Met AI hebben we de duivel tot leven gewekt: in die straffe woorden liet miljardair-visionair Elon Musk zich uit over kunstmatige intelligentie. Onzin, aldus Stijn Derammelaere, professor mechatronica aan de Universiteit Antwerpen en keynote speaker op de Exponential Talk XL, een festival van de toekomst georganiseerd door POM West-Vlaanderen en TUA West tijdens Agrotopia. Derammelaere is weliswaar niet blind voor de risico’s, maar ziet toch vooral opportuniteiten. “Het is uiteindelijk de mens die beslist wat we met AI doen, en wat we wel of niet OK vinden.”
Stijn Derammelaere is niet bang voor een intellectueel robbertje. Dat blijkt uit het feit dat hij ervan houdt dat de journalist advocaat van de duivel speelt en hem de ‘gevaren’ van AI voor de voeten gooit, zodat hij die met argumenten kan counteren. Daarom laten wij om te beginnen graag nogmaals Elon Musk opdraven, die kunstmatige intelligentie ‘het grootste gevaar voor onze beschaving’ noemde, ‘dat zo snel mogelijk moet worden aangepakt’. Benieuwd wat professor Derammelaere daarop te zeggen heeft.
“Kijk, een belangrijke reden waarom de meeste berichten over AI zo alarmerend zijn, is omdat het allemaal zo snel lijkt te gaan. Maar eigenlijk is dat niet het geval. Lernout & Hauspie waren in 1998 al bezig met spraaktechnologie, alleen waren computers daar nog totaal niet klaar voor. Meer dan tien jaar later, in 2011, kwam Apple met Siri, maar ook dat bleek ondermaats. Maar tussen 2011 en nu is er enorm veel evolutie geweest: smart speakers zijn vandaag heel accuraat – zelfs met West-Vlaamse commando’s (lacht) – en in de VS zelfs al helemaal ingeburgerd.
Een belangrijke reden waarom de meeste berichten over AI zo alarmerend zijn, is omdat het allemaal zo snel lijkt te gaan
Het lijkt dus snel te gaan – daarom boezemt het ons angst in – maar eigenlijk spreken we over exponentiële groei. Combineer die snelheid met het instinctieve wantrouwen tegenover artificiële intelligentie, waarvan veel mensen niet écht goed weten wat het is en kan, en dan krijg je zo’n uitspraken als die van Elon Musk. Die dus langs geen kanten klopt. Nu, ik denk dat Musk goed genoeg beseft dat 90 procent van zijn straffe en provocatieve uitspraken onwaar zullen blijken en dat hij het dus vooral doet om het debat los te weken. Missie geslaagd (lacht).”
Geen vrees voor werelddominantie
Een aanleiding voor de straffe uitspraak van de Tesla-baas is ook dat hij een believer is in de theorie dat computers op termijn zo slim zullen worden dat ze zélf een slimmere versie van zichzelf zullen kunnen bouwen. Waardoor ze op een bepaald moment zelfbewust en slimmer zullen worden dan de mens – de zogenaamde singulariteit. Ook dat wuift Derammelaere weg. “Wie nuchter kijkt naar de huidige ontwikkelingen en naar de fundamenten die in de algoritmes zijn ingebouwd, kan met een gerust gemoed zeggen: nee, dat zal niét gebeuren. Tenzij we opeens een compleet nieuwe basis voor of vorm van artificiële intelligentie zouden krijgen, maar niets wijst daarop. Toegegeven, AI is op bepaalde vlakken al slimmer dan de mens, maar alleen wat specifieke taken betreft, waar ze expliciet op getraind worden. De wereld overnemen is in dat opzicht net iets te complex (lacht).”
Nog een veelgehoorde vrees is dat artificiële intelligentie op termijn onze jobs zal overnemen. Is die bezorgdheid dan terecht, willen we weten. “Er is daar inderdaad een tijdlang paniek rond geweest”, beaamt de professor. “Zeker omdat niet alleen bandwerk bedreigd leek, maar ook de jobs van hoogopgeleiden – bijvoorbeeld toen bleek dat software sneller dan de radiologen zelf tumoren kon herkennen op CT-scans. Maar, en dit is heel belangrijk, je hebt nog altijd iemand nodig om die conclusies te kunnen duiden.
