Hoogleraar pleit voor meer organisatienetwerken tussen bedrijven: “Om de uitdagingen en complexiteiten van deze wereld het hoofd te bieden”

We leven in een wereld die almaar sneller gaat en waarin complexiteit en onzekerheid kernwoorden zijn geworden. Of hoe dit met een goed klinkend acroniem tegenwoordig wordt samengevat: de VUCA-wereld (Volatile, Uncertain, Complex, Ambigious; nvdr). We staan hierdoor voor grotere uitdagingen, waaraan ook onze bedrijven het hoofd moeten kunnen bieden. Maar niemand kan op alles alleen een antwoord vinden, daarom pleit hoogleraar Bart Cambré voor meer organisatienetwerken tussen bedrijven.

“Je moet het maar doen als organisatie tegenwoordig”, begint Bart Cambré zijn betoog, “snel een antwoord klaar hebben voor uitdagingen die nieuw zijn, die zich vroeger nooit hebben gesteld — of toch niet in de mate waarin ze zich nu opdringen”. Denk maar aan de snelle klimaatopwarming of de kloof tussen arm en rijk , bijvoorbeeld. Of nog: de verregaande digitalisatie en nood aan continue innovatie.

Om hiermee om te gaan, is een nieuw soort samenwerkingsverband nodig, volgens de vicedecaan van de Antwerp Management School en hoogleraar aan de Universiteit van Antwerpen. Cambré: “We zien meer en meer dat bedrijven enkel bepaalde zaken kunnen aanpakken door samen te werken in organisatienetwerken: iedereen blijft z’n onafhankelijkheid behouden maar deelt informatie, kennis of technologie om samen een doel te bereiken.”

Dat doel is belangrijk, volgens Cambré. “Dat is het verschil met andere samenwerkingsvormen, waarbij efficiëntie vaak centraal staat. Bedrijven werken in die gevallen samen om meer te kunnen doen met dezelfde hoeveelheid middelen of zelfs meer te doen met minder middelen”, legt de hoogleraar uit. Bij een organisatienetwerk is effectiviteit het belangrijkste: samen een bepaald doel halen. “Eigenlijk verlaten we hier een beetje 250 jaar aan economisch denken”, lacht Cambré, “want efficiëntie staat hierbij dus niet op de eerste plaats.”

Bezint eer ge begint

Goed, je hebt een doel — een product, dienst of missie — waarvan je weet dat je het niet alleen kunt bereiken omdat je niet voldoende middelen of expertise hebt. Maar waarom zou je dan een organisatienetwerk opzetten en niet gewoon, bijvoorbeeld, de expertise zelf in huis halen? “Dat is inderdaad de klassieke manier om iets aan te pakken: een expert vast in dienst nemen, fuseren met een ander bedrijf of zelfs eentje overnemen. Dat lukt voor heel wat zaken, maar niet voor alles. Vooral niet voor complexe issues, omdat je net daarvoor zoveel meer kennis, tools en geld nodig hebt.”

En dus ook: meer bedrijven. “Een fusie tussen twee bedrijven valt nog te doen, maar begin maar eens tientallen bedrijven te fuseren om één uitdaging aan te pakken. En dan zit je nog met verschillende andere issues die ook een aanpak nodig hebben”, klinkt het bij Bart Cambré. Een organisatienetwerk is dus een goede manier om bedrijven te laten samenwerken op vlak van innovatie, internationalisaties, leveren van maatwerk aan de eindklant, … maar evengoed ook klimaatuitdagingen of social issues.

Al wil Cambré daarmee niet gezegd hebben dat nu elk bedrijf maar voor om het even wat een netwerk moet gaan vormen. “Bezint eer ge begint”, zegt de hoogleraar. Het is een zin die hij steevast laat vallen tijdens zijn module ‘Succesvol Samenwerken’, een onderdeel van de Masterclass Exponential Transformation van POM West-Vlaanderen. “Ja, het is een goede manier van samenwerken en informatie en risico’s te delen om een doel te bereiken. Maar het is ook moeilijk en complex. Doe het dus alleen als het niet anders kan, als je zonder die samenwerkingen het doel niet zal halen.”

Zoals het in de tijd van Beethoven klonk

Stefaan Vanfleteren, CEO van Piano's Maene, weet als geen ander hoe complex een organisatienetwerk kan zijn. Maar het is ook dankzij deze samenwerkingsvorm dat Piano’s Maene een nieuwe, innovatieve vleugelpiano heeft kunnen ontwikkelen. “Het is ons uitgangsbord geworden”, zegt Vanfleteren over de piano. “Het is altijd de visie van Piano's Maene geweest om innovatief te zijn en verandering te omarmen. Als CEO is dit van bij het begin mijn voornaamste drijfveer geweest — iets wat bijna haaks staat op de traditionele en best wel conservatieve wereld van de piano. Met onze Chris Maene rechtsnarige vleugel hebben we iets gecreëerd dat teruggaat naar hoe de piano van Beethoven, Chopin en co was gebouwd, maar toch vernieuwend is.”

De vleugelpiano klinkt zoals ze in de tijd van deze legendarische componisten moet geklonken hebben — maar dan beter. “We hebben de bassnaren opnieuw recht in de piano gelegd, net zoals toen. Dat zorgt ervoor dat het geluid van één snaar veel minder dat van alle andere snaren gaat beïnvloeden. Je kan dus elke snaar apart beter horen”, legt Vanfleteren uit. Vroeger hadden deze piano’s met rechte snaren enkele nadelen — precies dat was de reden waarom de gekruiste snaren werden gecommercialiseerd — , zoals doffe hoge tonen. “Maar door veel research en testing samen met onze partners hebben we deze nadelen eruit kunnen halen en een piano kunnen maken die klinkt als geen ander.”

