- door Omar Mohout en Sofie Staelraeve. Bron foto: Shutterstock
HealthTech is in heel Europa 'growing business' en neemt na FinTech plaats twee in qua aantal innovatieve scale-ups. Niet zo verwonderlijk: onder meer de vergrijzing van de bevolking, de toename van chronische aandoeningen, en nieuwe technologieën en behandelmethodes zoals mhealth, CRISPR en immunotherapie leggen het vuur aan de schenen van bestaande werkwijzen en business modellen in health. We verwachten bovendien dat overal in Europa (en wereldwijd) zorgsystemen zich aanpassen richting meer preventie, meer thuisbehandeling, meer mobile health en digital, met een groter ondernemerschap en accent op kwaliteit.
Zorgvoorzieningen en ondernemingen in de sector voeren deze wijzigingen her en der nu al door. Het healthcare-veld verandert, en dat toont zich ook in de aard en de omvang van het health-entrepreneurship.
De Sirris data over het Belgische startup landschap en de Europese scale-ups maken het mogelijk de Belgische HealthTech, een verzamelnaam voor CareTech, RegMed en MedTech-bedrijven, in perspectief te plaatsen: wat is de identiteit en het DNA van de Belgische en Europese HealthTech-scene? Hoe zit het met de doorgroei van start-up naar scale-up? En wat leert de analyse van HealthTech-investeringen ons over het Belgisch health-entrepreneurship in Europees perspectief?
1. Belgische HealthTech is alive and kicking
HealthTech is de onbetwiste leider in het Belgisch startup landschap, nog voor FinTech en Manufacturing, goed voor bijna 10% van alle technologiebedrijven. 2014 (minstens 35 gelanceerde start-ups) en 2015 (29) waren topjaren voor de sector, in een aanhoudende groei sinds 2009. Ook inzake scale-ups is healthcare nummer één in België: de sector scoort met 46% scale-ups zelfs mooi boven het gemiddelde van 39% in alle sectoren. Het toont aan dat 'new kids on the block' wel degelijk kunnen groeien. Het zijn mooie en opvallende cijfers voor zo'n complex, gedifferentieerd en kleinschalig land als België. Start-ups in health kiezen met België namelijk niet meteen de makkelijkste markt.
Groei in aantal Belgische HealthTech bedrijven - bron: sirris.datascouts.eu
Het verklaart misschien ook het grote aantal spin-offs en spin-outs bij de Belgische HealthTech-starters: 18% van hen zijn gegroeid uit onderzoeksorganisaties, een factor twee in vergelijking met de andere sectoren. HealthTech-ondernemerschap is dus meer dan bij andere sectoren gelinkt aan bestaande organisaties en structuren.
Anderzijds: het grootste deel van de HealthTech-bedrijven heeft deze spin-off link niet. We zien de voorbije jaren ook tal van initiatieven en netwerken die het healthcare-ondernemerschap ondersteunen (vb Voka Health Community, MIC Vlaanderen, Impulse Brussels innovation; Leuven Mindgate; BlueHealth Antwerp, Agoria Health, Caring Entrepreneurship Fund, MedTech Flanders, Flanders Care, Le WeLL,...) en zo zorgen voor een heus broeinest van mogelijkheden voor (nieuwe) ondernemers. Het European innovation scoreboard van de Europese Commissie toonde België begin september niet voor niets nog als een kampioen inzake innovatienetwerken.
Verder doet de Belgische HealthTech het prima inzake aantal investeringen. Negen Belgische spelers maakten dit jaar al de sprong naar 'scale-up' en trokken minstens 1 miljoen euro externe financiering aan: Ontoforce, Molecubes, Icometrix, , Nyxoah, Sihto, Bloom Technologies, OncoDNA, Qaelum en Ugentech. Die laatste won de begeerde Deloitte Rising Star-trofee 2016.
