Antwerpse ontwerpt vegan handtas: “Het is belangrijk om nú in te zetten op alternatieve materialen die op termijn leer kunnen vervangen”

Lies Mertens (© Emilie Bonjé)

Sinds de oprichting in 2017 focust Lies Mertens met haar handtassenlabel op duurzaamheid, innovatie en transparantie. Bij haar zoektocht naar nieuwe materialen sloeg de ontwerpster de handen in elkaar met MycaNova, een dochterbedrijf van het Belgische farmabedrijf Citribel. In een pioniersproject onderzochten ze de voorbije tweeënhalf jaar samen de mogelijkheid om mycelium – een netwerk van schimmeldraden – te gebruiken als duurzame vervanger voor dierlijk leer. Op 20 april lanceerde Lies Mertens als eerste Europese modemerk een vegan tas in myceliumleer, nadat het label eerder al een tas op de markt bracht op basis van druivenresten uit de wijnindustrie. Voor dit innovatieve project kan Mertens rekenen op de financiële steun van stad Antwerpen, die er honderd procent in gelooft. “Ik kies er resoluut voor om te vernieuwen met materialen: zo kan ik de grootste impact maken op de planeet.”

In 2017 richtte Lies Mertens haar gelijknamige handtassenmerk op, waarmee ze elegantie en functionaliteit wist te verzoenen. “Ik zocht een stijlvolle en comfortabele tas voor mijn laptop, die ik ook kon gebruiken in mijn vrije tijd én die mijn persoonlijkheid weerspiegelt. Ik vond niet wat ik zocht, dus maakte ik zelf een leren tas. Zo ging de bal aan het rollen”, vertelt de ontwerpster, die van in het begin sterk focuste op duurzaamheid.

“Het leer waar we mee werken is een bijproduct van de vleesindustrie. Zo willen we verhinderen dat er dieren sterven voor de huid alleen. De huiden zijn steeds afkomstig uit Europa. We selecteren zorgvuldig slachthuizen die op een ethische manier werken, om er mee voor te zorgen dat de dieren een zo goed mogelijk leven kunnen leiden.” De productie van de handtassen gebeurt in ateliers in Italië en Tunesië, met veel aandacht voor duurzaamheid en menswaardige werkomstandigheden.

Betere balans

“Op zich vind ik leer een zeer duurzaam materiaal: het gaat lang mee en het veroudert mooi. Maar alternatieven zijn nodig als we onze klimaatimpact willen beperken. Want leer komt van dieren en de veeteelt vergt veel van het milieu. Bovendien is leer nooit volledig plantaardig, want er wordt altijd een zekere hoeveelheid kunststof gebruikt om het af te werken en het mooi soepel en consistent te maken.”

“Daarom is het belangrijk om nú in te zetten op de ontwikkeling van alternatieve materialen, zodat die op termijn leer kunnen vervangen”, zegt Mertens, die ervan overtuigd is dat minder leer gebruiken en meer investeren in plantaardige materialen de juiste piste is naar een betere balans.

“Bij innovatie denken we vandaag in de eerste plaats aan digitalisering. Dat is uiteraard noodzakelijk, maar ik kies er resoluut voor om te vernieuwen met materialen. Wat ik hier vooral interessant aan vind, is dat ik op die manier echt een impact kan maken op de planeet en het klimaat”, vertelt Mertens.

De handtassencollectie in druivenleer die ze vorig jaar op de markt bracht met het Italiaanse VEGEA, is hier een mooi voorbeeld van. “Dit is een plantaardig materiaal, gemaakt van restproducten uit de wijnindustrie. Ik besloot echter om de samenwerking stop te zetten omdat het bedrijf onvoldoende transparant communiceert over de samenstelling van het materiaal. Zelf streef ik naar volledige transparantie, dus het klopte voor mij niet om te werken met een materiaal waarvan de oorsprong niet honderd procent kan achterhaald worden.”

Belgisch én circulair: mycelium

Mertens bleef zoeken naar een alternatief voor leer en zo kwam ze in contact met Citribel, een grote speler in de chemie die citroenzuur maakt voor de farmaceutische en voedingsindustrie. Om citroenzuur te produceren, gebruikt het Belgische bedrijf suikermelasse, een natuurlijke nevenstroom uit de Tiense suikerraffinaderijen afkomstig van suikerbieten of suikerriet.

Voor de omzetting van melasse naar citroenzuur, maakt Citribel gebruik van oppervlaktefermentatie, een arbeidsintensief proces dat verloopt via blootstelling aan de lucht in grote, platte aluminiumschalen. Bij fermentatie zorgen bacteriën, schimmels of gisten voor het omzetten van stoffen in een product, waardoor de zuurtegraad, smaak, geur of uiterlijk verandert. Citribel gebruikt hiervoor de schimmel ‘Aspergillus niger’. Die kweekt de eerste dagen lange vezels en proteïnen en maakt pas daarna citroenzuur aan. Hierdoor ontstaat als restproduct een dens netwerk van schimmeldraden: mycelium.