Deze nieuwe piano was niet mogelijk geweest zonder de samenwerking van het netwerk dat Piano’s Maene rondom zich heeft opgebouwd. Artiesten die input hebben gegeven, het concertgebouw in Brugge waar Vanfleteren en zijn team de klank van de piano mochten testen, maar ook onder andere een ijzergieterij uit Duitsland die het frame van de piano mee heeft gemaakt en zelfs een architect uit New York die mee nadenkt over hoe het klavier ergonomischer kan worden.

Krachten bundelen

Sommige samenwerkingen heeft Piano’s Maene zelf gezocht, anderen zijn in de schoot van Piano’s Maene gevallen. “Maar elk van de spelers in het netwerk zijn cruciaal. Zonder al die samenwerkingen hadden we de piano nooit kunnen creëren”, meent de CEO, die zich tijdens de masterclass van POM West-Vlaanderen liet inspireren om deze samenwerkingen aan te gaan. “We kunnen heel veel dingen bedenken en uitvinden, maar als de artiesten er niet achterstaan of de concerthuizen hun input niet willen geven, dan zouden we niet ver geraken.”

Bart Cambré hoort Vanfleteren graag vertellen over zijn organisatienetwerk. “Het perfecte voorbeeld van de krachten bundelen en samen voor een doel gaan”, zegt de hoogleraar, die deze samenwerkingsverbanden steeds vaker ziet opduiken in ons land. “Het gaat snel nu, zoals alles tegenwoordig. Steeds meer organisaties beginnen zich te verbinden om zaken te realiseren. Het schiet als paddenstoelen uit de grond en deze trend zal blijvend zijn. Zo blijkt uit een bevraging van Antwerp Management School bij 201 West-Vlaamse bedrijven dat 80% van de bedrijven die al samenwerken dit in de toekomst nog meer wil doen. Soms is het een manier om grote zaken als internationalisering of groeiplannen aan te pakken, in andere gevallen kiezen ze voor samenwerkingen om, zoals Piano’s Maene, een specifiek product op de markt te brengen.”

Juiste mensen op de juiste plaats

Hoe dan ook, de juiste mensen op de juiste plaats is een regel die meer dan ooit geldt in organisatienetwerken, vinden Cambré en Vanfleteren. “Je brengt natuurlijk verschillende organisaties samen en dus ook verschillende culturen”, haalt de laatste aan. “Je moet medewerkers in het netwerk brengen die daarmee kunnen omgaan. In ons geval: medewerkers die feeling hebben met de artistieke partners maar ook begrip hebben voor de typische ‘Deutsche gründlichkeit’ van de ijzergieterij, bijvoorbeeld.”

Voor het Maene projectteam was het even zoeken om de juiste personen te vinden. “We hebben een aantal mensen vervangen in het begin omdat we vaststelden dat ze niet zo’n goede fit waren voor deze manier van samenwerken”, zegt de CEO. Cambré pikt in: “Zelfs al is het maar een klein onderdeel van je activiteiten, toch is het belangrijk dat de mensen die in de structuur zitten volledig mee zijn met het verhaal; dat ze het doel begrijpen, de manier van samenwerken respecteren en er volledig voor gaan. Dat is de sleutel tot succes van zo’n netwerk. Het vraagt wel een andere skillset: het is niet omdat je een goede bedrijfsleider bent, dat je sowieso een goede netwerkleider zal zijn of andersom.”

Deel van de toekomst

Het organisatienetwerk van Piano’s Maene verloopt nu goed. De nieuwe piano krijgt intussen ook aandacht uit de artistieke wereld in binnen - en buitenland. “Nu zijn we aan het bekijken hoe we het instrument internationaal verder kunnen commercialiseren en welke samenwerkingen we daarvoor nodig hebben. We voelen de interesse uit de hele wereld, als klein West-Vlaams bedrijf is dat fantastisch. Maar we zijn er ons ook van bewust dat we zelf niet overal tegelijk kunnen aanwezig zijn met ons product. De vraag is dus nog: hoe krijgen we onze piano wél in de landen waar er vraag naar is?”

Voor Cambré is dit het perfect voorbeeld van de complexiteit waarmee bedrijven vandaag de dag te maken krijgen. “Op een bepaald moment zullen bedrijven in zowat alle mogelijke samenwerkingsvormen tegelijk zitten”, zegt hij. Cambré somt ze nog even op: “Iets aankopen van een ander bedrijf, een expert in huis halen, een alliantie aangaan, of een organisatienetwerk opzetten. Afhankelijk van wat je wilt bereiken, is een andere vorm nuttig.”

Een organisatienetwerk is dus niet de be-all and end-all van samenwerkingen, maar deze vorm maakt volgens Cambré en Vanfleteren wel onderdeel uit van de toekomst — de titel van het boek van Cambré is niet voor niets “Organisatienetwerken: de organisatievorm met toekomst”. “Het is een manier om competenties en middelen samen te brengen zodat meerdere bedrijven een bepaalde uitdaging aangaan én meerwaarde kunnen creëren op hun manier.”