Dankzij deze doorgroeiers staan we Europees op een indrukwekkende 4de plaats:
Afgezet tegenover het aantal inwoners staat België Europees zelfs op de 2de plaats voor HealthTech.
Maar ook hier is lef en zelfvertrouwen nodig: in ons land is voldoende kapitaal aanwezig om bedrijven te ondersteunen. Maar helaas niet als risico- of groeikapitaal. Belgische ondernemers zijn vaak te bescheiden. Dat siert hen maar mag ze niet beperken. Het duurt gemiddeld vijf jaar vooraleer ze ruime externe financiering aantrekken en dat is langer dan in andere Europese landen. Ook de omvang van de investeringen mag toenemen: we doen het uitstekend qua aantal deals; qua opgehaald kapitaal in healthcare zakken we dan weer naar de zesde plaats en eist het kleine Zwitserland de eerste plaats op binnen Europa. Dat laatste trouwens met dank aan GIMV, dat mee investeerde in verschillende Zwitserse bedrijven.
2. Brussel, Gent en Leuven zijn de places to be voor HealthTech; Parijs, Stockholm en Londen internationaal
Als we inzoomen op het healthcare ecosysteem in België, dan springen Brussel, Gent en Leuven er uit als broeinesten voor nieuw ondernemerschap in health. Zo'n 26% van de health start-ups is te vinden in de hoofdstad, 10% in Gent en 8% in Leuven. Ook Hasselt is aan het opkomen, dankzij onder meer Mobile Health Unit, een samenwerking tussen enkele ziekenhuizen en de Universiteit Hasselt, het Corda effect en CareTech initiatieven zoals Happy Aging.
Het aantal HealthTech start-ups/scale-ups per regio:
- Brussel 26% (en 16% van alle scale-ups)
- Vlaanderen 55% (en 56% van alle scale-ups)
- Wallonië 20% (en 28% van alle scale-ups)
Opmerkelijk is ook de positie van Wallonië: het HealthTech-landschap telt veel minder nieuwkomers, die zich vooral in Louvain-la-Neuve, Luik, Charleroi en Bergen situeren. De aanwezige bedrijven zijn voor een veel groter deel matuur en hebben de sprong naar scale-up al achter de rug.
Brussel is dus het broeinest maar ontbreekt aan groeidoorbraken, Vlaanderen dient de groei internationaal te valoriseren, Wallonië dient aandacht te hebben voor de creatie van een HealthTech-pijplijn door het stimuleren van nieuwe ondernemingen.
Overzicht HealthTech stakeholders - bron: Sirris
Gent doet het bijzonder goed als scale-up stad in 2016: internationaal vinden we Gent terug op de 6de plaats voor health scale-ups.
Maar dé Europese scale-up steden voor HealthTech zijn Parijs, Stockholm en Londen. Vooral Zweden heeft een mooie positie te pakken: het land telt minder dan tien miljoen inwoners, maar laat dit jaar toch vijftien HealthTech deals optekenen. Specifiek hoofdstad Stockholm blijkt daarmee zowaar aantrekkelijker te zijn dan het meermaals grotere en overgehypte Berlijn. Ook opvallend: twee Zweedse HealthTech bedrijven (Frisq en Cellink) zijn dit jaar naar de beurs getrokken en daarmee geven ze heel Europa het nakijken. Straffer nog: Cellink, een 3D bio-printing bedrijf, is nog geen jaar geleden opgericht en nu al succesvol publiek gegaan met 15 miljoen euro in de oorlogskas. Een record dat zelfs in Silicon Valley mensen van hun stoel doet vallen.
Het land met de meeste HealthTech-deals is echter Frankrijk dat dit jaar tekende voor 24 deals. MonDocteur, Rythm en Physidia haalden elk meer dan tien miljoen euro op. De grootste Europese deal was echter voor Zwitserland waar MindMaze maar liefst 89 miljoen euro ophaalde. Even opmerkelijk is dat de investeerder uit Indië komt: Hinduja Group. Ook opvallend: de derde grootste HealthTech kapitaalronde komt uit Servië: Seven Bridges dat 40 miljoen euro ophaalde.