AI kan tot een bepaalde conclusie komen maar kan niet uitleggen hoe het daartoe gekomen is
De radioloog kijkt kritisch naar de resultaten én gaat in dialoog met de patiënt om te vertellen wat er aan de hand is. AI kan tot een bepaalde conclusie komen – en vormt op dat vlak een heel belangrijke ondersteuningstool – maar kan niet uitleggen hoe het daartoe gekomen is. Dat is en blijft een enorm beperking, die de menselijke factor onontbeerlijk maakt. Zo kan AI vandaag al bepaalde taken overnemen, zoals standaard vertaalwerk, maar zal de vertaler wel nodig blijven om de puntjes op de i te zetten.
Te veel subtiliteiten
“Er staan inderdaad jobs op de helling, vooral binnen administratie en dienstverlening, maar de soep wordt nooit zo heet gegeten als ze geserveerd wordt. Zo verscheen in 2013 een wetenschappelijke studie die zei dat in de VS 47 procent van de werknemers groot risico liep om hun job te verliezen als gevolg van automatisering. Dat bleek niet het geval: een studie uit 2018 van de OESA bracht dat al terug tot ‘slechts’ 14 procent.
Vergelijk het met de grote bedrijven als General Motors en Ford die in 2018 voorspelden dat volledig autonoom rijdende auto’s tegen 2019 realiteit zouden zijn. Vandaag blijkt men veel voorzichtiger en wordt beweerd dat we misschien ooit zelfrijdende auto’s zullen hebben, maar zeker niet meteen. Er zijn nu eenmaal veel te veel subtiliteiten in het verkeer waar je alleen als goed getrainde menselijke chauffeur adequaat op kan reageren, net zoals er te veel subtiliteiten in de meeste jobs zijn waar de menselijke factor een must is. Dat toont meteen ook de limieten van waar AI toe in staat is: het gaat om veel meer dan alleen software.”
Wat de reputatie van artificiële intelligentie ook niet vooruithelpt, is het feit dat AI alleen in het nieuws lijkt te komen wanneer er iets onheilspellend over te melden valt. Zoals de bewering, in 2013, dat een algoritme op basis van een foto met heel hoge nauwkeurigheid zou kunnen bepalen of iemand al dan niet homoseksueel is.
“Dat is inderdaad choquerend en angstaanjagend”, beaamt de professor. “Maar het punt is ten eerste dat er enorm veel data en voorbeelden nodig zijn om een neuraal netwerken te trainen om dergelijke patronen te leren herkennen en ten tweede dat in dit geval de waarschijnlijkheid dan nog altijd heel klein bleek.
Geen gezichtsherkenning in Europa
“Dat gezegd zijnde, wil je uiteraard geen tussenlanding maken in Saudi-Arabië of Iran en op basis van fotoanalyse, die al dan niet correct aangeeft dat je homoseksueel bent, de gevangenis in vliegen. Met andere woorden: AI op zich is niet gevaarlijk, zoals Elon Musk beweert, het risico zit bij de mens die het voor bepaalde doeleinden inzet. Neem nu Donald Trump, die wellicht met behulp van AI verkozen werd door de zogenaamde echokamer van sociale media van het kiespubliek te gaan sturen. Of de Chinese overheid, die AI gebruikt om via gezichtsherkenning de Oeigoeren non-stop te monitoren. In Europa hebben we echter beslist om niet met gezichtsherkenning te werken, of alleen als het echt niets anders kan. Het is dus uiteindelijk de mens die beslist wat we met AI doen, en wat we wel of niet OK vinden.”
AI op zich is niet gevaarlijk, het risico zit bij de mens die het voor bepaalde doeleinden inzet
In dat opzicht willen we afsluiten met een andere quote, ditmaal van Stephen Hawking: AI wordt het beste of het ergste dat de mens ooit is overkomen. Wat is de mening van de professor daarover? “Heeft AI negatieve kanten? Absoluut”, beaamt hij. “Maar we kunnen er ook enorm veel goede dingen mee doen: modellen opzetten om weerfenomenen te voorspellen, beenprotheses aansturen, moleculen analyseren en zo de ontwikkeling van medicijnen en vaccins vereenvoudigen … De bijdrage van AI kan dus heel positief zijn, als we als mens tenminste beslissen om het daarvoor in te zetten.”
