenhorigheid, bedenkt El Kaouakibi. “We zaten er met zijn allen in: het virus is onrechtvaardig voor iedereen.” Maar, stelt de politica bij, voor sommigen misschien toch net iets meer dan voor anderen. Die vaststelling was symptomatisch voor verschillende sociale thema’s, die de één raakten in de borst en de ander flagrant voorbij schoten.

“Selectieve verontwaardiging is voor mij een topic geweest waar nog veel te weinig rond is gepraat het voorbije jaar. Mensen vinden het kennelijk perfect normaal als bepaalde groepen opkomen voor hun rechten, terwijl ze aan anderen zeggen: ‘Blijf toch gewoon thuis.’ Als je niet kan begrijpen wat het leed is van al die mensen die op straat komen, dan heb je het goed, dan kan je je ongemak lekker uitzetten en heb je feitelijk geen benul wat er aan de hand is.”

De oogkleppen af

Ongelijkheid, maar ook ontkenning kregen een gezicht in 2020, stelt El Kaouakibi vast. Wie nu niet van zijn stoel kwam of de ogen bleef sluiten, plaatste zich buiten de samenleving. Als oprichtster van jongereninitiatieven als Let’s go Urban of WeLoveBXL viel het haar op hoe corona heel nadrukkelijk de spots richtte op onderwijsongelijkheid en kinderarmoede. “Échte getuigenissen van kinderen en ouders op tv en in de media, wetenschappelijk onderzoek en hoorzittingen rond het thema hebben mensen plots doen beseffen: verdomme, we hebben hier best nog wel wat kinderen en jongeren die het in hun eentje moeten doen en die we écht moeten helpen.”

Ons onderwijs is ons meest democratische stelsel, betoogt El Kaouakibi. Het is een gemeenschapsgoed en geen marktgoed; in Vlaanderen alleen al betalen we er 14 miljard voor. “Onafhankelijk van afkomst of thuissituatie moet ons onderwijs kinderen vooruit helpen die met een achterstand starten – net zoals het kinderen met een voorsprong niet mag afremmen. Als er een positieve kant is aan COVID-19, dan is het dat de nieuwe context ervoor gezorgd heeft dat her en der de oogkleppen zijn afgevallen: je origine is in dit land wel degelijk bepalend voor je toekomst. Heel wat kinderen en jongeren moeten in erbarmelijke omstandigheden leven en hebben onze hulp nodig.”

“(opgewekt) Ik ben zelf een product van de kansenstaat. Ik bedoel: ik bén geboren in een kansarme omgeving. In mijn geval is het gelukt om daarvan los te komen, maar dat geldt niet voor iedereen binnen het gezin (El Kaouakibi is de voorlaatste van zeven uit een Maghrebijnse familie; nvdr). Niet alle jongeren uit de tweede generatie of in kansarmoede slagen erin om via sociale mobiliteit de ladder op te klimmen. Precies daarom ben ik in de politiek gegaan: om te maken dat iederéén het beter krijgt.”

Een paradigmashift

Als er lessen te trekken zijn uit de collectieve sterkte van de afgelopen maanden, aldus El Kaouakibi, dan is het dat we volop moeten investeren in armoedebegeleiding en -bestrijding, in onderwijsongelijkheid en in een sterke gezondheidszorg. Het zal niet volstaan om bedrijven te boosten in hun relance. “Ik denk oprecht dat we door deze crisis geïnspireerd kunnen raken. Van ondernemers, over opiniemakers tot mensen in het politiek-sociale veld: het is ónze job om erop te wijzen dat een paradigmashift noodzakelijk is. En ik hoop dat we uiteindelijk met genoeg stemmen kunnen zeggen: (klopt op haar desk) ‘Komaan, het is aan ons, laat ons het anders aanpakken.’”

We zullen fundamenteel andere condities moeten scheppen om te zorgen dat mensen die vooruit willen – en die daarmee de hele maatschappij aanzwengelen – genoeg zuurstof krijgen, meent El Kaouakibi. “Minder bureaucratie, een vangnet dat ook een trampoline is, minder gegoochel met statuten. We hebben nog heel veel werk, vooral federaal, het is niet anders. Maar: het is mogelijk.”

