Veel restaurants gooien hun groente-, fruit- en tuinafval (gft) gewoon bij het restafval. Zonde, vinden de founders van De Clique. Deze Utrechtse start-up stimuleert bedrijven om hun afval te scheiden, haalt biostromen zoals koffiedrab, snij- en voedselresten CO2-neutraal op om er nieuwe, lokale producten van te maken. Mede-eigenaar Anja Cheriakova is blij met elke nieuwe stap richting het ultieme doel: de zero waste stad als lokale productiemachine. “In 2021 willen wij voor eens en altijd bewijzen dat ons afval veel meer is dan afval. Met biostromen maak je immers de mooiste producten.”

Anja Cheriakova, 34, richtte De Clique samen met internationaal ondernemer Bas van Abel op. De 43-jarige Van Abel is de oprichter van het miljoenenbedrijf Fairphone, dat op een duurzame en eerlijke manier smartphones maakt. En Cheriakova levert met haar bedrijf ‘Binbang’ gerecycled plastic bakken die het afval scheiden zo makkelijk mogelijk maken: voor mensen thuis, op school, op kantoor en in de hele gemeente.

“Al acht jaar focus ik me op het circulair ondernemen”, zegt Cheriakova. “Dat houdt in dat ik grondstoffen ‘opwaardeer’ tot nieuwe, bruikbare producten. Met Binbang richtte ik mij op de biostromen van de consument. Helaas geldt er in die branche een gemeentemonopolie. Alleen de gemeente mag het afval van de consument ophalen. Daar liep ik vast.”

Vastgeroeste afvalindustrie

Cheriakova merkte dat gemeenten, hoe welwillend ook, te weinig voor elkaar krijgen op het gebied van circulariteit. Volgens de onderneemster is de huidige afvalindustrie simpelweg té traditioneel: “De conservatieve structuren kunnen het circulaire denken maar moeilijk omarmen. Het systeem is vastgeroest. Na een paar jaar trok ik dan ook de conclusie dat Binbang, omwille van de conservatieve industrie, geen succes kon worden. Maar opgeven deed ik niet.”

Al het afval dat wij bij de bedrijven ophalen, zetten we om in waardevolle producten. Die producten leveren we dan aan de lokale markt of het bedrijf zelf

Ze wijst ons op het feit dat zeventig procent van alles wat wij weggooien uit biostromen bestaat. Dat ‘afval’ komt in steden voornamelijk bij restaurants, cateraars, supermarkten en hotels vandaan. Een industrie waar, in tegenstelling tot de afvalindustrie, wél vrije marktwerking is, aldus Cheriakova. “Wij halen de zogeheten ‘biostromen’ bij de ondernemers op. Dan kun je denken aan uitgeperste sinaasappelen, koffiedrab en snijresten van groente en fruit. Thuis gooien de meeste mensen dat in de gft-bak, maar bij veel bedrijven belandt het in de grijze containerzak van het restafval. En dat is zonde, want die materialen kan je perfect hergebruiken als grondstof.”

“Daarom halen wij de biostromen niet alleen op - dat doen we trouwens met stille auto’s of fietsen en niet met een grote vrachtwagen - maar coachen we ondernemers en hun personeel ook om zo goed mogelijk te scheiden. We hebben een service ontwikkeld om al bij de bron – zijnde in de keuken – al te scheiden en kijken mee waar het handig is om een bak te plaatsen, zodat het goed werkbaar is. Wij vervangen de afvalrekening van de ondernemer door een rekening voor onze ophaaldienst. Zo kost het de ondernemer niets extra’s. Hij krijgt slechts te maken met een andere, duurzamere, kostenpost.”

Bas van Abel en Anja Cheriakova

De Clique kiest er bewust voor om het opgehaalde ‘restafval’ niet te verbranden, maar om te zetten in nieuwe producten. “Door restafval te verbanden wordt weliswaar energie opgewekt, maar je kunt het niet meer als grondstof gebruiken”, verduidelijkt Cheriakova. “Daarom kiezen wij ervoor om de afvalproducten opnieuw waarde te geven. Al het afval dat wij bij de bedrijven ophalen, zetten we om in waardevolle producten. Die producten leveren we dan aan de lokale markt of het bedrijf zelf. Daarmee is de cirkel rond.”

“Op die manier leren we ondernemers dat zij iets nuttigs kunnen doen met hun afval, we maken het heel tastbaar voor hen. Daar is het nu ook een goede tijd voor: mensen zijn echt bereid om te veranderen. En restafval verwerken, wordt steeds duurder. Veel meer scheiden wordt de toekomst.”