3. De overheid speelt een hoofdrol
In heel Europa is de overheid de belangrijkste investeerder voor start-ups, voornamelijk via (semi-)publieke investeringsfondsen. Ook in België is dat het geval. Voor HealthTech zijn de meest actieve fondsen MeusInvest, LRM, Capricorn, Qbic, Gemma Frisius Fund en PMV als primus inter pares.
De link met onderzoeksorganisaties is in de Belgische HealthTech niet alleen groot bij de start van het bedrijf, maar ook bij de scale-ups: een kwart van de Belgische scale-ups zijn gegroeid uit onderzoeksinstellingen. Dat is voornamelijk zo in de hardere, te patenteren deelsegmenten van health als biotech, semiconductoren, medtech en nanotechnologie. Zowel imec als de KULeuven staan Europees in de top twee net na de University of Cambridge. Maar ook UGent, en de Universiteit Antwerpen komen in de lijst voor.
Bijna 25% van de health scale-ups in België volgde een acceleratorprogramma, een opvallend hoog cijfer. Je hoeft weliswaar geen accelerator doorlopen te hebben om succesvol op te schalen maar als je het wel doet, noteren we gemiddeld een snellere opschaling met twee jaar. iStart (ex-iMinds, nu imec) is de Belgische health accelerator die de hoogste scale-up cijfers laat optekenen, sterker nog, ze staan Europees op de eerste plaats, nog voor het prestigieuze Y Combinator en Seedcamp. Ook het Luikse LeanSquare doet het prima.
Een overheid die inzet op digitale economie zijn belangrijke triggers voor digitale health start-ups. Dat matcht trouwens perfect met het aangeven van het World Economic Forum dat health, na FinTech, het domein is waar de digitale evolutie het sterkste gevoeld zal worden. Willen we binnen health & care voorbereid zijn op wat komt, dan dient digital health vervat te zijn in alle beleidsacties en kaders die diverse overheden uitwerken.
4. Het dominante bedrijfsmodel is B2B
Opmerkelijk is verder dat 66% van de Europese HealthTech scale-ups zich situeren aan de B2B-kant (Business-to-Business). In België is maar liefst 78% B2B georiënteerd. Enkel Zwitserland heeft een vergelijkbaar DNA met ons land.
Zweden bijvoorbeeld heeft slechts 33% B2B HealthTech scale-ups. Het toont aan dat elk ecosysteem een ander DNA heeft. Daardoor zijn weinig van de Zweedse scale-ups een spin-off in tegenstelling tot België en Zwitserland.
De Belgische start-ups en scale-ups zijn sowieso grotendeels business-to-business bedrijven. Daar verschilt HealthTech niet van de andere sectoren: België is een top B2B-land. Het aantal HealthTech scale-ups dat B2C werkt, situeert zich rond het Belgische gemiddelde. Daarbij concentreert een groot deel zich op hardware gebaseerde innovatie.
We verwachten wel dat het aantal B2C-bedrijven binnen health de komende jaren toe zal nemen. Onder meer ten gevolge van een persoonsgerichte financiering in de zorg, verdere inbedding van mobile health, en een meer op preventie en kwaliteit gerichte vergoeding. Ook de heilige graal van goed werkende platformmodellen in health (waar vb Esperity en Cubigo op werkt) is meer B2C-georiënteerd.
Het stemt tot nadenken: investeren we verder in onze sterktes (onderzoek gedreven, B2B, hardware, MedTech) of gaan we onze zwaktes proberen op te krikken (B2C, App gedreven, CareTech)?
5. Valorisatie en buitenlands geld aantrekken vormen uitdaging
Het Belgische HealthTech ondernemerschap is alive and kicking, en kan de sprong naar internationalisatie maken. We hebben zonder meer een pak interessante health start-ups die het potentieel hebben om verder te groeien.
