Deze Belgische start-up maakt met behulp van 3D-scans en -printers betaalbare protheses voor ontwikkelingslanden

Florian Valleys, co-founder van Ugani Prosthetics, aan het werk

Sommige mensen dromen van een betere wereld, anderen blijven wakker en trekken naar Afrika om die effectief te helpen realiseren. Onze landgenoot Florian Vallaeys bijvoorbeeld, die momenteel in Congo zit en er met zijn start-up Ugani Prosthetics betaalbare protheses via 3D-scanners en -printers maakt en verkoopt. “Wij willen impact maken daar waar dat het meest nodig is.”

De duurzame business van Ugani, hoewel in een ander continent actief, maakt naam in Vlaanderen: de start-up werd recent nog door de Sociale InnovatieFabriek, Trends en Cera uitgeroepen tot één van de tien Radicale Vernieuwers: mensen en bedrijven die met vernieuwende en impactvolle oplossingen komen voor de maatschappij van morgen.

En of Ugani impactvol is: met hun goedkope prothese, die met behulp van 3D-scanners en -printers gerealiseerd worden, maken ze het verschil in tal van mensenlevens. Zeker in Afrika, waar het probleem van amputaties heel acuut is. “Niet in de eerste plaats door oorlog of landmijnen, zoals je misschien zou denken”, zegt de Belgische co-founder Florian Vallaeys. “In veel gevallen gaat het om verkeersongevallen, meer en meer zijn amputaties er - zoals bij ons - het gevolg van diabetes.”

“Ik beschouwde het tot voor kort als een welvaartsziekte die ik associeerde met zwaarlijvige mensen in de VS en Europa, maar suikerziekte is ook een probleem in Afrika. Eén van de oorzaken is dat water soms niet drinkbaar is en mensen dan maar suikerdranken nuttigen. Al is slechte en weinig gevarieerde voeding ook dikwijls een reden. Als ze dan een wondje oplopen, laten ze dat niet verzorgen, met alle gevolgen van dien. Dat probleem stelde ik vast tijdens één van mijn reizen: zoveel geamputeerde bedelaars en zo weinig protheses. Ik besloot dat ik daar iets aan moest doen”, aldus Vallaeys.

Ngo’s zonder schaalbaar businessmodel

Momenteel is Ugani actief in vier Afrikaanse landen, met een vijfde op de agenda tegen het einde van het jaar. Maar waarom dan niet eerst in Europa beginnen en pas nadien andere horizonten verkennen? “Dat heeft verschillende redenen”, legt Florian Vallaeys uit. “Ten eerste: it doesn’t make any sense om dat in Europa te doen. Bijna iedereen heeft daar een ziekteverzekering en betaalt dus sowieso amper iets voor een prothese, ongeacht de prijs.”

“Ten tweede is de nood gewoon zo groot in Afrika en willen we met Ugani nu eenmaal impact maken waar dat het meest nodig is. Zo heeft in Congo slechts een absolute minderheid van de mensen die een prothese nodig hebben er effectief eentje. Hoe dat komt? Ten eerste zijn ze er veel te duur - tussen de 600 en 2.000 euro - en ten tweede hebben de ngo’s die het probleem al jaren proberen aan te pakken geen schaalbaar businessmodel. Als ze bijvoorbeeld budget hebben voor 100 patiënten en jij bent net patiënt nummer 101, dan heb je dikke pech. Bovendien, en ik wik mijn woorden, zijn sommige ngo’s hier niet altijd even efficiënt als het gaat om budgetten optimaal aanwenden.”

“Met onze schaalbare oplossing kunnen wij daarom impact hebben op miljoenen mensen, wat volgens mij de reden is waarom wij met onze sociale onderneming zijn genomineerd als ‘Radicale Vernieuwer’. We willen ons bovendien niet beperken tot ontwikkelingslanden, waar weliswaar naar schatting 35 miljoen geamputeerde mensen zijn: op termijn kijken we ook naar België en de rest van Europa. Ugani spreekt hiervoor reeds met ziekenhuizen in Polen en Roemenië. Door de huidige situatie in Oekraïne kunnen we ook oorlogsslachtoffers helpen.”

Geen high tech med start-up

Alle puzzelstukjes om met Ugani een blitzstart te maken lagen er: ten eerste heeft Florian Vallaeys een diploma ingenieur elektromechanica. Ten tweede volgde hij een postgraduaat Innovation and Entrepreneurship dat hem als stagiair bij start-up Turbulent bracht waarvoor hij als business developer zowat alle continenten bereisde, goed voor een rugzak vol internationale ervaring. Als Leuvenaar ten slotte had hij connecties bij Materialise, de Leuvense wereldspeler in 3D printing die hem op weg hielp door onder meer te adviseren rond de ideale 3D printer om ter plaatse in te zetten.