“In mijn onlangs verschenen boek ‘Coming In’ schrijf ik over The Belgian Dream. Iedereen moet vooruit kunnen raken. Wij kunnen dat. Wij kunnen beter. Het zit in ons, dat geloof ik echt. In mijn werk als ondernemer ben ik talloze mensen met een enorme drive tegengekomen. We zijn een klein land, laat ons dan ook niet focussen op kwantiteit maar wel op kwaliteit. En die hébben we, met onze grassroots spirit, onze ondernemingszin, onze creatieve economie. Ik hoop dat het politieke draagvlak voldoende groot zal zijn om dáármee bezig te zijn.”

Opbouwen naar morgen

De achilleshiel voor onze huidige politieke cultuur zit volgens El Kaouakibi in de eerste plaats in het nu. “Politici zien vandáág een probleem en zijn erop gebrand dat op te lossen. Daarvoor bedenken ze dan allerhande maatregelen; om met de bestaande situatie te leven. Maar ik wil bezig zijn met de toekomst: wat morgen? Bedrijven zúllen niet meteen full force opengaan, de eventsector zál niet plots weer volop gaan draaien. Dat is nu eenmaal niet realistisch. Maar ik hoop vooral dat we niet aarzelen om nu al te beginnen opbouwen naar een nieuw verhaal voor ons land.”

“We moeten durven vastpakken, durven benoemen, durven keuzes maken. Wat we vandaag nodig hebben, zijn bold leaders die zeggen: het gaat niet om mij, om een partij of herverkiezing, het gaat over de toekomst van onze mensen en ons land”, stelt El Kaouakibi met een terloopse verwijzing naar Merkel en Macron. “Ideeën worden pas stoutmoedig als ze scherp genoeg zijn om discussie, intellect en creativiteit op gang te trekken. Zo kom je tot iets goeds.”

Op krachten komen

Of deze crisis beleidsmakers heeft vooruit gestuwd in dat denkproces? De jonge Antwerpse durft er geen uitspraak over te doen. Wellicht heeft iedereen wel iets uit deze periode geleerd, denkt ze, maar misschien nog meer als mens. “We zijn ons allemaal vragen gaan stellen: Wat is nu het belangrijkste in het leven? Wie zijn die bijzondere mensen in mijn omgeving? Ik hoop en ga ervan uit dat wie een crisis als deze meemaakt, ergens wel groeit op persoonlijk vlak. Al maak ik me tegelijk zorgen om de vele mensen die op dit moment door diepe dalen gaan.”

“Ik moet toegeven, vorig jaar is ook voor mezelf heel intens geweest. Je bent nieuw in de politiek en heel ambitieus. Er zijn heel veel krachten die tegenwerken als je je mond opendoet. Dat hakt er wel in. Daarnaast blijf ik nog altijd onderneemster en het doet pijn om de organisaties waaraan je meer dan tien jaar hebt gebouwd in het rood te zien gaan. Je hebt een verantwoordelijkheid als founder, aandeelhouder of bestuurder. Je ziet mensen afzien en dat is best hartverscheurend.”

“Ik probeer op dit moment bewust bezig te zijn met mijn eigen wellbeing en gezondheid. Ik vind het belangrijk om elke dag op te staan en alles te geven wat ik kan. Maar het moet goed gaan met jezelf zodat je voor anderen iets kan betekenen.”

“Politiek is niet meteen iets wat je gelukkiger maakt, maar ik voel wel enorm veel appreciatie voor mijn werk”, maakt El Kaouakibi de jaarbalans. “Mijn doel toen ik in de politiek stapte, was: ‘Let’s shake it up. Laat ons dit even door elkaar schudden. Ik heb nog een lange weg te gaan, maar je voelt wel dat je iets beweegt. En dat is voor mij zaaien, om hopelijk meer burgerzin en bolder leaders te oogsten.”