Daarvoor dient een snellere marktpenetratie gerealiseerd, moet lock-in verkregen worden binnen gebruikte healthcaremodellen en -processen, en er dienen sneller en meer middelen aangetrokken kunnen worden voor de verdere groei. We trekken bijna geen buitenlands geld aan met onze HealthTech bedrijven. Het opgehaalde HealthTech kapitaal in België is weliswaar groeiend, maar ook niet om over naar huis te schrijven:
We dienen sneller de sprong te maken naar internationale activiteiten, waarbij het aantrekkelijk genoeg is voor de groeiers om verdere ontwikkelingen ook in de thuismarkt te maken. Dan zal België hier ook de vruchten van plukken in termen van economische meerwaarde en tewerkstelling.
Redenen waarom die valorisatie zo moeizaam verloopt zijn te vinden in de complexiteit van het zorgsysteem, hier, maar zeker ook in andere landen: binnen de 27 EU-landen kunnen we spreken van 27 aparte zorgsystemen, met elk hun eigen cultuur en beleidskader. Dat maakt het behoorlijk inspannend en moeilijk voor start-ups snel schaal te verwerven in Europa.
Een tweede reden is de moeilijkheid om nieuwe producten en diensten met aantoonbare meerwaarde binnen bestaande processen in te bedden. België scoort hier extreem slecht. We verwijzen te veel naar de stringente beleidskaders om het gebrek aan business model en inpassing in de waardeketen als reden. Maar niks belet ondernemers om de huidige modellen te bypassen en/of er creatief mee om te gaan. Niks belet spelers langsheen de hele waardeketen samen te werken aan geïntegreerde oplossingen die uiteindelijk een hogere kwaliteit ,en dus waarde, bieden. We missen hier nog voldoende kennis en durf. En sommigen missen misschien de financiële ruimte die hen vleugels heeft om met business modellen te experimenteren.
We kunnen hier leren van toplanden Zweden en Zwitserland: stimulansen voor brede innovatieve technologieën over alle sectoren beïnvloedt de snellere opname van innovaties in health. Dat maakt het beleid inzake digitale economie extreem belangrijk. Daarnaast is er een cultuur (en regelgevend kader) van open/ 'vloeiend' entrepreneurship nodig: de ruimte en bereidheid van (zorg)ondernemers hun bedrijf open te stellen, extra middelen aan te trekken met lef, en hun bedrijf te verkopen of te laten samensmelten met buitenlandse spelers.
De HealthTech sector in België staat op de drempel van maturiteit: tal van nieuwe spelers steken de neus aan het raam; health is de snelst groeiende startup scene en de gezondheidszorg zelf staat in België voor immens uitdagingen waarvoor nieuwe producten en diensten onontbeerlijk zullen zijn. Traditioneel telt de HealthTech sector een groot aandeel spin-offs, maar we zien dat geleidelijk aan veranderen: nieuwe ondernemers hoeven niet meer voort te komen uit een onderzoekomgeving om succesvol te zijn. Toch blijven onze universiteiten, kennisinstellingen en universitaire ziekenhuizen een interessante humus voor nieuw health ondernemerschap. In Brussel, Gent, Leuven en Hasselt ligt het hart van de HealthTech-scene. We scoren als klein land sterk qua aantal health scale-ups en tekenen daar een sterk resultaat op. Echter, er blijven nog te veel health starters die sprong niet maken. We hebben het vaak lastig met het integreren in het zorgproces, het internationaal ontplooien van het business model en in vinden van risico- en groeikapitaal.
En net zoals een startup hoeft België niet groot te zijn om grootse dingen te doen.
Omar Mohout is start-up expert bij Sirris, het innovatie centrum van de Belgische technologische industrie. Hij is bestuurder bij startups.be en professor ondernemerschap aan de Antwerpse Management School.