“Let wel, met Ugani produceren wij geen protheses: wij bieden ziekenhuizen en maaklabs de tools om dat zelf te doen. Concreet maakt onze lokale partner een digitale scan van de stomp met onze uFit technologie, die wij vervolgens omzetten in een 3D model dat lokaal door onze partner geprint kan worden. Die werkwijze laat ons ook toe goedkoper te produceren dan andere spelers. Waarom zouden wij voor 10 dollar een scheenbeen in China kopen, die op het einde van de rit 150 dollar kost omdat we hem tot in Afrika moeten krijgen? Nee, dan kunnen we die beter hier zelf maken.”

“Zie ons ook zeker niet als een hoogtechnologische medtech start-up”, aldus Florian Vallaeys. “Wij werken volgens het principe van frugal innovation: hoe simpeler, hoe beter. We gebruiken dan wel 3D en digitale technologie, maar ook daarin proberen we alles simpel te houden en het wiel niet opnieuw uit te vinden. High tech wordt vaak geassocieerd met protheses die met het brein geconnecteerd zijn, maar ons basismateriaal bestaat gewoon uit plastic en wat stalen buizen. Dit zijn niet zo licht als titanium maar bieden wel de nodige sterkte en comfort, en bovendien tot twintig keer goedkoper zodat we er vele duizenden mensen mee kunnen helpen.”

Niet gratis uitdelen

Alles opgeteld kosten de tibiale protheses van Ugani rond de 250 euro. “Afhankelijk van de lokale situatie komen daar nog kosten bij waardoor onze partners ze verkopen aan 350 tot 400 euro. Op termijn willen we deze prijs verder doen dalen door te schalen. Nog altijd veel geld, maar toch de helft goedkoper dan de goedkoopste andere modellen op de markt. Opvallend: de Belgische start-up verkoopt de protheses aan de patiënten en geeft ze dus niet gratis weg. “Dat doen we heel bewust, want als we die wegschenken, verliezen ze hun waarde”, verduidelijkt Vallaeys.

“We zien dat vaak genoeg in de praktijk: worden gratis schoenen uitgedeeld, dan zijn die binnen een paar dagen of weken kapot omdat de mensen redeneren dat ze toch wel weer andere zullen krijgen. Met protheses is dit soms ook het geval. Om die reden moeten ze betalen, maar we doen er wel alles aan om tot een faire prijs te komen, want mensen moeten het zich wel kunnen permitteren. Ugani zoekt hiervoor samenwerkingen op te starten met fondsen, ngo's of andere organisaties, om de prijzen verder te laten zakken.”

Maar gratis spullen weggeven, daarvan is al over and over and over again bewezen dat het niet werkt, benadrukt Florian Vallaeys. “Je haalt er bovendien de lokale economie mee onderuit, terwijl wij werk geven aan die lokale partners door geld voor onze protheses te vragen. Wij geloven heel sterk in local empowerment.”

Pur sang impactondernemer

De levens van miljoenen mensen merkbaar verbeteren, is de uitgesproken ambitie van Florian Vallaeys en Ugani. Als de term ‘impactondernemen’ dus voor iemand opgaat, dan zeker voor deze Leuvenaar. Maar is het vandaag niet de plicht van iedere ondernemer - of die nu in fashion, food of farma werkt - om duurzaam en zinvol aan de slag te gaan? Daar is Florian Vallaeys behoorlijk cynisch over.

“Ik zal me niet populair maken met mijn mening, maar veel start-ups en corporates beweren dat ze impactondernemen, terwijl daar in realiteit niets van aan is. Denk aan frisdrank- of koekjesfabrikanten die wat minder plastiek of suiker gebruiken of die research betalen naar diabetes. Sorry, maar ze blijven wel tonnen plastiek produceren en het is door dit soort producten dat mensen diabetes krijgen. Om dan wat geld rond te strooien om zogezegd een impact te hebben, ik vind dat niet correct. De enige oplossing is daarmee ophouden en radicaal anders voor de dag te komen. Dan ben je pas écht impactvol aan het ondernemen. Anders is het niet meer dan een misplaatste marketing- en PR-stunt. Gelukkig merk ik wel dat steeds meer ondernemingen die boodschap goed begrepen hebben en wel degelijk de juiste richting zijn ingeslagen.”

“Ik sprak vorig jaar ook met een aantal impactinvesteerders en moest vaststellen dat velen onder hen eigenlijk gewoon graag ‘impact’ op hun businesskaartje laten zetten, omdat het trending is. In de praktijk willen deze gewoon zoveel mogelijk return uit hun investering halen”, blijft Vallaeys kritisch.

Zelf wordt hij naar eigen zeggen gedreven door de wil om de wereld beter achter te laten dan toen hij die aantrof. “Wanneer ik mijn studiegenoten van destijds vraag waarom ze voor een goed betaalde corporate job hebben gekozen, hoor ik vaak het antwoord dat ze een mooi loon en een dikke bedrijfswagen krijgen. En dat is exact wat ik niet wil, meedoen aan die huidige status-quo.”

“Ik heb absoluut geen probleem met hun materiële motivatie - even goede vrienden - maar ik ben van mening dat we in de relatief korte tijd dat we op deze planeet rondlopen we maar beter iets zinvols kunnen doen door zoveel mogelijk impact proberen maken, op welke manier dan ook. Ik zou niet weten hoe ik anders in het leven zou moeten staan.”