Is de verstedelijking bedreigd?

Decennialang was de toenemende verstedelijking één van de meest bepalende demografische megatrends. Maar het lijkt er sterk op dat de COVID-pandemie die trend een halt toeroept, of toch minstens een andere richting uitstuurt. De crisis heeft heel plots en onverwacht onze kijk veranderd op waar we willen wonen en werken. En dat zal een enorme impact hebben op de hele retailwereld, dus ook op foodretail. Er komt namelijk een einde aan de concentratie van industrie, arbeid, onderwijs en distributie in de steden. De gevolgen daarvan beschrijf ik in m’n nieuwe boek ‘The Future of Food’ dat in september verschijnt.

Donutvormig

Veel mensen zien nu in dat ze niet meer in of nabij een grote stad hoeven te wonen om er te studeren en/of carrière te maken. In grootsteden als Parijs en New York is de post-COVID-exodus al begonnen. Wie het zich kan veroorloven, ruilt z’n appartement in de stad in voor een huis met tuin in de periferie, en pendelt nog één tot twee keer per week naar het kantoor voor meetings met collega’s. Digitale nomaden kunnen zelfs eender waar werken. Ze emigreren naar regio’s waar de levenskwaliteit hoger is en de levensduurte lager.

In Londen daalde het gebruik van het openbaar vervoer door de coronamaatregelen met 71%. In Sydney daalde het openbaar vervoergebruik met ongeveer een derde, in New Delhi met 43%. Als meer mensen van thuis uit werken en er dus minder naar de steden wordt gependeld, zal het openbaar vervoer een deel van zijn rol verliezen. En de stad zal volgen. Zonder de dagelijkse in- en uitstroom van kantoorwerkers riskeren veel steden donutvormig te worden: het midden, waar de zakelijke districten en winkelstraten zich bevinden maar amper mensen wonen, wordt uitgehold.

Minder passanten

Horecazaken en winkels die tot voor kort rekenden op het arriveren en vertrekken van grote horden pendelaars met vaste werkuren zullen het aantal potentiële klanten dat dagelijks voorbij hun etalage komt drastisch zien terugvallen. Met een nefaste daling van de omzet tot gevolg. Tijdens de lockdowns zagen gemakswinkels in de stadscentra hun verkoopcijfers al dramatisch terugvallen. Voor de horeca was en is het helemaal een ramp. Denk ook aan de impact voor winkels en restaurants op luchthavens. De grootsteden zullen van uitzicht veranderen, de voorsteden ook. Vastgoedprijzen in de steden zullen wellicht dalen, de stadsranden zullen nieuwe inwoners en handelaars verwelkomen en beleven een ware renaissance.

De pandemie dwingt, zoals met alles, ook steden om zichzelf kritisch onder de loep te nemen en naar een gezonder, duurzamer systeem te evolueren. Het idee van de ‘stad van een kwartier’ maakt opgang, naar de voorbeelden van Parijs en Barcelona. Anne Hidalgo, de burgemeester van Parijs, streeft ernaar dat inwoners in hun meeste dagelijkse behoeften kunnen voorzien binnen de 15 minuten – loopafstand, met de fiets of met het openbaar vervoer – om de mobiliteit, de vervuiling en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Van de nood een deugd maken

Het betekent dat de wijk wordt heruitgevonden, met meer aandacht voor lokale infrastructuur, groen en fiets- en voetpaden. Maar ook met lokale retail, markten en handels- en servicepunten. In 2020 tekenden buurtwinkels de grootste groei op, terwijl kleinere handelskernen sneller herstelden dan grote steden. Van de nood wordt zo een deugd gemaakt: de belangstelling voor lokaal neemt toe, of het nu uit praktische of duurzaamheidsoverwegingen is.

Lokale bezorgdiensten vormen een groeiende oplossingen, die steeds vaker wijk- en buurtgebonden zijn. In China scheren groepsaankopen voor verse voeding en boodschappen sinds de coronacrisis hoge toppen, vooral in moeilijker te bereiken steden en wijken. Buurtbewoners zorgen er zelf voor de ‘last mile’-bezorging, in ruil voor een kleine commissie. In West-Europa zien we de explosie van de zogenaamde ‘flitsbezorgers’ die de boodschappen vanuit hun ‘dark stores’ binnen de tien minuten naar je toe brengen. Zo ontstaan nieuwe ecosystemen voor de steden van morgen.