Stad als productiemachine

Om dit alles mogelijk te maken, werkt de Utrechtse onderneming nauw samen met een aantal fabrikanten. Zij zetten de biostromen om in nieuwe producten. Het aantal producenten dat zich bij De Clique aanmeldt, groeit blijkbaar hard. “Er is een hele beweging ontstaan”, zegt Cheriakova. “Een jaar geleden haalden we 500 kilo per maand op. Inmiddels is dat 10.000 kilo en de teller loopt nog steeds.”

“Steeds meer producenten durven stappen te zetten in het gebruik van afvalproducten. Waarom? Ten eerste omdat ze bij anderen zien dat het kan, ten tweede omdat de markt erom vraagt, en ten derde omdat het de producenten kwaliteit én kwantiteit oplevert.”

“Voor de fabrikant is het lastig om aan duurzame grondstoffen te komen. Die gaat immers niet zelf met elektrische voertuigen de stad in om afvalproducten op te halen. Dat is niet zijn core business. Wel de onze. Wij ontzorgen de producent en bieden hem een kwalitatief én kwantitatief product waarop hij kan vertrouwen.”

Wat De Clique dan precies van die grondstoffen maakt? Bier en sinaasappelolie bijvoorbeeld. Het bier wordt gebrouwen met oud brood, hop en kruiden die zijn opgewekt op compost van gft-resten. En de sinaasappelolie is gemaakt van Hollandse sinaasappelresten. “Met deze producten zetten wij in op bewustzijn”, benadrukt Cheriakova. “Zo laat onze sinaasappelolie zien dat het best raar is dat horecabedrijven sinaasappelolie kopen die in Brazilië wordt geproduceerd, terwijl die olie ook in onze eigen schillen zit.”

Bier en sinaasappelolie zijn pas het begin. De Clique wil, met de biostromen van de stad, nog veel meer lokale producten maken. Het is de ultieme droom van de oprichters: de stad als lokale productiemachine. “Ik zie De Clique als blueprint. Elke stad heeft een unieke biostroom”, stelt Cheriakova. “Zo heeft een studentenstad als Utrecht andere restproducten dan een stad waar veel landbouw is. Met De Clique zetten wij een basismodel neer dat per stad een andere, unieke invulling krijgt.”

Vrouw met een visie

Inmiddels kan het ambitieuze bedrijf rekenen op een mooi aantal investeerders en partners. Daarnaast trok het ook de nodige subsidies aan. Toch wil Cheriakova niet voorbijgaan aan het feit dat het startkapitaal toch voornamelijk uit eigen zak kwam. “Als ondernemer geloof je ergens in: in een product, een visie en een missie. Achter ieder succesvol bedrijf staan mensen met zo’n volhardend geloof. Ben je als ondernemer gedreven en heb je een consistente focus én een lange adem, dan is succes daar een logisch gevolg van.”

Door de coronacrisis werden we verplicht om na te denken over wat wij écht belangrijk vinden, het gaf ons rust en focus

De uitbraak van de coronacris was ook voor Cheriakova even schrikken. Toch bracht het de start-up verder: “Het dwong ons af te remmen in onze groei. Dat vonden wij in het begin natuurlijk helemaal niet tof, maar inmiddels zie ik er de voordelen van in. We werden verplicht om na te denken over wat wij écht belangrijk vinden, het gaf ons rust en focus.”

“Bovendien maakte COVID-19 de wereld attent op het belang van lokaal ondernemen en lokaal produceren. Het collectief bewustzijn veranderde. En dat was net dat ene duwtje in de rug dat onze start-up heel goed kon gebruiken!”

Hub in Leuven

Dit jaar zet De Clique in op nieuwe samenwerkingen met fabrikanten om zo tot nog meer nieuwe producten te komen. Cheriakova: “In 2021 willen wij voor eens en altijd bewijzen dat ons afval veel meer is dan afval. Met biostromen maak je immers de mooiste producten.”

In 2021 willen wij voor eens en altijd bewijzen dat ons afval veel meer is dan afval. Met biostromen maak je immers de mooiste producten

“Tegelijkertijd bouwen we onze vestiging in Utrecht verder uit én denken we na over hubs in andere steden. Zo zijn we op dit moment in gesprek met Rotterdam, Amsterdam én Leuven. Met die laatste stad zijn we overigens al best vergevorderd: verschillende bedrijven spraken er hun commitment uit. Met een eerste Belgische vestiging gaat De Clique wellicht in 2021 officieel de grens over!”