Mycelium werd lange tijd ondergewaardeerd en verwerkt als veevoeder voor herkauwers. Tot Citribel dat per dag ongeveer zes voetbalvelden van deze sponsachtige substantie kweekt, zich begon af te vragen: kunnen we niet meer en beter doen met die volumineuze nevenstroom?

Verschillende onderzoeksprojecten werden opgestart naar de toepassingsmogelijkheden. In deze context kwamen Lies Mertens en Citribel met elkaar in contact. “Samen met MycaNova, het dochterbedrijf van Citribel, deden we de voorbije jaren research naar de technische eigenschappen van mycelium, zoals stevigheid en rekbaarheid, met als doel het te kunnen verwerken tot leer.”

“Als jonge speler hebben we het voordeel dat we snel kunnen schakelen. Hierdoor kunnen we onze gezamenlijke kennis en ervaring in sneltempo omvormen tot een vernieuwend eindproduct. Mycelium is een bijproduct van een bijproduct. Het is een volledig circulair materiaal, dat beantwoordt aan de huidige uitdagingen op vlak van milieu en klimaat”, vertelt de ontwerpster fier.

Europees pioniersproject

Na tweeënhalf jaar onderzoek en ontwikkeling komt Lies Mertens nu als eerste Europese modemerk naar buiten met een tas in het nieuwe mycelium. “Consumenten en ondernemers zijn steeds meer bezig met duurzaamheid. Er is een stijgende vraag naar en interesse in innovatieve, milieuvriendelijke materialen.”

“Maar velen twijfelen toch om de stap te zetten omdat ze onvoldoende kennis hebben”, vertelt Mertens, die benadrukt dat het daarom cruciaal is om correcte en goed onderbouwde informatie over alternatieve materialen te delen met het grote publiek. Dit wil ze doen via een expo waar zowel het onderzoek naar het materiaal als het resultaat worden getoond, ondersteund door lezingen, workshops, video’s, … “Vanaf eind april was iedereen welkom om het nieuwe materiaal te komen zien, voelen en beleven in het atelier in Antwerpen”, klinkt het enthousiast.

Voor de uitwerking van het project kan Lies Mertens rekenen op ondersteuning van stad Antwerpen, die jaarlijks financiële steun voorziet voor vernieuwende projecten in mode en design. “Van onderzoek en ontwikkeling tot productie en het lanceringsevent: zonder de steun van de stad was dit niet mogelijk geweest. We zijn de stad dan ook zeer dankbaar dat ze geloven in ons project, en dat ze ons de kans geven om onze boodschap verder te verspreiden bij het publiek”, zegt Mertens.

Want ondanks het toenemende bewustzijn over duurzaamheid moeten zeer veel mensen nog overtuigd worden om producten op basis van innovatieve materialen aan te kopen (consumenten) of te verkopen in hun zaak (retailers). “Mensen kopen in eerste instantie nog altijd iets omdat ze het mooi vinden. Op de tweede plaats komt functionaliteit, en daarna pas duurzaamheid en de samenstelling en de materialen.”

“Ik werk nog altijd met leer in mijn collecties, omdat ik op die manier een grotere doelgroep kan bereiken. Mensen die bij mij terecht komen op zoek naar een leren tas, wil ik graag laten kennismaken met mycelium. Door hen te informeren hoop ik dat ze open staan om het nieuwe materiaal een kans te geven. Ik heb er bewust voor gekozen om de nieuwe collectie niet meer in leer uit te brengen. Zo hoop ik velen te kunnen overtuigen om voor mycelium te kiezen.”

Stijlvolle idealist

Lies Mertens heeft in Antwerpen al een trouw publiek. “We noemen onze klanten ‘stijlvolle idealisten’: mensen die over het algemeen begaan zijn met duurzaamheid en veel belang hechten aan esthetiek en stijl.”

“Wanneer ik in de winkel sta en een kwartier naar buiten kijk, zie ik veel voorbijgangers met een tas van mij. Dat vind ik uiteraard fijn, maar misschien is het ook een teken dat we verder moeten kijken dan Antwerpen”, vertelt de ontwerpster, die ambities heeft om haar handtassenlabel uit te breiden met andere vernieuwende materialen en producten.

Maar alles op zijn tijd. “Ik wil volop focussen op wat ik nu aan het doen ben, zodat ik het goed kan doen. Ik vind het zeer belangrijk om de boodschap goed te verspreiden en zoveel mogelijk mensen te informeren over mycelium, zodat de drempel om te kiezen voor dit mooie, duurzame materiaal steeds kleiner wordt. Ik geloof dat de expo in ons atelier hier zeker toe kan bijdragen, dus ik kijk ernaar uit om daar veel mensen te verwelkomen.”